Παρασκευή 28 Μαρτίου 2014

ΚΥΡΙΑΚΗ Δ´ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ) ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ



Καί οὕτω μακροθυμήσας (ὁ ᾽Αβραάμ) ἐπέτυχε τῆς ἐπαγγελίας᾽ (῾Εβρ. 6, 15)

α. ῞Οσο πλησιάζουμε πρός τά σωτηριώδη γεγονότα τοῦ Πάθους καί τῆς ᾽Αναστάσεως τοῦ Κυρίου, τόσο καί ἡ ᾽Εκκλησία μας τονίζει τόν ἀδιάψευστο χαρακτήρα τους λόγω τῆς ἐγγυήσεως γι᾽ αὐτά τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ. ῾᾽Αδύνατον γάρ ψεύσασθαι τόν Θεόν᾽, κατά τήν ρήση τοῦ ἀποστόλου Παύλου στήν πρός ῾Εβραίους ἐπιστολή.  Κι ἐκεῖνο πού φέρνει ὡς ἐπιπρόσθετο στοιχεῖο τῆς ἀλήθειας τους ὁ ἀπόστολος εἶναι ἡ ὅλη πορεία τῆς θείας Οἰκονομίας, ἀρχῆς γενομένης ἀπό τόν Πατριάρχη ᾽Αβραάμ. ῞Ο,τι δηλαδή ὁ Θεός ὑποσχέθηκε σ᾽ ἐκεῖνον τό πραγματοποίησε. Κι εἶδε ὁ ᾽Αβραάμ νά ἐκπληρώνονται σέ αὐτόν καί τόν λαό του οἱ ἐπαγγελίες τοῦ Θεοῦ, τίς ὁποῖες βεβαίως καθόλου δέν ἀμφισβήτησε, ἀκόμη κι ὅταν ἡ λογική του ἀντιδροῦσε στήν ἀποδοχή τους. Διότι πίστευε στόν Θεό καί ὑπέμενε. ῾Η πίστη του καί ἡ ὑπομονή του εἶχαν θεμέλιο τήν πιστότητα τοῦ Θεοῦ. ῾Καί οὕτω μακροθυμήσας (ὁ ᾽Αβραάμ) ἐπέτυχε τῆς ἐπαγγελίας᾽.

β. 1. Ποιές οἱ ἐπαγγελίες-ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ στόν ᾽Αβραάμ; ῞Οτι θά τοῦ δώσει χώρα· ὅτι θά τόν κάνει γενάρχη μεγάλου γένους· ὅτι μέσω αὐτοῦ θά εὐλογηθοῦν ὅλες οἱ γενιές τῆς γῆς. ᾽Επαγγελίες δηλαδή πού πράγματι πρόσκρουαν  στήν λογική του, διότι ἡ χώρα πού τοῦ ὑποσχέθηκε ὁ Θεός ἦταν γι᾽ αὐτόν μία ξένη χώρα· ὁ ἴδιος δέν εἶχε παιδιά ἀπό τήν γυναίκα του Σάρρα· δέν φαινόταν λοιπόν ἀνθρωπίνως ἡ προοπτική νά γίνει αὐτός μέσον εὐλογίας γιά ἄλλες γενιές. Συνεπῶς ὁ ᾽Αβραάμ βρισκόταν σέ μία θέση πού μόνη ῾σιγουριά᾽ του εἶχε τήν ἐμπιστοσύνη του στόν Θεό.

2. Καί ἡ πορεία του ἀποτελεῖ τήν μεγαλύτερη ἐπιβεβαίωση ὅτι ἡ πίστη του αὐτή εἶχε τό πιό σταθερό θεμέλιο: τόν ἴδιο τόν Θεό πού εἶναι ὁ μόνος πιστός. Διότι καί χώρα τοῦ δίνει: τήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας, καί παιδί ἀποκτᾶ: τόν ᾽Ισαάκ, καί δι᾽ αὐτοῦ εὐλογοῦνται ὅλα τά ἔθνη: ὁ Μεσσίας προέρχεται κατά σάρκα ἀπό αὐτόν. ῎Ετσι ὁ Θεός δέν εἶναι σάν τούς ἀνθρώπους, πού κύριο γνώρισμα ἔχουμε τήν μεταβλητότητα καί τήν ἀστάθεια – ποιός μπορεῖ ἐπί γῆς νά ἐγγυηθεῖ τήν πιστότητα τῶν ἀνθρώπων; ῞Ολη ἡ ἀνθρώπινη ἱστορία ἀπαρχῆς μέχρι σήμερα δέν εἶναι μία ῾σταθερή᾽ δυστυχῶς φανέρωση τῆς ἀστάθειάς μας;
῾Οπότε ἀπό τήν ἄποψη αὐτή ὁ ᾽Αβραάμ γίνεται ὅριο προβολῆς καί διακήρυξης ὅτι ἡ πίστη στόν Θεό ἀποτελεῖ τόν μόνο ἀκαθαίρετο πύργο πάνω στόν κόσμο τοῦτο. ῞Ο,τι μέ ἄλλα λόγια θεωρεῖται ἀπό τούς ἀνθρώπους ρευστό καί μή μετρητό: ἡ πίστη ἀκριβῶς στόν μή ψηλαφητό ἀπό τίς αἰσθήσεις Θεό, αὐτό ἀποδεικνύεται βράχος καί σταθερό ἔδαφος. Δέν εἶναι τυχαῖο γι᾽ αὐτό ὅτι ἀφενός ἡ πίστη αὐτή τοῦ ᾽Αβραάμ θεωρήθηκε ἔκτοτε ὡς πρότυπο γιά ὅλες τίς γενιές τῶν ἀνθρώπων, μέτρο πράγματι πού μετρᾶ τίς ἀδυναμίες καί τίς ὀλιγοψυχίες καί τίς ἀπιστίες μας, ἀφετέρου ὅπου ἐνεργοποιήθηκε μία παρόμοια πίστη, ἰδιαιτέρως στά πρόσωπα τῶν ἁγίων μας, ἐκεῖ διαπιστώθηκαν τά ἴδια συγκλονιστικά ἀποτελέσματα: ἡ πίστη θριάμβευσε. ῾Ο ποιητής τό καταγράφει ἔκθαμβος μέ τόν δικό του τρόπο: ῾Μή φοβηθῆς αὐτόν πού στήριξε στήν πίστη ἐπάνω τήν ἐλπίδα. Τόν εἶδα στήν ζωή νά μάχεται, μά πάντα ἀνίκητο τόν εἶδα᾽.

