ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (54)

«Ας προσπαθήσουμε να μάθουμε τα θεία με ιδρώτες μάλλον παρά με ξερά λόγια. Διότι στην ώρα του θανάτου θα χρειαστεί να δείξουμε όχι λόγια, αλλά έργα» (λόγ. κστ΄ 26)

Θα έχεις ακούσει για τους αγίους μας ότι «έμαθον τα θεία αφ’ ων έπαθον». Τα θεία δηλαδή, τον Θεό και ό,τι σχετίζεται με την αποκάλυψή Του, τα μαθαίνει κανείς όχι διαβάζοντας βιβλία ή ακούγοντας πιθανόν κάποιες διαλέξεις και ομιλίες γι’ αυτά, αλλά βάζοντας τον εαυτό του πάνω στο άγιο θέλημά Του και τις άγιες εντολές Του. Η γνώση του Θεού έτσι είναι θέμα έργων και ζωής, θέμα συντονισμού του ανθρώπου με ό,τι ο Θεός έχει φανερώσει ως δρόμο Του. Που θα πει: τον Θεό Τον γνωρίζει μόνον όποιος Τον υπακούει ελεύθερα, συνεπώς αγωνίζεται να μεταποιεί αδιάκοπα τα ψεκτά πάθη του σε ένθεα πάθη: τον εγωισμό σε αγάπη Θεού και ανθρώπου. Πάνω σ’ αυτή τη διαδικασία, όπου «δίνει κανείς αίμα και λαμβάνει Πνεύμα», πάσχει τα θεία, συνεπώς του δίνεται η χάρη της παρουσίας του Θεού στη ζωή του, άρα και της γνώσης Αυτού.

Μη ξεχνάς όμως: της χαρισματικής αυτής γνώσης του Θεού προηγείται η χάρη για την ίδια την εργασία των εντολών, δεδομένου ότι «χωρίς τον Χριστό δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε». Εννοούμε ότι και η ίδια η επιθυμία να είναι κανείς εν Θεώ, η προσπάθεια να μένει εν Αυτώ, δηλαδή να μένει πάνω στα λόγια Του, μέχρι να φτάσει στο σημείο της αισθητής παρουσίας Εκείνου στην ψυχή και στο σώμα του, είναι καρπός της ενέργειας του Θεού. Οπότε «τα σα εκ των σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα». Γι’ αυτό και βλέπουμε σε όλους τους βίους των αγίων μας ότι το καθοριστικότερο στοιχείο της ζωής τους, εκείνο που κυριολεκτικά σφράγιζε την πορεία τους και ανεδείκνυε τις όποιες αρετές τους, ήταν η ταπείνωση. Γιατί ακριβώς είχαν την παραπάνω επίγνωση: «τι έχεις ο ουκ έλαβες; Ει δε και έλαβες, τι καυχάσαι ως μη λαβών;»

Το τραγικό στην περίπτωση που κάποιος θέλει να μάθει τα του Θεού «με ξερά λόγια και όχι με τους ιδρώτες της ζωής», πέρα από το ότι δεν πρόκειται τελικώς να γνωρίσει τον Θεό, είναι ότι θα οδηγηθεί σε αλλοιωμένες αντιλήψεις περί Αυτού – το βλέπουμε διαχρονικά σε όλους τους αιρετικούς της πίστης – θα οδηγηθεί σε ένα είδος δαιμονισμού του, γιατί «η (ξερή) γνώσις φυσιοί», κι ακόμη, σε περίπτωση που κάτι μάθει αληθινό, πολύ γρήγορα θα το ξεχάσει. Το σημειώνει με πολλή ενάργεια ο άγιος Ιάκωβος ο αδελφόθεος, ο οποίος μάς λέει ότι «εκείνος που είναι ακροατής του λόγου του Θεού χωρίς να τον τηρεί στη ζωή του μοιάζει μ’ εκείνον που κοίταξε το πρόσωπό του στον καθρέπτη, είδε το είδωλό του, κι ευθύς μόλις απομακρύνθηκε, το ξέχασε».

Το τελικό επιχείρημα του οσίου Ιωάννου για την έμπρακτη γνώση του Θεού είναι συντριπτικό: θυμήσου, επισημαίνει, ότι το τελικό «ξεσκαρτάρισμα» της ζωής σου θα γίνει την ώρα του θανάτου. Ο θάνατος δεν «διαλέγεται»: έρχεται και σε παίρνει με την αποσκευή της ζωής σου. Και η αποσκευή είναι τα έργα και όχι ασφαλώς τα λόγια!

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ… (29)

Το θαύμα της Θεοτόκου

«Γερμανέ, θα ήθελα να προσκυνήσω το άγιο και ζωοποιό μνήμα του Κυρίου Ιησού Χριστού, αλλά μόνη μου αυτήν τη φορά. Όλοι με ξέρουνε, γνωρίζουν την υψηλή θέση που έχεις στην αγία Πόλη, ο υπεύθυνος ιερέας δεν θα έχει αντίρρηση να μου ανοίξει το βράδυ και να με αφήσει. Άλλωστε ό,τι σου έχουν ζητήσει μέχρι τώρα οι εκκλησιαστικοί και περνούσε από το χέρι σου το έκανες. Λοιπόν, τι λες;»

