«Ας προσπαθήσουμε να μάθουμε τα θεία
με ιδρώτες μάλλον παρά με ξερά λόγια. Διότι στην ώρα του θανάτου θα χρειαστεί
να δείξουμε όχι λόγια, αλλά έργα» (λόγ. κστ΄ 26)
Θα έχεις ακούσει για τους αγίους μας ότι «έμαθον τα θεία αφ’ ων έπαθον». Τα θεία δηλαδή, τον Θεό και ό,τι
σχετίζεται με την αποκάλυψή Του, τα μαθαίνει κανείς όχι διαβάζοντας βιβλία ή
ακούγοντας πιθανόν κάποιες διαλέξεις και ομιλίες γι’ αυτά, αλλά βάζοντας τον
εαυτό του πάνω στο άγιο θέλημά Του και τις άγιες εντολές Του. Η γνώση του Θεού
έτσι είναι θέμα έργων και ζωής, θέμα συντονισμού του ανθρώπου με ό,τι ο Θεός
έχει φανερώσει ως δρόμο Του. Που θα πει: τον Θεό Τον γνωρίζει μόνον όποιος Τον
υπακούει ελεύθερα, συνεπώς αγωνίζεται να μεταποιεί αδιάκοπα τα ψεκτά πάθη του
σε ένθεα πάθη: τον εγωισμό σε αγάπη Θεού και ανθρώπου. Πάνω σ’ αυτή τη
διαδικασία, όπου «δίνει κανείς αίμα και
λαμβάνει Πνεύμα», πάσχει τα θεία, συνεπώς του δίνεται η χάρη της παρουσίας
του Θεού στη ζωή του, άρα και της γνώσης Αυτού.
Μη ξεχνάς όμως: της χαρισματικής αυτής γνώσης του Θεού προηγείται η χάρη
για την ίδια την εργασία των εντολών, δεδομένου ότι «χωρίς τον Χριστό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε». Εννοούμε ότι και η ίδια
η επιθυμία να είναι κανείς εν Θεώ, η προσπάθεια να μένει εν Αυτώ, δηλαδή να
μένει πάνω στα λόγια Του, μέχρι να φτάσει στο σημείο της αισθητής παρουσίας
Εκείνου στην ψυχή και στο σώμα του, είναι καρπός της ενέργειας του Θεού. Οπότε
«τα σα εκ των σων Σοι προσφέρομεν κατά
πάντα και διά πάντα». Γι’ αυτό και βλέπουμε σε όλους τους βίους των αγίων
μας ότι το καθοριστικότερο στοιχείο της ζωής τους, εκείνο που κυριολεκτικά
σφράγιζε την πορεία τους και ανεδείκνυε τις όποιες αρετές τους, ήταν η
ταπείνωση. Γιατί ακριβώς είχαν την παραπάνω επίγνωση: «τι έχεις ο ουκ έλαβες; Ει δε και έλαβες, τι καυχάσαι ως μη λαβών;»
Το τραγικό στην περίπτωση που κάποιος θέλει να μάθει τα του Θεού «με ξερά λόγια και όχι με τους ιδρώτες της
ζωής», πέρα από το ότι δεν πρόκειται τελικώς να γνωρίσει τον Θεό, είναι ότι
θα οδηγηθεί σε αλλοιωμένες αντιλήψεις περί Αυτού – το βλέπουμε διαχρονικά σε
όλους τους αιρετικούς της πίστης – θα οδηγηθεί σε ένα είδος δαιμονισμού του,
γιατί «η (ξερή) γνώσις φυσιοί», κι ακόμη, σε περίπτωση που κάτι μάθει αληθινό, πολύ
γρήγορα θα το ξεχάσει. Το σημειώνει με πολλή ενάργεια ο άγιος Ιάκωβος ο
αδελφόθεος, ο οποίος μάς λέει ότι «εκείνος που είναι ακροατής του λόγου του
Θεού χωρίς να τον τηρεί στη ζωή του μοιάζει μ’ εκείνον που κοίταξε το πρόσωπό
του στον καθρέπτη, είδε το είδωλό του, κι ευθύς μόλις απομακρύνθηκε, το ξέχασε».
Το τελικό επιχείρημα του οσίου Ιωάννου για την έμπρακτη γνώση του Θεού
είναι συντριπτικό: θυμήσου, επισημαίνει, ότι το τελικό «ξεσκαρτάρισμα» της ζωής
σου θα γίνει την ώρα του θανάτου. Ο θάνατος δεν «διαλέγεται»: έρχεται και σε
παίρνει με την αποσκευή της ζωής σου. Και η αποσκευή είναι τα έργα και όχι
ασφαλώς τα λόγια!