3. ῾Ο ἀπόστολος ὅμως ἐπισημαίνει μαζί μέ τήν πίστη τοῦ ᾽Αβραάμ καί τό συνοδευτικό αὐτῆς γνώρισμα: τήν μακροθυμία, τήν ὑπομονή δηλαδή ἐν προκειμένῳ. ῾Οὕτω μακροθυμήσας ἐπέτυχε τῆς ἐπαγγελίας᾽. ῾Η ὑπομονή εἶναι ἐκείνη ἡ ἀρετή πού ἀποκαλύπτει καί ἐπιβεβαιώνει τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως, πού σημαίνει ὅτι χωρίς αὐτήν ἡ πίστη δέν δικαιώνεται. Κι εἶναι εὔλογο: ὁ Θεός εἶναι πιστός, ὅ,τι ὑπόσχεται τό πραγματοποιεῖ, ἀλλά μέσα στά πλαίσια τῆς ἀπόλυτης καί ἐν ἀγάπῃ ἐλευθερίας Του. ᾽Εκεῖνος ξέρει πότε θά ἐνεργήσει στόν ἄνθρωπο καί ποιές οἱ κατάλληλες προϋποθέσεις δράσεώς Του, ὥστε νά γίνει τό καλύτερο δυνατόν. Συνεπῶς ὁ ῾πιστός᾽ πού θέλει νά ἀκουμπᾶ τήν ὕπαρξή του στόν Θεό, ἀλλά μέ τόν τρόπο τόν δικό του, δηλαδή μέ τρόπο πού δείχνει ὅτι αὐτός θά ἔχει τήν πρωτοβουλία τῶν κινήσεων, δέν εἶναι πιστός. Θεωρεῖ τόν Θεό ὡς ὄργανό του, ὡς τό μέσο ἐκπλήρωσης τῶν δικῶν του ἐπιθυμιῶν, καλύτερα: θεωρεῖ τόν Θεό ὡς ῾μικρότερο᾽ τοῦ ἴδιου καί ῾κατώτερο᾽ τῆς δικῆς του ῾παγγνωσίας᾽(!) Δέν εἶναι πράγματι δαιμονική μία τέτοια πίστη, ἡ ὁποία παραπέμπει στόν πρῶτο ἀμφισβητία ῾Εωσφόρο;
῾Ο ἀληθινά πιστός  λοιπόν σάν τόν ᾽Αβραάμ εἶναι πιστός γιατί ὑπομένει. ῾῾Υπομένων ὑπέμεινα τόν Κύριον καί προσέσχε μοι᾽ λέει ὁ ψαλμωδός, εὑρισκόμενος στό ἴδιο μῆκος πίστεως μέ τόν μεγάλο Πατριάρχη. ῾῾Υπομονῆς χρείαν ἔχομεν᾽ θά σημειώσει καί ὁ ἀδελφόθεος ᾽Ιάκωβος, ὅπως καί ἀλλοῦ ὁ μέγας Παῦλος: ῾Δι᾽ ὑπομονῆς τρέχομεν τόν προκείμενον ἡμῖν ἀγῶνα᾽. Καί πάνω ἀπό ὅλα ὁ ἴδιος ὁ Κύριος θά πεῖ: ῾῾Ο ὑπομείνας εἰς τέλος οὗτος σωθήσεται᾽. Καί: ῾᾽Εν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τάς ψυχάς ὑμῶν᾽. ῞Ολα αὐτά τί δείχνουν; ῞Οτι μιλώντας γιά τήν πίστη καθώς προβάλλεται στόν ἐνάρετο ᾽Αβραάμ μιλᾶμε ἐντέλει γιά τήν ὑπομονή. ῎Οχι μόνον ἡ ὑπομονή συνιστᾶ τό θεμέλιο τῆς πίστεως, ἀλλά καί τό ὑλικό μέ τό ὁποῖο κτίζεται αὐτή, ἀκόμη δέ καί ἡ ἴδια ἡ ὀροφή. ῎Ας ἀκούσουμε τί λέει ἐπ᾽ αὐτοῦ ὁ μεγάλος ἀσκητικός δάσκαλος ἅγιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός: ῾Κάθε ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη πρό πάντων ἀπό ὑπομονή, ὅπως ἡ γῆ ἀπό βροχή, λέει ὁ Μ. Βασίλειος, γιά νά βάλει πάνω σ᾽ αὐτήν τό θεμέλιο, πού λέει ὁ ἀπόστολος, δηλαδή τήν πίστη, καί πάνω στήν πίστη κτίζει σιγά-σιγά ἡ διάκριση σάν ἔμπειρος οἰκοδόμος τό σπίτι τῆς ψυχῆς...῾Η ὑπομονή εἶναι ἡ συγκρότηση ὅλων τῶν ἀρετῶν. Γιατί καμμία ἀρετή δέν στέκει χωρίς τήν ὑπομονή᾽.

4. Τί σημαίνει λοιπόν ἀληθινή ἐν ὑπομονῇ πίστη; Νά βλέπουμε τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ σέ ὅλες τίς διαστάσεις τῆς ζωῆς μας, καί στίς εὐχάριστες, ἀλλά καί στίς δυσάρεστες. ᾽Εκεῖ μέ ἄλλα λόγια πού φαίνεται ὅτι ἔχουμε ἐγκαταληφθῆ μόνοι, λόγω τῆς περιδίνησης σέ θλίψεις καί θεωρούμενες ἀτυχίες καί δυστυχίες, ἐκεῖ πρέπει νά ῾διαβάζουμε᾽ τήν ἰδιαίτερη χάρη τοῦ Θεοῦ πού μᾶς ἐπισκέπτεται. Γιατί ἄραγε τίς ὅποιες δοκιμασίες καί τούς πειρασμούς οἱ ἅγιοί μας τά θεωροῦν ὡς ἐπισκέψεις τοῦ Θεοῦ; Διότι ἀκριβῶς ἐκεῖ σφυρηλατεῖται ἡ πίστη. ῾῎Επαρον τούς πειρασμούς καί οὐδείς ὁ σωζόμενος᾽ σημειώνει τό πατερικό λόγιο. Λοιπόν ἡ ὑπομονή μας φανερώνει τήν ποιότητα τῆς πίστεώς μας. Γι᾽ αὐτό καί ὁ χριστιανός δέν βιάζεται στήν ζωή του, πολλῷ μᾶλλον στίς κακές λεγόμενες συντυχίες. ῎Εχει ἀνοικτά τά μάτια του γιά νά βλέπει, ὅπως εἴπαμε, κυρίως σέ αὐτές, τό πατρικό βλέμμα τοῦ Θεοῦ, ὁ ῾Οποῖος πρίν ἐπιτρέψει τόν ὅποιο σταυρό μας ῾τόν κοίταξε μέ τά πάνσοφα μάτια Του, τόν ἐξέτασε μέ τήν θεία λογική Του, τόν ἔλεγξε μέ τήν ἀτέλειωτη δικαιοσύνη Του, τόν θέρμανε στήν γεμάτη ἀγάπη καρδιά Του, τόν ζύγισε καλά μέ τά στοργικά Του χέρια, μήν τυχόν καί πέσει βαρύτερος ἀπό ὅσο μποροῦμε νά σηκώσουμε, καί ἀφοῦ ὑπολόγισε τό θάρρος μας, τόν εὐλόγησε καί τόν ἀπίθωσε στούς ὤμους μας καί εἶπε:  Μπορεῖς νά τόν σηκώσεις, κράτησέ τον κι ἀνέβαινε ἀπό τόν Γολγοθᾶ πρός τήν ᾽Ανάσταση!᾽

γ. ῾Ο ᾽Αβραάμ εἶναι μέτρο πίστεως, γιατί ὑπῆρξε μακρόθυμος καί ὑπομονετικός. Κατάλαβε ὅτι ὁ Θεός μπορεῖ νά φαίνεται ὅτι ἀργεῖ, ἀλλά πάντοτε εἶναι ἐκεῖ χωρίς ποτέ νά μᾶς ἀφήνει. Κι ἄν ἀπαιτεῖται ὑπομονή στήν πίστη μας γιά τίς δοκιμασίες μας, τό ἴδιο ὑπομονή ἀπαιτεῖται καί στήν ἐπέκταση τῆς πίστεως, τήν ἐλπίδα. ῾Η ἐλπίδα μας εἶναι ὁ Χριστός καί στήν ζωή αὐτή, ἀλλά καί στόν ἐρχομό Του γιά δεύτερη φορά. ῾Η Δευτέρα Παρουσία Του εἶναι ἐγγύς. Τό πιστεύουμε, τό ἐλπίζουμε, ἀλλά καί ὑπομένουμε. ῾Η ὑπομονή μας δηλαδή εἶναι ὑπομονή πού ἔχει χρῶμα ὄχι μαῦρο – αὐτό τῆς ἀπελπισίας - ἀλλά χρῶμα φωτεινό καί γλυκό: ἐνόψει τοῦ ἐρχομοῦ Του. ῾Μαράν ἀθά᾽. ῾Ο Κύριος ἔρχεται.