Το αίτημα της Κοσμιανής στον πατρίκιο σύζυγό της δεν ήταν καθόλου παράδοξο. Ήξερε ο Γερμανός, ο πατρίκιος, ο ανώτατος άρχοντας,  πόσο καλή και ευσεβής χριστιανή ήταν η γυναίκα του. Κι αυτός, όπως και η γυναίκα του, θεωρούσαν ότι η χριστιανική πίστη δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με ελαφριά καρδιά. Το αντίθετο: είναι η πίστη που για να δεις τη δύναμή της, πρέπει να τη θέσεις σε εφαρμογή. «Χωρίς των έργων η πίστις νεκρά εστι», συνήθιζαν να υπενθυμίζουν στον εαυτό τους, γι’ αυτό και όπου υπήρχε συζήτηση στα της πίστεως, εκεί βρίσκονταν και αυτοί. Και μάλιστα τον τελευταίο καιρό είχαν προσκληθεί να μετάσχουν σε συζητήσεις και προβληματισμούς πάνω στα θέματα τα χριστολογικά, καθώς έλεγαν. «Τι είναι ο Χριστός; Είναι Θεός και άνθρωπος; Είναι μόνο Θεός; Είναι μόνο άνθρωπος; Ασφαλώς ανώτερος από όλους τους άλλους, ο πιο σφραγισμένος από το Πνεύμα του Θεού, μα κυρίως άνθρωπος; Και δεν φαίνεται πιο λογικό να είναι μόνο Θεός;»

Όταν πρωτάκουσαν τους προβληματισμούς αυτούς σαν να τους φάνηκαν έξω από τα νερά τους. Δεν ήταν αυτό που άκουγαν και ζούσαν στην κανονική Εκκλησία τους. Την ορθόδοξη Εκκλησία τους: αυτή ζούσε και κήρυσσε τον Χριστό ως Θεό και άνθρωπο.  Μα, αυτοί που έλεγαν και  έθεταν τους προβληματισμούς δεν φαίνονταν τυχαίοι άνθρωποι. Ήταν κληρικοί, με μόρφωση και με καλή ζωή. Έτσι τουλάχιστον έδειχναν. Και ό,τι έλεγαν το στήριζαν και στην Αγία Γραφή. Πώς κανείς να αμφισβητήσει τα λεγόμενά τους; Ήξεραν βέβαια και την αντίδραση των ορθοδόξων, μα μήπως τελικά οι άλλοι, είχαν περισσότερο δίκιο; Και δεν φαινόταν πιο λογικό πράγματι, πιο κοντά σ’ αυτό που πίστευαν για τον Κύριο Ιησού Χριστό, ότι είναι μόνο Θεός; Είναι ο Θεός μας, που έγινε μεν άνθρωπος, αλλά η ανθρώπινη φύση Του απορροφήθηκε από τη θεϊκή φύση Του. Τι πιο λογικό; Τι πιο ταιριαστό στη θεϊκή παντοδυναμία!

Οι αμφιβολίες γι’ αυτά που πίστευαν υπεισέρχονταν αδιόρατα και ύπουλα στην αρχή. Και σιγά σιγά γίνονταν βεβαιότητες, μέχρις ότου εντάχτηκαν τελικά και οι ίδιοι στους Σεβηριανούς. Ναι, αυτοί πρέπει να είχαν το περισσότερο δίκιο. Ο Χριστός, κυρίως Θεός. Αυτό ταίριαζε περισσότερο σε ό,τι είχαν κατά νου για Εκείνον. Και από την άλλη, οι οπαδοί του Σεβήρου, δεν ήταν σαν τους ακραίους μονοφυσίτες: εκείνοι έδειχναν φανατισμένοι. Αυτοί ήταν πιο μετριοπαθείς. «Η μεσότητα. Ούτε το ένα άκρο ούτε το άλλο» - αυτό ακουγόταν πιο… αληθινό! Κι ακόμη: ο ίδιος ο Σεβηριανός. Σπουδαίο μυαλό, ρήτορας καταπληκτικός – «Χρυσόστομο» δεν τον αποκαλούσαν κι αυτόν; - που οι ερμηνείες του στην Αγία Γραφή όντως σε έπειθαν και σε καθήλωναν!  Κι ήταν τυχαίο που και ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως Χρυσόστομος τον είχε στο πλευρό του - «το δεξί του χέρι» που λένε; Τι κι αν αργότερα διαφώνησαν και χώρισαν; Ο Σεβήρος εξακολουθούσε να είναι μεγάλη προσωπικότητα. Ακόμη και ο αυτοκράτορας Αρκάδιος με την αυτοκράτειρα Ευδοξία τον είχαν από κοντά. Δεν συνέφερε τον Γερμανό με τον Κοσμιανή κι απ’ αυτήν την πλευρά να είναι με τον Σεβήρο και τους οπαδούς του;

Σταμάτησαν να πηγαίνουν στους ορθοδόξους ναούς. Επέλεγαν εκεί που ήξεραν ότι οι ιερείς ανήκουν στους οπαδούς του Σεβήρου. Σταμάτησαν και να κοινωνούν τα άχραντα μυστήρια των ορθοδόξων. Το σώμα και το αίμα του Χριστού τούς φαινόταν πιο… έγκυρο στις συνάξεις των δικών τους, των Σεβηριανών. Το μόνο που τους ενοχλούσε και τους πονούσε ήταν ο σχολιασμός τους: λόγω της υψηλής θέσης τους τούς είχαν στο στόμα τους και οι θαμώνες ακόμη των καφενέδων. Ακουγόταν από τους ορθοδόξους η θεωρούμενη απόκλισή τους!