ΚΥΡΙΑΚΗ Δ´ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ)



Ἡ σημερινή ἡμέρα εἶναι ἀφιερωμένη στόν ἅγιο ᾽Ιωάννη τῆς Κλίμακος, σ᾽ ἕναν ἀσκητικό συγγραφέα, πού θά μποροῦσε νά χαρακτηριστεῖ ὡς ὁ ἅγιος τῆς Σαρακοστῆς, ἀφοῦ τό βιβλίο του ῾Κλίμαξ᾽ ἀποτελεῖ τό βασικό ἀνάγνωσμα τῆς περιόδου αὐτῆς στά μοναστήρια μας, ἀλλά καί πολλῶν Χριστιανῶν μέσα στόν κόσμο. Ὁ λόγος μας θά εἶναι γι᾽ αὐτόν, μέ τήν ἐπισήμανση ὅτι τά κείμενα τοῦ βιβλίου του ἔρχονται νά βοηθήσουν στόν προβληματισμό πού θέτει τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας, σχετικά μέ τήν πίστη πού ζητᾶ ὁ Κύριος, προκειμένου νά ἰαθεῖ τό δαιμονισμένο παιδί ἑνός ἀνθρώπου, πίστη πού δέν εἶχαν οὔτε οἱ ἴδιοι οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ. ῾Εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δυνατά τῷ πιστεύοντι᾽.

1. Ὁ ἅγιος ᾽Ιωάννης καταρχάς, γιά τόν ὁποῖο δέν ἔχουμε πολλά βιογραφικά στοιχεῖα, νεαρός, 16 ἐτῶν περίπου, ἔγινε μοναχός στό ὄρος Σινᾶ, στή Μονή τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης, ἀφοῦ ἤδη εἶχε μάθει ἀρκετά γράμματα. ᾽Επί 19 ἔτη παρέμεινε ὑποτακτικός ἑνός σπουδαίου Γέροντος, τοῦ ἀββᾶ Μαρτυρίου, στόν ὁποῖο ἔκανε ἀδιάκριτη ὑπακοή, ὁπότε μετά τό θάνατό του ἀπεσύρθη σέ ἐρημική τοποθεσία, ὀκτώ χιλιόμετρα μακριά ἀπό τή Μονή, στήν ὁποία καί ἔζησε ἐπί σαράντα χρόνια. ᾽Εκεῖ ἔζησε ὁσιακή ζωή, ὑπερβαίνοντας μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ τά ψεκτά πάθη του καί ἀποκτώντας ὅλα τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ, καί κυρίως τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη. Μετά τά σαράντα χρόνια παρακλήθηκε νά γίνει ἡγούμενος τῆς Μονῆς, γεγονός πού ἀποδέχθηκε, καί παρέμεινε στό ἀξίωμα αὐτό γιά κάποια χρόνια, ὁπότε θέλησε καί πάλι ν᾽ ἀποσυρθεῖ στήν ἀγαπημένη του ἡσυχία καί μετ᾽ ὀλίγο κοιμήθηκε.

2. ῎Εχουν διασωθεῖ διάφορα θαυμαστά γεγονότα ἀπό τή ζωή του πού φανερώνουν τήν ἰδιαίτερη χάρη πού εἶχε ἀπό τόν Θεό, ἀλλά τά μεγαλύτερα θαύματά του σχετίζονται μέ τίς μεταστροφές τῶν καρδιῶν πού προξενοῦν τά θεόπνευστα κείμενά του, κάτι πού μπορεῖ ὁ οἱοσδήποτε χριστιανός νά διαπιστώσει, ὅταν ἀρχίσει μέ γνήσια διάθεση νά τά μελετᾶ. Εἶναι γνωστό ἄλλωστε ὅτι οἱ ἅγιοι πού μέ τά κείμενά τους βοηθοῦν τούς συνανθρώπους τους ἔχουν πρωτίστως ὡς χάρισμα ῾θαυματουργίας᾽ ἀκριβῶς τή δύναμη τῶν λόγων τους καί ὄχι τά γνωστά θαύματα σωματικῶν ἰάσεων ἄλλων ἁγίων. Καί μήν πεῖ κανείς ὅτι τά κείμενα τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννου εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς, γιατί μπορεῖ νά γράφτηκαν κυρίως γι᾽ αὐτούς, ὅμως ἡ ὠφέλεια πού εἰσπράττει καί ὁ κοσμικός λεγόμενος χριστιανός δέν εἶναι μικρή. Γι᾽ αὐτό καί ἀγαπήθηκε ἡ ῾Κλίμακά᾽ του σ᾽ ᾽Ανατολή καί Δύση καί θεωρεῖται τό σπουδαιότερο σέ κυκλοφορία βιβλίο μετά τήν ῾Αγία Γραφή.

3. ᾽Από τά θαυμαστά περιστατικά πού καταγράφηκαν ἐν ὅσῳ ζοῦσε, μνημονεύουμε δύο:
Τό πρῶτο, ὅταν ἦταν στήν ἔρημο κι εἶχε δεχθεῖ ἕναν ὑποτακτικό, ὀνόματι Μωϋσῆ. Κάποια φορά, σέ διακόνημα εὑρισκόμενος ὁ νεαρός ὑποτακτικός, κουράστηκε κάτω ἀπό τόν καυτό ἥλιο τοῦ Αὐγούστου καί κάθησε νά ξεκουραστεῖ στόν ἴσκιο μεγάλης πέτρας, ὁπότε καί τόν πῆρε ὁ ὕπνος. Τήν ἴδια ὥρα ὁ ἅγιος ᾽Ιωάννης εἶδε σέ ὅραμα κάποιον πού τοῦ ἔλεγε ὅτι κινδυνεύει ὁ μαθητής του. ᾽Αμέσως ἄρχισε ἔντονη προσευχή γι᾽ αὐτόν καί μετά ἀπό λίγο κατέφθασε καί ὁ ὑποτακτικός, ἀναγγέλλοντάς του τή φοβερή ἀγωνία πού πέρασε, καθώς ξύπνησε ξαφνικά ἀπό τή φωνή τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννη, πού τόν καλοῦσε νά ἐγκαταλείψει ἀμέσως τόν τόπο πού βρισκόταν. Πράγματι, τό ἔκανε καί στή στιγμή ἔπεσε στόν τόπο αὐτό ἡ μεγάλη πέτρα, χωρίς βεβαίως ὁ ἴδιος νά πάθει κάτι. Ὁ ἅγιος ᾽Ιωάννης ἀνελύθη σέ δοξολογίες πρός τόν Θεό, χωρίς ὅμως νά ἀναφέρει καί τό τί προηγήθηκε στό μαθητή του.
Τό δεύτερο: τήν ἡμέρα τῆς ἐνθρονίσεώς του ὡς ἡγουμένου ἦλθαν στή Μονή περί τά 600 ἄτομα. Ὅλοι ἔβλεπαν νά ὑπηρετεῖ σέ ὅλα τά διακονήματα κάποιος σάν ἰουδαῖος, μέ κοντό μαλλί, πού ἔτρεχε πάνω κάτω καί γιά τά πάντα. Στό τέλος τῆς ἡμέρας τόν ἀνεζήτησαν, ἀλλά δέν τόν βρῆκαν πουθενά. Καί στήν ἀπορία τους, ὅταν ἀπευθύνθηκαν στόν ἡγούμενο, τόν ἅγιο ᾽Ιωάννη, εἰσέπραξαν τήν ἀπάντηση: Τί πιό φυσικό νά ὑπηρετεῖ τό δικό του τόπο ὁ προφήτης Μωϋσῆς;