«Σε καταλαβαίνω, Κοσμιανή», απάντησε ο Γερμανός. «Την ημέρα με τόσο κόσμο είναι λίγο δύσκολο πια να πας να προσκυνήσεις. Τη νύχτα όντως θα είσαι μόνη σου. Θα μπορέσεις να προσκυνήσεις χωρίς διάσπαση. Να προσευχηθείς. Να γονατίσεις στον τάφο του Κυρίου μας». Σταμάτησε για λίγο. Είπε μετά αποφασιστικά: «Θα δω τι θα κάνω. Μάλλον θεώρησέ το βέβαιο ότι θα γίνει το θέλημά σου».

Η Κοσμιανή έκλινε το κεφάλι της μπροστά στον πατρίκιο σύζυγό της. Τον ευχαρίστησε θερμά και τον αγκάλιασε.

Η Κοσμιανή βρισκόταν πια μέσα στον πανίερο ναό της Αναστάσεως του Κυρίου. Οι φύλακες και οι ιερείς ήταν «μιλημένοι» κι αμέσως της άνοιξαν τις θύρες. Σεβάστηκαν την επιθυμία της να βρεθεί μόνη της στο Ιερό και στον τάφο του Κυρίου.

Σταυροκοπήθηκε και προχώρησε με δέος. Με αργά βήματα. Η ησυχία την υπόβαλε και της δημιούργησε ένα κλίμα κατάνυξης. Λίγα βήματα ακόμη και θα βρισκόταν μπροστά σ’ Εκείνον που είχε επιλέξει ως αρχηγό της πίστης της. Μπροστά στον Θεό της!

Ξάφνου, ακινητοποιήθηκε από τον φόβο της! Κάποιες γυναίκες εμφανίστηκαν εντελώς απρόσμενα μπροστά της. Κάποιες που περικύκλωναν μία επιβλητική γυναίκα και μαυροφόρα! Κόντεψε να λιποθυμήσει. Η μαυροφόρα ήταν η… Κυρία Θεοτόκος! Η Παναγία Μητέρα του Κυρίου ενώπιόν της! Δεν είχε καμία αμφιβολία! Έγειρε αμέσως για να προσκυνήσει, αλλά η φωνή της Θεοτόκου την κράτησε όρθια! Τα λόγια Της ακούστηκαν στ’ αυτιά της γεμάτα γλυκασμό αλλά και με μια αυστηρότητα που την… πάγωσε.

«Εσύ, δεν είσαι από εμάς, γι’ αυτό και δεν μπορείς να μπεις εδώ μέσα. Δεν είσαι  δ ι κ ή   μ α ς!». Οι τελευταίες λέξεις ήχησαν σα μαστίγιο για την Κοσμιανή.

Δεν άντεξε. Πρόσπεσε στα γόνατα και ικετευτικά άρχισε να παρακαλεί: «Σε παρακαλώ, Κυρία Θεοτόκε, άφησέ με να προχωρήσω. Τον Υιό και Θεό Σου λατρεύω κι εγώ. Λυπήσου με». Τα δάκρυά της βρύσες γέμιζαν το έδαφος.

Η Παναγία ήταν ανένδοτη. Ο λόγος Της απολύτως σταθερός και σαφής: «Σε βεβαιώνω, γυναίκα – δεν θέλησε να την ονοματίσει, κι αυτό  τσάκισε την Κοσμιανή – δεν θα μπεις εδώ μέσα, μέχρις ότου έρθεις σε μυστηριακή κοινωνία με εμάς»!

Τα πάντα φωτίστηκαν στο μυαλό της γονατισμένης Κοσμιανής. Όλες οι πεποιθήσεις της για τον Ιησού Χριστό με βάση τους Σεβηριανούς γκρεμίστηκαν διαμιάς! «Είμαι αιρετική. Κι εγώ και ο σύζυγός μου! Όλοι οι οπαδοί του Σεβήρου είναι έξω από την κανονική Εκκλησία. Δεν τους θέλει η Παναγία. Δεν τους θέλει άρα ο ίδιος ο Κύριος!»

«Μετανοώ!» κατόρθωσε να ψελλίσει, γέρνοντας περισσότερο το κεφάλι της και ασπαζόμενη τα πόδια της Θεοτόκου. «Αμέσως τώρα, θα φωνάξω τον διάκονο που βρίσκεται στον Ναό, να μου φέρει τη θεία Κοινωνία των ορθοδόξων. Γίνομαι αμέσως ορθόδοξη. Φεύγω από την αίρεση και ακολουθώ αυτό που είναι η αλήθεια».

Η Παναγία και οι γυναίκες εξαφανίστηκαν από μπροστά της. Ο διάκονος που πράγματι ανταποκρίθηκε στην επιθυμία της,  παραξενεμένος την κοινώνησε. Μετάλαβε με μεγάλη συναίσθηση το άγιο σώμα και αίμα του μεγάλου Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού.

Ένιωσε έναν ιδιαίτερο γλυκασμό στην καρδιά και στο σώμα της. Πήρε δύναμη κι έκανε να προχωρήσει προς το Ιερό. Να προσκυνήσει το μνήμα του Κυρίου.

Ο δρόμος πια ήταν ανοιχτός. Έμεινε γονατισμένη και με δάκρυα στα μάτια μέχρι τα ξημερώματα. Ο Κύριος διά της Θεοτόκου την είχε κερδίσει. Το ίδιο αργότερα και τον πατρίκιο σύζυγό της.  

 

(Από το "Λειμωνάριον" του Ιωάννου Μόσχου, κεφ. 48)

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (53)

«Ο νους ο νοερός οπωσδήποτε διαθέτει και νοερά αίσθηση. Αυτήν την αίσθηση που και υπάρχει μέσα μας και δεν υπάρχει, ας την αναζητούμε συνεχώς. Διότι όταν φανερωθεί εκείνη, οι εξωτερικές αισθήσεις θα παύσουν μόνες τους να ενεργούν τα δικά τους» (λόγ. κστ΄ 17).

Μη συρρικνώνεις τον εαυτό σου, ενώ λες ότι είσαι πιστός. Μην αυτοπεριορίζεσαι δηλαδή σαν σε φυλακή στις πέντε μόνο εξωτερικές αισθήσεις του σώματός σου: δεν έχεις μόνον αυτές. Ο όσιος σού υπενθυμίζει ότι έχεις και «νοερά αίσθηση», γιατί έχεις νου νοερό. Γιατί έχεις καρδιά πνευματική αλλιώς, όπως το επισημαίνει και ο απόστολος που μιλάει για «τον κρυπτόν της καρδίας άνθρωπον». Και δεν είναι αυτονόητο; Δεν είμαστε μόνο σώμα. Έχουμε και ψυχή, που είναι συνδεδεμένη με το σώμα αξεδιάλυτα και με τρόπο μυστήριο. Και πάλι, δεν είναι μόνο η ψυχοσωματική μας ενότητα που εξαντλεί την ύπαρξή μας: είμαστε υπερεκπερισσού τούτου, γιατί υπάρχει και λειτουργεί σ’ αυτήν και το Πνεύμα του Θεού, η χάρη του Κυρίου μας. Πρόκειται για το μεγαλείο του μυστηρίου της δικής Του παρουσίας στην ψυχή και το σώμα μας, γιατί μας έδωσε το δώρο να είμαστε διά του αγίου βαπτίσματος μέλη δικά Του, κυριολεκτικά ναός Του – Εκείνος να είναι το ένδυμά μας!

Υπάρχουν λοιπόν και άλλες αισθήσεις, πνευματικές και νοερές, που σου αποκαλύπτουν έναν άλλον κόσμο, τον πνευματικό: η νοερή όραση, η νοερή ακοή, η γεύση, η όσφρηση, η αφή… «Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται», και «ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω», ακούμε τον ίδιο τον Κύριο. «Γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος». Κι ακόμη: στην Ευχαριστία μετά τη θεία κοινωνία διαβάζει ο πιστός μεταξύ των άλλων: «αισθήσεων φώτισον απλήν πεντάδα» - όχι την εξωτερική και σύνθετη πεντάδα, αλλά την απλή του μέσα ανθρώπου, που είπαμε. Βλέπεις όμως τις προϋποθέσεις εμφάνισης της νοερής αυτής αίσθησης; «Οι καθαροί τη καρδία», «ο έχων ώτα», «φώτισον». Δηλαδή ενώ υπάρχει η νοερή αίσθηση, δεν είναι αυτονόητη η φανέρωσή της. «Υπάρχει μέσα μας και δεν υπάρχει»! Και γι’ αυτό πρέπει πάντοτε να την αναζητούμε. Πώς; Αγωνιζόμενοι στην κάθαρση της καρδιάς, επικαλούμενοι τον φωτισμό του Θεού, που θα πει προσπάθεια τήρησης του αγίου θελήματος του Θεού, δηλαδή τήρησης των αγίων εντολών του Χριστού. Με άλλα λόγια, ενώ οι εξωτερικές αισθήσεις θεωρούνται στους περισσοτέρους δεδομένη κατάσταση, η νοερή αίσθηση εξαρτάται από το ποιόν της καθημερινής μας βιωτής – από τη χριστιανική ή όχι λειτουργία της συνείδησής μας.

Είσαι χριστιανός λοιπόν όταν «έχεις καρδιά», όταν δηλαδή ζεις με τον ηγεμόνα νου και την αίσθησή του να καθορίζει την πορεία σου. Κι αυτό σημαίνει: πιστεύεις σωστά στον Τριαδικό Θεό - η πίστη είναι η όραση του Θεού· αγαπάς θυσιαστικά τον συνάνθρωπό σου – η θυσιαστική αγάπη αποτελεί το γνώρισμα της νοερής αίσθησης· νιώθεις αληθινά τα κτιστά σου όρια -  ζεις με την αγία  ταπείνωση.  Οπότε οι εξωτερικές σου αισθήσεις είναι υποταγμένες σε σένα: «έχουν παύσει να ενεργούν μόνες τους τα δικά τους». Είσαι πραγματικά κύριος! Είσαι χάριτι Θεού «αυτοκράτωρ»!

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΟ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ

Ὁ ἅγιος ᾽Ιωάννης, γιά τόν ὁποῖο δέν ἔχουμε πολλά βιογραφικά στοιχεῖα, νεαρός,16 ἐτῶν περίπου, ἔγινε μοναχός στό ὄρος Σινᾶ, στή Μονή τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης, ἀφοῦ ἤδη εἶχε μάθει ἀρκετά γράμματα. ᾽Επί 19 ἔτη παρέμεινε ὑποτακτικός ἑνός σπουδαίου Γέροντος, τοῦ ἀββᾶ Μαρτυρίου, στόν ὁποῖο ἔκανε ἀδιάκριτη ὑπακοή, ὁπότε μετά τό θάνατό του ἀπεσύρθη σέ ἐρημική τοποθεσία, ὀκτώ χιλιόμετρα μακριά ἀπό τή Μονή, στήν ὁποία καί ἔζησε ἐπί σαράντα χρόνια. ᾽Εκεῖ ἔζησε ὁσιακή ζωή, ὑπερβαίνοντας μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ τά ψεκτά πάθη του καί ἀποκτώντας ὅλα τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ, καί κυρίως τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη. Μετά τά σαράντα χρόνια παρακλήθηκε νά γίνει ἡγούμενος τῆς Μονῆς, γεγονός πού ἀποδέχθηκε, καί παρέμεινε στό ἀξίωμα αὐτό γιά κάποια χρόνια, ὁπότε θέλησε καί πάλι ν᾽ ἀποσυρθεῖ στήν ἀγαπημένη του ἡσυχία καί μετ᾽ ὀλίγο κοιμήθηκε.