4. Τό βιβλίο του ῾Κλίμαξ᾽, εἴπαμε, προξενεῖ τό πραγματικό καί μεγαλύτερο θαῦμα: τή μεταστροφή τῶν καρδιῶν, τή δημιουργία μετανοίας στόν ἄνθρωπο. Καί δίνει τήν ἀπάντηση στό πῶς ἀποκτᾶται ἡ πραγματική καί γνήσια πίστη πού ζητᾶ ὁ Χριστός, ὅπως φαίνεται καί στό εὐαγγέλιο τῆς ἡμέρας. ῾Τό εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δύνατά τῷ πιστεύοντι᾽! Δέν μποροῦμε νά ποῦμε πολλά. Θά σημειώσουμε ὅμως ἐπιγραμματικά αὐτά πού θίγει, ἀπό τούς 30 λόγους του – σκαλοπάτια στήν πνευματική ζωή, στόν πρῶτο καί στόν τελευταῖο λόγο του.
 Ὁ πρῶτος, ἡ ἀποταγή: δέν μπορεῖ κανείς νά προσεγγίσει τόν Θεό, χωρίς νά πεῖ ὄχι στήν ἁμαρτία καί μάλιστα στά ἐγωϊστικά θελήματά του. Γιατί αὐτά τά θελήματα μᾶς κρατοῦν δέσμιους στόν ἁμαρτωλό κόσμο. Ὅπως τό λέει καί ὅσιος Ποιμήν: ῾Τό θέλημά μου εἶναι χάλκινο τεῖχος πού μέ χωρίζει ἀπό τόν Θεό᾽!
Κι ὁ τελευταῖος: ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη πού ἀποτελεῖ τό ἐπιστέγασμα τῶν πάντων στή χριστιανική πίστη, ἀφοῦ ὅ,τι λέμε καί κάνουμε σ᾽ αὐτήν, εἴτε προσευχή εἴτε νηστεία εἴτε μελέτη εἴτε ὁτιδήποτε ἄλλο, ἄν δέν καταλήγει στήν ἀγάπη, δέν ἔχει νόημα. Καί τοῦτο, γιατί ἀγάπη εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Κι αὐτό σημαίνει: ἡ πίστη πού ζητᾶ ὁ Χριστός καί κινητοποιεῖ τόν Θεό καί βγάζει καί δαιμόνια, προϋποθέτει τήν ἄρνηση τοῦ ἐγωϊσμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί τή στροφή του στή ζωή τοῦ Θεοῦ, τήν ἀγάπη. Στό βαθμό πού ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ, τόν ὅποιο συνάνθρωπό του, τόσο καί αὐξάνει ἡ πίστη του, ὅπως τό διακηρύσσει καί ὁ ἀπ. Παῦλος: ῾πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη᾽!

Ἡ σημερινή Κυριακή Δ´ Νηστειῶν μᾶς θέτει στήν τροχιά τοῦ Πάσχα μέσα ἀπό τήν ἁγιασμένη προσωπικότητα τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννου καί τοῦ θεοπνεύστου ἀναμφιβόλως βιβλίου του. Θά ἦταν ἐξαιρετική στιγμή χάρης νά παίρναμε τό βιβλίο του καί πολύ περισσότερο νά τό μελετούσαμε διαρκῶς!

Πέμπτη 27 Μαρτίου 2014

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΣΕΡΧΟΜΕΝΟ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ





1. Ἡ ἐξομολόγηση ἀποτελεῖ μυστήριο τῆς ᾽Εκκλησίας. Ὅπως εἶναι τό βάπτισμα, τό χρίσμα, ἡ Θεία Εὐχαριστία, τό ἴδιο συμβαίνει καί ἐδῶ. Εἶναι σάν μιά βρύση πού ὅταν ἀνοίγει προσφέρει τήν χάρη τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν, μέ τήν ἔννοια ὅτι ὁδηγεῖ τόν πιστό στό σημεῖο ἐκεῖνο ὥστε νά δεχθεῖ τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, πού αὐτό κυρίως εἶναι ῾῾εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον᾽᾽. Ὁ ἐξομολογούμενος ἄρα ἔρχεται σέ ἄμεση σχέση μέ τόν ἴδιο τόν Χριστό. Σ᾽ ᾽Εκεῖνον στήν πραγματικότητα ἐξομολογεῖται, γι᾽ αὐτό καί δέν ἔχει νόημα νά μήν εἶναι εἰλικρινής. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι βρύση, τήν κάνουλα ὅμως πού ἀνοίγει τή βρύση τήν ἔχει στά χέρια του ὁ ἐξομολογούμενος. ῎Ετσι στό μυστήριο αὐτό δέν παίζει ρόλο τόσο ὁ ἐξομολόγος ὅσο ὁ ἐξομολογούμενος.

2. Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ προσερχόμενος στό μυστήριο δέν ἔρχεται ἀπροετοίμαστος. Πρέπει νά ἔχει προηγηθεῖ ἡ μετάνοιά του, δηλαδή ἡ συναίσθηση τῶν ἁμαρτιῶν του καί ἡ ἀπόφαση ἀλλαγῆς του, ἡ ὁποία θά καταλήξει στήν ὁμολογία τῶν ἁμαρτιῶν ἐν ταπεινώσει ἐνώπιον τοῦ ἱερέα. Ὁ ἱερέας ἔχει τήν ἐξουσία ἀπό τόν Χριστό καί τήν ᾽Εκκλησία νά γίνεται ὄργανο τοῦ Χριστοῦ γιά τήν παροχή τῆς χάρης τῆς ἀφέσεως. Ὁ ἱερέας ἔτσι δέν εἶναι οὔτε εἰσαγγελέας οὔτε δικαστής. Εἶναι ὁ μάρτυρας τῆς μετανοίας τοῦ πιστοῦ, πού χαίρεται γι᾽ αὐτήν ἀκριβῶς τή μετάνοια, ὅπως ἀκριβῶς χαίρεται ὁ Θεός καί ὅλος ὁ οὐράνιος κόσμος γιά τόν ἴδιο λόγο. ῎Αλλωστε καί ὁ ἴδιος ἐξομολογεῖται σέ ἄλλον ἱερέα.

3. Ὁ μετανοημένος λοιπόν πιστός ἔχει ἐξετάσει τόν ἑαυτό του α) ὡς πρός τή σχέση του μέ τόν ἴδιο τόν Θεό: ἄν Τόν ἀγαπᾶ, ἄν συνεπῶς Τόν σκέπτεται, ἄν προσεύχεται, ἄν ἐκκλησιάζεται, ἄν προσπαθεῖ γενικῶς νά τηρεῖ τό ἅγιο θέλημά Του· β) ὡς πρός τήν σχέση του μέ τόν συνάνθρωπο: ἄν καί αὐτόν τόν ἀγαπᾶ καί τόν σέβεται, ἄν δέν τόν κατακρίνει, ἄν δέν τόν ὑβρίζει, ἄν δέν σκέπτεται πονηρά γι᾽ αὐτόν κλπ.· γ) ὡς πρός τόν ἑαυτό του: ἄν σέβεται καί τό σῶμα του καί τήν ψυχή του ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἄν δέν τόν καταστρέφει καί τόν φθείρει μέ ποτά, τσιγάρα κ.ἄ., ἄν ἔχει τήν πίστη στή ζωή του πού ζητᾶ ὁ Θεός. Μέ ἄλλα λόγια τό βασικό κριτήριο μέ τό ὁποῖο ἐλέγχει τήν ζωή του εἶναι ἡ ἀγάπη, ἀπό τήν τήρηση τῆς ὁποίας ἐξαρτᾶται ἡ ζωντανή σχέση μέ τόν Θεό ἤ ὄχι. Γι᾽ αὐτά ὅλα μετανοεῖ καί παρακαλεῖ τόν Θεό νά τόν συγχωρήσει καί νά τόν βοηθήσει νά μήν τά ἐπαναλάβει. ῎Αν τυχόν ἀργότερα γιά λόγους ἀδυναμίας ἁμαρτήσει καί πάλι, καί πάλι θά ἀκολουθήσει τήν ἴδια διαδικασία. Ὁ Θεός δέν ῾βαριέται᾽ νά μᾶς συγχωρεῖ, γιατί μᾶς ἀγαπάει. Εἶναι ὁ Πατέρας μας.