῎Εχουν διασωθεῖ διάφορα θαυμαστά γεγονότα ἀπό τή ζωή του πού φανερώνουν τήν ἰδιαίτερη χάρη πού εἶχε ἀπό τόν Θεό, ἀλλά τά μεγαλύτερα θαύματά του σχετίζονται μέ τίς μεταστροφές τῶν καρδιῶν πού προξενοῦν τά θεόπνευστα κείμενά του, κάτι πού μπορεῖ ὁ οἱοσδήποτε χριστιανός νά διαπιστώσει, ὅταν ἀρχίσει μέ γνήσια διάθεση νά τά μελετᾶ. Εἶναι γνωστό ἄλλωστε ὅτι οἱ ἅγιοι πού μέ τά κείμενά τους βοηθοῦν τούς συνανθρώπους τους ἔχουν πρωτίστως ὡς χάρισμα ῾θαυματουργίας᾽ ἀκριβῶς τή δύναμη τῶν λόγων τους καί ὄχι τά γνωστά θαύματα σωματικῶν ἰάσεων ἄλλων ἁγίων. Κι είναι ευνόητο ὅτι τά κείμενα τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννου δέν εἶναι μόνο γιά τούς μοναχούς, γιατί μπορεῖ νά γράφτηκαν κυρίως γι᾽ αὐτούς, ὅμως ἡ ὠφέλεια πού εἰσπράττει καί ὁ κοσμικός λεγόμενος χριστιανός δέν εἶναι μικρή. Γι᾽ αὐτό καί ἀγαπήθηκε ἡ ῾Κλίμακά᾽ του σ᾽ ᾽Ανατολή καί Δύση καί θεωρεῖται τό σπουδαιότερο σέ κυκλοφορία βιβλίο μετά τήν ῾Αγία Γραφή.

 

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (52)

«Όλοι όσοι σπουδάζουν, γνωρίζουν ποια μαθήματα είναι των αρχαρίων, ποια των μεσαίων και ποια των διδασκάλων. Ας προσέξουμε καλά, μήπως, ενώ σπουδάζουμε χρόνια, περνούμε ακόμη τον καιρό μας με τις ασχολίες και τα μαθήματα των αρχαρίων. Τι πιο μεγάλη ντροπή! Να βλέπεις έναν ηλικιωμένο γέροντα να πηγαίνει στο δημοτικό σχολείο!» (λόγ. κστ΄ 14).

Πιστεύεις ότι είσαι αγωνιστής χριστιανός: είσαι της Εκκλησίας, προσεύχεσαι, θέλεις να μελετάς, δείχνεις μ’ ένα λόγο σπουδή για τα θεία και τα πνευματικά. Κάποιες στιγμές μάλιστα επισημαίνεις ότι υφέρπει αδιόρατα μέσα σου και ένας «δίκαιος» λογισμός: «μπορεί να έχω φτάσει σε κάποια μέτρα αγιότητας! Το αποδεικνύει το… πολυχρόνιο των πνευματικών μου αγώνων. Από παιδί στην Εκκλησία». Πρόσεξε! λέει ο άγιος. Μπορεί να είσαι χρόνια στην Εκκλησία, αλλά να βρίσκεσαι ακόμη στο στάδιο των αρχαρίων! «Ηλικιωμένος γέροντας στο Δημοτικό»!

Δεν αμφισβητεί ο άγιος ότι κάνεις πράγματα πνευματικά: είσαι σε διαδικασία σπουδής. Γιατί αν παρέμενες στάσιμος – δεν έκανες τίποτε – θα σήμαινε ότι κατρακυλάς με μεγάλη ταχύτητα προς τα κάτω: στην πνευματική ζωή ή προχωρείς ή οπισθοχωρείς· μεσαία κατάσταση, δηλαδή στασιμότητα, δεν υπάρχει. Ο λόγος του Κυρίου δεν επιδέχεται αμφισβήτηση: «ο μη ων μετ’ εμού κατ’ εμού εστι, και ο μη συνάγων μετ’ εμού σκορπίζει». Η πνευματική ζωή, η χριστιανική εκκλησιαστική ζωή δηλαδή, είναι αδιάκοπη πορεία προς τα εμπρός. Μαζί με τον Κύριο να ζεις τη ζωή του Κυρίου! Και η ζωή του Κυρίου είναι αδιάκοπη έξοδος προς τον κόσμο και τον άνθρωπο, ζωή δηλαδή θυσιαστικής αγάπης, όπου το προσωπικό συμφέρον νοείται ως προτεραιότητα του συμφέροντος του πλησίον, του κάθε συνανθρώπου. Έτσι, κατά το πρότυπο το δικό Του, δεν ορίζει την αγάπη ο Κύριος; «Μείζονα ταύτης αγάπην ουδείς έχει, ίνα τις θη την ψυχήν αυτού υπέρ των φίλων αυτού». «Μηδείς τα εαυτού ζητείτω, αλλά το του ετέρου έκαστος» (απ. Παύλος).