4. Προσοχή λοιπόν! ᾽Εξομολογούμαστε τίς δικές μας ἁμαρτίες καί ὄχι τίς ἁμαρτίες ἄλλων. Καί ὁμολογοῦμε τίς ἁμαρτίες χωρίς περιστροφές, δικαιολογίες καί ἱστορίες. Ἡ προσπάθεια νά δικαιολογήσουμε τίς ἁμαρτίες μας δείχνει ὅτι στήν πραγματικότητα δέν ἔχουμε μετανοήσει γι᾽ αὐτές. Στήν περίπτωση αὐτή καί ὁ ἐξομολογούμενος δέν ἀναπαύεται ψυχικά, ἀλλά καί ὁ ἱερέας καταπονεῖται. Διότι ἀκριβῶς δέν γίνεται σωστή ἐξομολόγηση.

5. Δέν εἶναι σωστό λοιπόν νά μακρηγορεῖ κανείς στήν ἐξομολόγηση. Ὁμολογοῦμε σύντομα τίς ἁμαρτίες μας, μέ μετάνοια καί συναίσθηση, καί δεχόμαστε μέ ἐμπιστοσύνη τίς ὅποιες συμβουλές τοῦ ἐξομολόγου. ᾽Ιδιαιτέρως, δέν χρειάζεται ἀνάλυση στίς σαρκικές λεγόμενες ἁμαρτίες. Τίς ὁμολογοῦμε μέ λιτό καί ἐπιγραμματικό τρόπο. Γι᾽ αὐτό καί δέν εἶναι ἐπιτρεπτό νά καθυστερεῖ κανείς στό ἐξομολογητήριο. ῎Αν ὑπάρχει κάποιο ἰδιαίτερο πρόβλημα πρός συζήτηση, θά πρέπει νά ἀντιμετωπιστεῖ κάποια ἄλλη ὥρα πέραν τῆς ἐξομολογήσεως, καί ὁπωσδήποτε ὄχι πρό τῶν μεγάλων ἑορτῶν τῶν Χριστουγέννων καί τοῦ Πάσχα. Τό πρόγραμμα τοῦ ἱερέα τότε εἶναι ἀρκετά βαρυμένο.

Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΤΥΣ ΜΑΤΡΩΝΑ Η ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (27 ΜΑΡΤΙΟΥ)





῾῾Η αγία Ματρώνα ήταν υπηρέτρια κάποιας Ιουδαίας γυναίκας, που ονομαζόταν Παντίλλα. Ακολουθούσε την κυρία της μέχρι τη συναγωγή, δεν έμπαινε όμως μέσα, αλλά γύριζε και πήγαινε στην Εκκλησία των Χριστιανών. Την είδαν λοιπόν κάποια φορά, οπότε την έπιασαν και την κτύπησαν πάρα πολύ και στη συνέχεια την έκλεισαν στη φυλακή επί τέσσερις ημέρες, χωρίς να μπορεί να την πλησιάσει κανείς και χωρίς φαγητό. Έπειτα την έβγαλαν και την καταξέσχισαν με μαστίγια. Πάλι την φυλάκισαν και την άφησαν πολλές ημέρες εκεί, όπου και παρέθεσε την ψυχή της στον Θεό. Λένε ότι το άγιο λείψανό της το έριξε η Παντίλλα από το τείχος κάτω, γι᾽αυτό και υπέστη δίκαιη τιμωρία, πέφτοντας κατά λάθος μέσα στο πατητήρι, στο οποίο χυνόταν από επάνω ο πατημένος μούστος. Εκεί τέλειωσε τη ζωή της και βγήκε η ψυχή της᾽.


Η αντίθεση είναι έντονη: από τη μια, η αγία Ματρώνα, η δούλη, η άσημη, η καταφρονεμένη· κι από την άλλη, η Παντίλλα, η κυρία, η ένδοξη, η πλούσια. Με κοσμικά κριτήρια, δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης. Ο ζυγός κλίνει αυτομάτως προς τη μεριά της Παντίλλας. Αυτό δεν θα έλεγε ο σύγχρονος εκκοσμικευμένος άνθρωπος, ακόμη κι άν είναι ῾χριστιανός᾽; Όταν για παράδειγμα αυτό που φαίνεται ως προτεραιότητα στους περισσοτέρους: το κυνηγητό των απολαύσεων, του χρήματος, της δόξας, είναι αυτό που προβάλλει η Παντίλλα, ποιος δεν θα επέλεγε τη δική της θέση, ενώ θα οίκτιρε  την ῾κατάντια᾽ της Ματρώνας; Κι όμως πόση πλάνη υπάρχει σε μία τέτοια αξιολογική κρίση! Διότι είναι η κρίση της επιφάνειας. Στο βάθος,  εκεί που είναι η καρδιά και που βλέπει ο Κύριος, ο δίκαιος κριτής, εκεί που τα πράγματα λειτουργούν σε επίπεδο αιωνιότητας, τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά: η Ματρώνα είναι η ένδοξη και η κυρία, το άστρο το φωτεινό, και η Παντίλλα είναι η άσημη, η ανύπαρκτη, η δούλη και η ταλαίπωρη. Ο υμνογράφος της Εκκλησίας μας, ο άγιος Θεοφάνης, επανειλημμένως τονίζει την πραγματικότητα αυτή, διότι ακριβώς κινείται με τα κριτήρια του αναγεννημένου ανθρώπου, του χριστιανού, που βλέπει τα πράγματα κάτω από την οπτική της εν Χριστώ αποκάλυψης, δηλαδή της αλήθειας. ῾῾Έχεις θεϊκό νου αληθινά, και σοφό και θεόφρονα, γι᾽αυτό και λάμπεις στη χορεία των μαρτύρων, Ματρώνα παμμακάριστε᾽᾽(῾῾Νουν θείον αληθώς και σοφόν και θεόφρονα συ έχουσα διαλάμπεις εν χορεία μαρτύρων, Ματρώνα παμμακάριστε᾽᾽) (ωδή ε´). ῾῾Ορυόταν και ήταν σαν μεθυσμένη και σφάδαζε από τον θυμό η δυσεβέστατη (Παντίλλα)᾽᾽ (῾῾Ωρυομένη και μέθη βεβακχευμένη και τω θυμώ σφαδάζουσα η δυσσεβεστάτη᾽᾽) (ωδή δ´). ῾῾Ματρώνα, δυναμωνόσουν από τη θεία δύναμη και ξέφυγες από την υπερήφανη δουλική γνώμη της πικρής κυρίας σου. Κι αυτό γιατί είχες ψυχή, που δούλευε μόνο στον Δεσπότη Κύριο᾽᾽ (῾῾Ρώμη τη θεία, Ματρώνα, δυναμουμένη, νυν της πικράς Δεσποίνης εξέφυγες δουλείαν, γνώμην αταπείνωτον· ψυχής γαρ εκέκτησο μόνω τω Δεσπότη δουλεύουσα᾽᾽) (ωδή δ´).

Αιτία για την εις βάθος αυτήν πραγματικότητα, την ίδια την αλήθεια, είναι το γεγονός ότι ενώπιον του Θεού εκείνο που μετράει κι έχει σημασία δεν είναι ασφαλώς τα πλούτη και η δόξα, η επίγεια κατάσταση του ανθρώπου, είτε της ελευθερίας είτε της δουλείας, ό,τι δηλαδή είναι φθαρτό με ημερομηνία λήξεως, αλλά ό,τι παραμένει στην αιωνιότητα. Κι αυτό είναι η αρετή του ανθρώπου, η ζωή η σύμφωνη με το θέλημα του Θεού.῾῾Μη θησαυρίζετε θησαυρούς επί της γης -  όπως λέει ο Κύριος - όπου σης και βρώσις αφανίζει και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι. Θησαυρίζετε θησαυρούς εν ουρανώ᾽᾽. Ο άγιος υμνογράφος φωνάζει εν προκειμένω στην ωδή ς´: ῾῾Η Ματρώνα δεν κρίνεται σαν δούλη ή σαν ελεύθερη, με βάση τον Χριστό. Κρίνεται από την ομορφιά της αρετής της, γιατί ήταν στολισμένη με τους τρόπους της ευσέβειας᾽᾽ (῾῾Ου δούλος εν Χριστώ ουκ ελεύθερος κρίνεται, αλλ᾽ αρετής ευμορφία, ευεβείας τρόποις κεκοσμημένη᾽᾽). Κι αυτό σημαίνει ότι η αγία Ματρώνα, και βεβαίως κάθε χριστιανός συνεπής, κινείται σε επίπεδο αληθινής ελευθερίας, πέρα από τις δεσμεύσεις που προκαλεί ο κόσμος αυτός στην ψυχή του ανθρώπου. Διότι ελεύθερος είναι αυτός που προσβλέπει πέρα από τα επίγεια κι είναι έτοιμος να δώσει και τη ζωή του προς χάρη του Κυρίου, ο Οποίος ήρθε στη γη ως δούλος, ακριβώς για να δώσει ελευθερία στον άνθρωπο. ῾῾Αυτός που καταδέχτηκε τη μορφή δούλου, να γίνει δηλαδή άνθρωπος,  ο Χριστός ο Θεός μας, θέλοντας να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τα δεσμά της φθοράς και του θανάτου, μνηστεύτηκε εσένα ως μάρτυρα νύμφη Του και σε ελευθέρωσε από το ζυγό της δουλείας᾽᾽ (῾῾Ο δούλου καταξιώσας δέξασθαι μορφήν Χριστός ο Θεός, ελευθερώσαι ταύτην βουληθείς εκ φθοράς και θανάτου δεσμών, από ζυγού δουλείας σε, Μάρτυρα Νύφην εμνηστεύσατο᾽᾽) (ωδή α´).

Τι ήταν εκείνο που έκανε την αγία Ματρώνα να θέσει ως προτεραιότητα της ζωής της το θέλημα του Θεού, δηλαδή να δει την πραγματικότητα της αιωνιότητας μέσα και στη ζωή αυτή, και πάνω σ᾽ αυτό το θέλημα του Θεού να πεθάνει; Μα τι άλλο, από την αγάπη της προς τον Κύριο. Ο έρωτάς της προς τον Χριστό ήταν το στοιχείο που ενεργοποίησε τη χάρη του Θεού και την οδήγησε στα ύψη του παραδείσου. ῾῾Με προθυμία και θάρρος προχώρησες πράγματι προς τον εραστή σου Χριστό, πανεύφημε᾽᾽ (῾῾Μετ᾽ευμενείας και παρρησίας προσεχώρησας όντως πος τον σον, πανεύφημε, εραστήν᾽᾽) (ωδή ζ´). Γι᾽αυτό και ῾῾είναι ωραίο το στεφάνι που τώρα φορά η ένδοξη Ματρώνα, που πήρε από το ζωαρχικό χέρι του Παντοκράτορα Χριστού᾽᾽ (῾῾Ωραίος ο στέφανος, ον νυν εστέφθης, ένδοξε, ζωαρχική δεξιά του Παντοκράτορος᾽᾽) (ωδή η´ ). Ίσως κάποτε πρέπει να μάθουμε οι χριστιανοί ότι το μυστικό της πνευματικής ζωής, αυτό που συνιστά την κινητήρια δύναμη των πάντων και οδηγεί σε υπέρ φύσιν καταστάσεις, είναι η αγάπη προς τον Χριστό. Ούτε τα φόβητρα της κόλασης ούτε οι απολαύσεις του Παραδείσου, αλλά η αγάπη του Θεού είναι εκείνο που ευλογείται κατεξοχήν από τον Κύριο. Και ποια άλλη αγάπη μπορεί να θεωρηθεί ως περισσότερο άξια από την αγάπη αυτή; Γιατί είναι η μόνη που ποτέ δεν μας εγκαταλείπει και ποτέ δεν μας απογοητεύει. Πόσο την θέλουμε όμως; 

Τετάρτη 26 Μαρτίου 2014

Η ΣΥΝΑΞΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ (26 ΜΑΡΤΙΟΥ)



Τήν 26η τοῦ μηνός Μαρτίου ἐπιτελοῦμε τή σύναξη τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριήλ, ἡ ὁποία μᾶς παραδόθηκε ἀπαρχῆς καί ἐκ Θεοῦ, διότι ὁ ἀρχάγγελος αὐτός διακόνησε στό θεῖο καί ὑπερφυές καί ἀπόρρητο μυστήριο τῆς οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ.
Κατά τή σημείωση μάλιστα τοῦ ὁσίου Νικοδήμου τοῦ ἁγιορείτου στόν Μέγα Συναξαριστή του, ῾Γαβριήλ θά πεῖ Θεός καί ἄνθρωπος, (ἄνθρωπος Θεοῦ δηλαδή), κατά τόν Κωνσταντινουπόλεως Πρόκλο. Γι᾽ αὐτό κι εἶναι ἐκεῖνος πού ὑπηρέτησε στό μυστήριο τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου. Λέγει δέ καί ὁ Θεοφάνης ὁ Κεραμεύς, ὁ ἐπίσκοπος τῆς Ταυρομενίας, ὅτι τά ἑπτά στοιχεῖα πού περιέχει τό ὄνομα τοῦ Γαβριήλ σημαίνουν ὅτι ὁ Χριστός τοῦ ὁποίου τή Γέννηση εὐαγγελίστηκε ὁ Γαβριήλ θά ἔλθει γιά τή σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου, ὁ ὁποῖος μετρᾶται ἀπό τήν ἑβδομάδα καί τελειώνει σέ ἑπτά αἰῶνες᾽.