Συνεπώς, ο όσιος εννοεί όχι ότι είσαι σε πορεία πτώσης, αλλ' ότι ίσως να μην είσαι στον ρυθμό που πρέπει: απόλυτα συντονισμένος μ’ Εκείνον! Να παρουσιάζεις δηλαδή αρρυθμία στη ζωή σου. Δεν έχεις πάθει… έμφραγμα, αλλά και δεν λειτουργεί εντελώς κανονικά και η πνευματική σου καρδιά. Το πρόβλημά σου έτσι θα είναι η ακηδία, η πνευματική τεμπελιά: ελαφρώς ή βαρέως, πάντως… θα σέρνεσαι!

«Είναι η μεγαλύτερη ντροπή»! Η οριστική αποτίμηση του οσίου. Δεν θέλεις να σκεφτείς τι θα έλεγε για πολλούς – τους περισσότερους; -  σημερινούς χριστιανούς, που όχι Δημοτικό, αλλ’ ούτε καν Παιδικό Σταθμό δεν έχουν πάει…

Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ

Το εκτεταμένο εκκλησιαστικό ποίημα "Μέγας Κανών", που αναδεικνύει και την ιδιαίτερη χάρη και τον ξεχωριστό φωτισμό που έλαβε ο συντάκτης του από τον Κύριο και Θεό μας,  έχει μία μοναδική θέση στην Εκκλησία.  Και τίποτε άλλο να μην είχε αφήσει ο υμνογράφος άγιος Ανδρέας επίσκοπος Κρήτης, το έργο αυτό ήταν ικανό να φανερώσει την αγιότητά του, αλλά και το μέγιστο ποιητικό του τάλαντο. Είμαστε λοιπόν ευγνώμονες προς αυτόν, επικαλούμενοι τις άγιες πρεσβείες του προς τον Κύριο, κατεξοχήν όμως ευγνώμονες προς τον ίδιο τον δωρεοδότη Χριστό μας, που κατέστησε ικανό τον δούλο του Ανδρέα να ποιήσει μία τέτοια δημιουργία. Η Εκκλησία μας βοηθά στην κατανόηση από τους πιστούς της μοναδικής αυτής ποιητικής δημιουργίας όχι μόνο με την αφιέρωση της συγκεκριμένης ημέρας μέσα στην Σαρακοστή, και μάλιστα με τέλεση επί πλέον προηγιασμένης θείας Λειτουργίας πέραν της Τετάρτης και της Παρασκευής, αλλά και με την ψαλτική απόδοσή της τμηματικά κατά την πρώτη εβδομάδα της περιόδου αυτής. Με σκοπό ακριβώς να τονίσει τη σημασία του Μεγάλου Κανόνα, δηλαδή τη σημασία της μετανοίας ως επιγνώσεως των αμαρτιών μας και της άπειρης αγάπης του Θεού που δέχεται τη μετάνοια και αποκαθιστά τον άνθρωπο στην αρχική κι ακόμη περισσότερο θέση του: να είναι εικόνα του Θεού. Διότι βεβαίως αυτό συνιστά την ουσία του Κανόνα αυτού: η ανάδειξη της μετανοίας ως της μοναδικής οδού, διά της οποίας βρίσκουμε τον Θεό μας, τον γεμάτο αγάπη και έλεος απέναντί μας. Έχουμε την εντύπωση ότι ο ο Μέγας Κανών θα πρέπει να γίνεται τακτικό ανάγνωσμα του κάθε χριστιανού καθ᾽όλη τη διάρκεια του έτους, και – γιατί όχι; - συχνό κείμενο μελέτης για τις πνευματικές συνάξεις των χριστιανών. Με αυτόν τον τρόπο αφενός οι χριστιανοί θα εμβαπτιζόμαστε μέσα στην Αγία Γραφή, αφετέρου μέσα στο διαχρονικό κλίμα της Εκκλησίας μας, την ατμόσφαιρα της μετάνοιας. Ποιος ευκολότερος δρόμος αγιασμού μας μπορεί να υφίσταται από αυτό;

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (51)

«Όταν κυριαρχήσουν οι δαίμονες στην ψυχή μας και μας σκοτίσουν τον νου, δεν υπάρχει πλέον σ’ εμάς τους άθλιους ούτε νήψη ούτε διάκριση ούτε αυτογνωσία ούτε ντροπή» (λόγ. κστ΄ 7).

Θέλεις να κρύψεις το πρόσωπό σου και να εξαφανιστείς! Γιατί όχι μόνο ο περίγυρος και ο κόσμος στον οποίον ζεις χαρακτηρίζονται από έλλειψη νήψης, δηλαδή πνευματικής εγρήγορσης, και έλλειψη διάκρισης και αυτογνωσίας και κυρίως ντροπής – η θρασύτητα είναι εκείνο που συναντάς πλέον στην καθημερινότητά σου ως κάτι το «φυσικό» - αλλά πολύ συχνά και συ ο ίδιος επισημαίνεις τα παραπάνω στον εαυτό σου!

Είναι συμπτώματα σκοτισμού του νου και της ψυχής, λέει ο όσιος. Συμπτώματα δηλαδή πνευματικής τύφλωσης, συνεπώς ανυπαρξίας του φωτός του Θεού. Γιατί όπου υπάρχει Θεός, εκεί και το φως Του αρχίζει και λάμπει σε όλες τις διαστάσεις της ψυχής: στους λογισμούς, στα συναισθήματα, στις επιθυμίες, με αποτέλεσμα να φτάνει ο άνθρωπος να γίνεται, καθώς λένε οι άγιοι, «όλος μάτια και όλος φως»!