῾Ο ἅγιος ὑμνογράφος ᾽Ιωσήφ κινεῖται ἐκστατικά, καθώς ἀναφέρεται στόν ῾παμμέγιστον Γαβριήλ᾽. Δέν ὑπάρχει σχεδόν τροπάριο εἴτε στόν ἑσπερινό εἴτε στόν κανόνα γιά τόν ἀρχάγγελο πού νά μή φανερώνει τόν θαυμασμό καί τή γεμάτη δέος στάση του ἀπέναντί του, ὄχι μόνο γιά τό γεγονός τῆς συμμετοχῆς τοῦ Γαβριήλ στή φανέρωση τοῦ μυστηρίου τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο ὡς ἀνθρώπου στήν ἁγνή παιδούλα Μαριάμ, ἀλλά καί γιά τή διπλή ἀδιάκοπη καί ἀέναη στάση του ἀπέναντι στόν Κύριο τοῦ Παντός, τόν Τριαδικό Θεό: τή δοξολογία τοῦ ἁγίου ὀνόματός Του καί τήν ἑτοιμότητα ὑπακοῆς στά κελεύσματα τῆς βουλήσεώς Του. Γιά παράδειγμα: ῾Γαβριήλ ὁ μέγιστος νοῦς...παρατηρώντας καί βλέποντας τό τρισήλιο φῶς τοῦ Θεοῦ... φτάνοντας στήν Παρθένο μετέφερε σ᾽ αὐτήν τή χαρμόσυνη εἴδηση τοῦ θείου καί φρικώδους μυστηρίου (ὅτι θά γεννήσει τόν Θεό ὡς ἄνθρωπο)᾽ (῾Γαβριήλ ὁ μέγιστος νοῦς... φῶς τό τρισήλιον καθορῶν καί βλέπων... τό θεῖον καί φρικῶδες μυστήριον εὐηγγελίσατο, τῇ Παρθένῳ ἀφικόμενος᾽) (στιχηρό ἑσπερινοῦ). ῾Γεμᾶτος ἀπό φῶς πάντοτε καί πράττοντας τό θέλημα καί ἐκτελώντας τά προστάγματα τοῦ Παντοκράτορος, ἀρχηγέ ᾽Αγγέλων, Γαβριήλ πανάριστε...᾽ (῾Φωτός ὤν ἀνάπλεως ἀεί, καί ποιῶν τό θέλημα καί ἐκτελῶς τά προστάγματα τοῦ Παντοκράτορος, ἀρχηγέ ἀγγέλων, Γαβριήλ πανάριστε᾽) (στιχηρό ἑσπερινοῦ). ῾Καθώς φωτίζεσαι μετέχοντας στό φῶς τοῦ πρώτου Νοῦ, τοῦ Θεοῦ, φάνηκες δεύτερο φῶς κι ἐσύ, κραυγάζοντας μαζί μέ τίς ἄπειρες τάξεις τῶν ἀγγέλων: ῞Αγιος ὁ Θεός ὁ παντουργός, ὁ Υἱός ὁ συνάναρχος, καί τό Πνεῦμα τό σύνθρονο᾽ (῾Νοός κατά μέθεξιν τοῦ πρώτου φωτιζόμενος, δεύτερον ὡράθης φῶς κραυγάζων, σύν ταῖς ἀπείροις ἀγγέλων τάξεσιν: ῞Αγιος ὁ Θεός ὁ παντουργός, Υἱός ὁ συνάναρχος, καί τό Πνεῦμα τό σύνθρονον᾽) (ὠδή ε´).

Ἡ ἀρχιστρατηγία τοῦ Γαβριήλ καί ἡ πρωτιά του ἔναντι τῶν ἄλλων ἀγγέλων φάνηκε κατά τόν ὑμνογράφο κυρίως ἀπό τό γεγονός ὅτι αὐτόν ὁ παντοκράτωρ Κύριος ἐπέλεξε προκειμένου νά τοῦ ἐμπιστευτεῖ τή φανέρωση τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος μυστηρίου, τοῦ ἐρχομοῦ Του στόν κόσμο ὡς ἀνθρώπου, στήν ἁγνή θεόπαιδα Μαριάμ. Κι εἶναι ἡ ἀνάθεση αὐτή τῆς ἐξαιρετικῆς διακονίας ἀποκάλυψη ταυτοχρόνως καί τῆς δόξας τοῦ συγκεκριμένου ἀρχαγγέλου, κάτι πού σημαίνει ὅτι ὅσο σπουδαῖο εἶναι ἕνα διακόνημα, τόσο σπουδαία γίνεται καί ἡ προσωπικότητα αὐτοῦ πού τό ἀναλαμβάνει καί τό φέρει εἰς πέρας. ῾Τό μέγα μυστήριον πού ἦταν ἄγνωστο προηγουμένως στούς ἀγγέλους καί ἀπόκρυφο προαιωνίως, μόνο σ᾽ ἐσένα τό ἐμπιστεύτηκε ὁ Θεός, Γαβριήλ᾽ (῾Τό μέγα μυστήριον τό πρίν τοῖς ἀγγέλοις ἄγνωστον καί πρό αἰώνων ἀπόκρυφον, μόνος πεπίστευσαι, Γαβριήλ᾽) (στιχηρό ἑσπερινοῦ). ῾᾽Αξιώθηκες μέγιστη δόξα, καθώς μᾶς φανέρωσες τό μέγα μυστήριο, μέγιστε ἀρχάγγελε᾽ (῾Μεγίστης εὐκλείας ἠξιώθης, τό μέγα μυστήριον ἡμῖν ἀνακαλύψας, μέγιστε ἀγγέλων᾽) (ὠδή γ´).

Βεβαίως ὁ ἅγιος ὑμνογράφος δέν παραλείπει μαζί μέ τίς παραπάνω ἐκτιμήσεις του νά κάνει καί δύο παρατηρήσεις: πρῶτον, ὅτι ὁ ἅγιος ἀρχάγγελος Γαβριήλ διακόνησε τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου καί πρό τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, δεδομένου ὅτι τόν βρίσκουμε καί στόν προφήτη Δανιήλ: νά τόν φωτίζει καί νά τοῦ ἀποκαλύπτει τά μέλλοντα ἐν πνεύματι Θεοῦ (῾῞Ιστασο...Γαβριήλ ἀξιάγαστε, καταφαιδρύνων τόν προφήτην Δανιήλ καί ἐντιθείς τήν δήλωσιν τῶν ἀγνοουμένων ἐν πνεύματι᾽) (ὠδή δ´), καί στόν ἱερέα Ζαχαρία, τόν πατέρα ᾽Ιωάννου τοῦ Προδρόμου: νά τοῦ ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ γυναίκα του ᾽Ελισάβετ θά γεννήσει τόν ᾽Ιωάννη καί νά τόν ῾τιμωρεῖ᾽ μέ κωφαλαλία λόγω τῆς ἀπιστίας πού ἐπέδειξε (῾῾Ο θεῖος ὡς εἶδέ σε, καιρῷ τοῦ θυμιάματος, πάλαι συνεστῶτα Ζαχαρίας, μένει κωφεύων. Οὐ γάρ ἐπίστευσε σοῦ τῇ ἀγγελίᾳ τῇ φρικτῇ, ἥν περ ἐξεφώνησας, Γαβριήλ ἀρχιστράτηγε᾽) (ὠδή ε´)· δεύτερον, ὅτι ἐνῶ ὅλη ἡ ἀκολουθία ἐπικεντρώνεται δικαίως στόν ἅγιο ἀρχάγγελο Γαβριήλ, ὁ ὑμνογράφος θυμᾶται αἴφνης καί τόν ἄλλο μέγιστο ἀρχάγγελο ἅγιο Μιχαήλ, ἀφιερώνοντάς του ἕνα τροπάριο στό τέλος τῆς ἀκολουθίας, προφανῶς γιά νά δείξει ὅτι καί οἱ δύο εἶναι ἰσοστάσιοι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. ῾Πανέμορφη καί πανένδοξη δυάδα,  Μιχαήλ καί Γαβριήλ, πού στέκεστε στόν θρόνο τῆς θείας δόξας...᾽(῾῾Η περικαλής δυάς καί περίδοξος, Μιχαήλ καί Γαβριήλ, θρόνῳ παριστάμενοι τῆς θείας δόξης...᾽) (ὠδή θ´).