Κι είναι φρικτό και να το σκεφτεί κανείς: η ανυπαρξία του φωτός του Θεού δεν φέρνει απλώς τον σκοτισμό και την τύφλωση – ένα μόνον «άδειασμα» του ανθρώπου κι ένα μόνο «κενό» της ψυχής του – αλλά ταυτοχρόνως φέρνει μία πλήρωση, ένα «γέμισμα»: από τον Πονηρό διάβολο, που ως χαρά του έχει να αρπάζει τις ψυχές από τον Πατέρα τους Θεό και να τις κάνει δικά του υποχείρια, οπότε η γεύση της κόλασής του να γίνεται και γεύση εκείνων! Κι αυτό είναι το τίμημα πάντοτε της κυριαρχίας του διαβόλου στην ανθρώπινη ψυχή: να ζει «ανάλγητα και αναίσθητα και αδιάκριτα και τυφλά», δηλαδή να ζει την κόλαση ήδη από το εδώ και το τώρα!

Μα εσύ πιστεύεις ότι το να αποκλίνεις λίγο από το θέλημα του Θεού, λίγο να αμαρτήσεις, δεν είναι κάτι τόσο… τρομερό. Αλλά τα πράγματα, βλέπεις, είναι δυστυχώς πιο τραγικά από τις πεποιθήσεις σου. Γιατί πρώτον, και η παραμικρή απόκλιση θα φέρει, αν δεν υπάρξει γρήγορη μετάνοια, τη μεγαλύτερη απόκλιση και τη μεγαλύτερη αμαρτία· και δεύτερον, την ώρα της απόκλισης από το θέλημα του Θεού και συνεπώς της απώλειας της χάρης Του, σ’ έχει παραλάβει ήδη ο αντίπαλος και ο εχθρός σατανάς.

Είναι ένα από τα μυστήρια της ανθρώπινης φύσης: πάντοτε και αδιάκοπα είμαστε δούλοι σε Κάποιον ή σε κάτι. Κι αν αυτός ο Κάποιος δεν είναι ο Δημιουργός και Πατέρας μας Θεός, τότε δυστυχώς είναι οι εχθροί της ψυχής μας δαίμονες!  Μην αφήνεις χώρο λοιπόν μέσα σου γι’ αυτούς. Που σημαίνει: κρατήσου διαπαντός από τον Κύριο. Το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», ας μη φεύγει από το στόμα σου. Μην αφήνεις τον ήλιο μακριά σου…

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (50)

«Μετά τον Θεό ας έχουμε σε κάθε ενέργειά μας ως άγρυπνο φρουρό και ως γνώμονα ασφαλή τη συνείδησή μας. Έτσι αντιλαμβανόμενοι από πού φυσά ο άνεμος θα ανοίγουμε προς τα εκεί και τα ιστία που πλοίου μας» (λόγ. κστ΄ 5).

Ένα καραβάκι είναι ο καθένας μας  στη θάλασσα του βίου. Στη θάλασσα αυτή που έχει και μπουνάτσες, αλλά συνήθως έχει φουρτούνες. Τα κύματα υψώνονται μανιασμένα τις περισσότερες φορές πάνω στο καραβάκι αυτό, που κινδυνεύει γι’ αυτό συχνά να καταποντιστεί. Φτάνουμε τότε στο σημείο να χάνουμε τον προσανατολισμό μας. Κύματα και φουρτούνες βέβαια οι δοκιμασίες της ζωής, οι πειρασμοί, ο κόσμος ο κείμενος εν τω πονηρώ που παραμονεύει πώς να μας καταπιεί.

Ευτυχώς υπάρχει πάντοτε η πυξίδα. Αυτή που και στη μεγαλύτερη μαυρίλα και καταιγίδα μάς δείχνει την ορθή πορεία. Κι ορθή πορεία είναι αυτή που μας οδηγεί στον ουρανό: τη σχέση μας με τον Θεό. Αν χάσουμε τον προσανατολισμό αυτόν, πράγματι και αληθώς χανόμαστε. Τι νόημα  έχει μια ζωή δίχως Θεό; Δεν θα ‘ναι μια πορεία στα… τυφλά; «Κι άλλη μια μέρα δίχως σκοπό», που λέει ο στίχος ενός παλιού τραγουδιού.

Ποια είναι η πυξίδα; Το θέλημα του Θεού. Που είναι γνωστό αφότου ο Θεός σαρκώθηκε κι έγινε άνθρωπος. Μας είχε δώσει τα κεντρικά σημεία της πορείας μας, ήδη από την Παλαιά Διαθήκη, κατεξοχήν μας τα έδωσε, τότε που ήλθε, γιατί όχι μας έδειξε τον ουρανό ως σημάδι προσανατολισμού, αλλά μας πήρε, μας έκανε κομμάτι του Εαυτού Του, και μαζί πια με Εκείνον πορευόμαστε στη θάλασσα του βίου. Πόσο παρήγορη είναι η πορεία του χριστιανού. Γιατί τελικώς καπετάνιο στο σκαρί του έχει τον ίδιο τον Χριστό! (Μια παλιά εικόνα αποτυπώνει με μεγάλη αμεσότητα την πραγματικότητα αυτή: Ο Χριστός να κρατάει το τιμόνι του δικού μας καραβιού)!