῾Ο ἐκκλησιαστικός ποιητής ὅμως, παρ᾽ ὅλο τό θάμβος πού νιώθει μπροστά στόν ἅγιο τοῦ Θεοῦ ἀρχάγγελο, τόσο πού ὅπως εἴπαμε τόν χαρακτηρίζει διαρκῶς ῾λόγω τῆς μετοχῆς του στό ἀϋλότατο φῶς τοῦ Θεοῦ...φῶς δεύτερον᾽ (ὠδή γ´), δέν παύει νά τονίζει ὅτι καί αὐτός συνιστᾶ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, συνεπῶς εἶναι περιορισμένος καί στή δύναμη καί στή γνώση. ᾽Επανειλημμένως ὅπως ἤδη εἴδαμε σημειώνει ὅτι τό μυστήριο τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο ἦταν ἀπόκρυφο καί γιά τούς ἀγγέλους, ὁ ἴδιος δέ ὁ Γαβριήλ, ὁ ὑπηρέτης τοῦ θαύματος, ἀδυνατοῦσε νά κατανοήσει ὅ,τι διαδραματιζόταν. Τό δοξαστικό μάλιστα τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς, ἔργο ὄχι τοῦ ᾽Ιωσήφ ἀλλά τοῦ ἐξίσου γνωστοῦ ὑμνογράφου ᾽Ιωάννου τοῦ μοναχοῦ, εἶναι ἀπό τά ὡραιότερα τροπάρια πού ὑπάρχουν στήν ὑμνολογία τῆς ᾽Εκκλησίας μας. ῾Στάλθηκε ἀπό τόν Θεό ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ γιά νά εὐαγγελιστεῖ στήν Παρθένο τή σύλληψη. Κι ὅταν ἦλθε στή Ναζαρέτ, σκεπτόταν μέσα του τό θαῦμα μέ ἔκπληξη, ὅτι δηλαδή πῶς ὁ ἀκατάληπτος Θεός θά γεννηθεῖ ἀπό Παρθένο! Αὐτός πού ἔχει θρόνο Του τόν οὐρανό καί ὑποπόδιο τή γῆ, πῶς θά χωρέσει στή μήτρα μίας γυναίκας! Αὐτόν πού δέν μποροῦν νά Τόν ἀτενίσουν τά ἑξαπτέρυγα καί τά πολυόμματα, θέλησε μέ μόνο τόν λόγο Του νά σαρκωθεῖ ἀπό αὐτήν! Αὐτός πού παρευρίσκεται εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Τί λοιπόν στέκομαι καί δέν λέγω στήν Κόρη: Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος εἶναι μαζί Σου;᾽ (῾᾽Απεστάλη ἐξ οὐρανοῦ Γαβριήλ ὁ ἀρχάγγελος, εὐαγγελίσασθαι τῇ Παρθένῳ τήν σύλληψιν. Καί ἐλθών εἰς Ναζαρέτ, ἐλογίζετο ἐν ἑαυτῷ τό θαῦμα ἐκπληττόμενος, ὅτι πῶς ὁ ἐν ὑψίστοις ἀκατάληπτος ὤν, ἐκ Παρθένου τίκεται! ῾Ο ἔχων θρόνον οὐρανόν καί ὑποπόδιον τήν γῆν, ἐν μήτρᾳ χωρεῖται γυναικός! ῟ῼ τά ἑξαπτέρυγα καί πολυόμματα ἀτενίσαι οὐ δύνανται, λόγῳ μόνῳ ἐκ ταύτης σαρκωθῆναι ηὐδόκησε! Θεοῦ ἐστι Λόγος ὁ παρών. Τί οὖν ἵσταμαι καί οὐ λέγω τῇ Κόρῃ; Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ᾽.

Παράλληλα δέ μέ τήν ἔκπληξη τοῦ ἀρχαγγέλου, τονίζεται καί ἡ ἔκπληξη τῆς πανάγνου Μαριάμ, ἡ ὁποία μέ τή φανέρωση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ: δι᾽ αὐτῆς θά γεννηθεῖ ὁ Θεός ὡς ἄνθρωπος, ἀποκαλύπτεται ἀφενός σοφότατη καί διακριτικότατη, κυριολεκτικά ὁ ἀντίποδας τῆς πρώτης Εὔας, καθώς δέν σπεύδει νά ἀποδεχτεῖ τό παράδοξο καί τό θαῦμα, ἀφετέρου πράγματι Παναγία, καθώς μετά τίς ἐξηγήσεις σπεύδει νά κάνει ὑπακοή σέ ὅ,τι συνιστᾶ θέλημα τοῦ Θεοῦ: ῾᾽Ιδού ἡ δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά τό ρῆμα Σου᾽.  Τί σημαίνει ἡ σάν φλόγα μορφή σου; Εἶπε ἡ Σεμνή μέ ἔκπληξη στόν Γαβριήλ. Ποιό εἶναι τό ἀξίωμά σου καί ποιό τό νόημα τῶν λόγων σου; Μοῦ ὑπόσχεσαι παιδοποιΐα, ἀλλά ἐγώ δέν ἔχω πεῖρα ἄνδρα. Φύγε μακριά, μή μέ πλανέψεις, ἄνθρωπε, ὅπως παλιά πλάνεψε ὁ δόλιος ὄφις  τήν προμήτορα Εὔα᾽ (῾Τί σου τό εἶδος τό πύρινον; Τῷ Γαβριήλ ἡ Σεμνή, μετ᾽ ἐκπλήξεως ἔφησε. Τί σου τό ἀξίωμα, καί τῶν λόγων ἡ δύναμις;  Παιδοποιΐαν προσεπαγγέλλῃ μοι, ἐγώ δέ πεῖραν ἀνδρός οὐ κέκτημαι. ῎Απιθι πόρρωθεν, μή πλανήσῃς ἄνθρωπε, ὥσπερ τό πρίν Εὔαν τήν προμήτορα, ὄφις ὁ δόλιος᾽) (ἀπόστιχο ἑσπερινοῦ).

Δέν εἶναι δυνατόν βεβαίως ὁ ἅγιος ποιητής, μπροστά στήν ἁγιότητα τοῦ ἀρχαγγέλου,  νά μή καταλήγει σέ ὅ,τι ἀποτελεῖ ζητούμενο τοῦ κάθε πιστοῦ: τήν ἐπέμβαση καί τή μεσιτεία του γιά τή σωτηρία τοῦ ἴδιου καί τῆς ᾽Εκκλησίας. ῾Χάλασε τίς ἄσχημες σκέψεις ἐναντίον μας τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων, στέριωσε τήν ὀρθόδοξη πίστη, πάψε τά σχίσματα τῆς ᾽Εκκλησίας, ἀρχάγγελε, μέ τίς παρακλήσεις σου πρός τόν Κτίστη ὅλων᾽ (῾Βουλάς ἐθνῶν διασκέδασον, τήν πίστην τήν ὀρθόδοξον κράτυνον, παῦσον τά σχίσματα τῆς ᾽Εκκλησίας, ἀρχάγγελε, ταῖς πρός τόν Κτίστην πάντων σοῦ παρακλήσεσι᾽) (ὠδή στ´). ᾽Αλλά ἀκόμη περισσότερο, αἰτεῖται ὁ ποιητής τή χάρη νά γίνεται  ὁ ἅγιος ἀρχάγγελος καθοδηγητής τῆς ζωῆς τοῦ ἴδιου καί τῶν ἀνθρώπων. Γιατί ἀκριβῶς οἱ ἄγγελοι ὡς δεύτερα φῶτα μετά τό Πρῶτο, τόν ἴδιο τόν Τριαδικό Θεό, εἶναι οἱ ὁδηγοί τῶν ἀνθρώπων. ῾᾽Αρχιστράτηγε Θεοῦ, λειτουργέ τῆς θεϊκῆς δόξας, τῶν ἀνθρώπων ὁδηγέ καί ἀρχηγέ τῶν ἀσωμάτων...᾽(κοντάκιο).