Όχι λοιπόν στα… κουτουρού! Ό,τι μας λέει ο λόγος του Θεού.  «Όπου και να είσαι, έχε ως βάση σου την Αγία Γραφή» (Μ. Αντώνιος). Αλλά ο όσιος επισημαίνει και κάτι άλλο πολύ σημαντικό: μαζί με τον Θεό που μας καθοδηγεί με τον λόγο Του, έχεις και τη συνείδησή σου. «Η συνείδησή σου είναι ο άγρυπνος φρουρός σου και ο ασφαλής σου γνώμονας».  Αρκεί βεβαίως να λειτουργεί η συνείδηση. Γιατί δυστυχώς πολύ συχνά δεν την ακούμε σ’ αυτά που μας συμβουλεύει, οπότε σιγά σιγά τη θέτουμε σε αχρηστία, κι η φωνή της, αν δεν σβήσει εντελώς, είναι τόσο ψιθυριστή, που είναι σαν να μην υπάρχει. «Αν θέλεις να προκόψεις,  επιμέλησαι της συνειδήσεώς σου και όσα σοι λέγει, ποίησον» (αββάς Μάρκος). Ν’ ακούμε τη φωνή της συνείδησής μας. Εκείνης όμως που έχει εμβαπτιστεί και διαποτιστεί από τον λόγο του Χριστού. Εκείνης που έχει μπει στον ρυθμό της εκκλησιαστικής ζωής. Αν δεν λειτουργεί έτσι, τότε καλύτερα μην… την ακούς!  Γιατί δεν θα σου λέει τα σωστά.  

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΜΑΤΡΩΝΗΣ ΤΗΣ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Ενώπιον του Θεού εκείνο που μετράει κι έχει σημασία δεν είναι ασφαλώς τα πλούτη και η δόξα,  η επίγεια κατάσταση του ανθρώπου, είτε της ελευθερίας είτε της δουλείας, ό,τι δηλαδή είναι φθαρτό με ημερομηνία λήξεως, αλλά ό,τι παραμένει στην αιωνιότητα. Κι αυτό είναι η αρετή του ανθρώπου, η ζωή η σύμφωνη με το θέλημα του Θεού.῾῾Μη θησαυρίζετε θησαυρούς επί της γης -  όπως λέει ο Κύριος - όπου σης και βρώσις αφανίζει και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι. Θησαυρίζετε θησαυρούς εν ουρανώ᾽᾽. Ο άγιος υμνογράφος φωνάζει εν προκειμένω στην ωδή ς´, αντιδιαστέλλοντας τη δούλη Ματρώνα προς την κυρία της Παντίλα: ῾῾Η Ματρώνα δεν κρίνεται σαν δούλη ή σαν ελεύθερη, με βάση τον Χριστό. Κρίνεται από την ομορφιά της αρετής της, γιατί ήταν στολισμένη με τους τρόπους της ευσέβειας᾽᾽ (῾῾Ου δούλος εν Χριστώ ουκ ελεύθερος κρίνεται, αλλ᾽ αρετής ευμορφία, ευεβείας τρόποις κεκοσμημένη᾽᾽). Κι αυτό σημαίνει ότι η αγία Ματρώνα, και βεβαίως κάθε χριστιανός συνεπής, κινείται σε επίπεδο αληθινής ελευθερίας, πέρα από τις δεσμεύσεις που προκαλεί ο κόσμος αυτός στην ψυχή του ανθρώπου. Διότι ελεύθερος είναι αυτός που προσβλέπει πέρα από τα επίγεια κι είναι έτοιμος να δώσει και τη ζωή του προς χάρη του Κυρίου, ο Οποίος ήρθε στη γη ως δούλος, ακριβώς για να δώσει ελευθερία στον άνθρωπο. ῾῾Αυτός που καταδέχτηκε τη μορφή δούλου, να γίνει δηλαδή άνθρωπος,  ο Χριστός ο Θεός μας, θέλοντας να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τα δεσμά της φθοράς και του θανάτου, μνηστεύτηκε εσένα ως μάρτυρα νύμφη Του και σε ελευθέρωσε από το ζυγό της δουλείας᾽᾽ (῾῾Ο δούλου καταξιώσας δέξασθαι μορφήν Χριστός ο Θεός, ελευθερώσαι ταύτην βουληθείς εκ φθοράς και θανάτου δεσμών, από ζυγού δουλείας σε, Μάρτυρα Νύφην εμνηστεύσατο᾽᾽) (ωδή α´).

 

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΓΑΒΡΙΗΛ

῾Ο ἐκκλησιαστικός ποιητής, παρ᾽ ὅλο τό θάμβος πού νιώθει μπροστά στόν ἅγιο τοῦ Θεοῦ ἀρχάγγελο, τόσο πού τόν χαρακτηρίζει διαρκῶς ῾λόγω τῆς μετοχῆς του στό ἀϋλότατο φῶς τοῦ Θεοῦ...φῶς δεύτερον᾽ (ὠδή γ´), δέν παύει νά τονίζει ὅτι καί αὐτός συνιστᾶ δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, συνεπῶς εἶναι περιορισμένος καί στή δύναμη καί στή γνώση. ᾽Επανειλημμένως σημειώνει ὅτι τό μυστήριο τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο ἦταν ἀπόκρυφο καί γιά τούς ἀγγέλους, ὁ ἴδιος δέ ὁ Γαβριήλ, ὁ ὑπηρέτης τοῦ θαύματος, ἀδυνατοῦσε νά κατανοήσει ὅ,τι διαδραματιζόταν. Τό δοξαστικό μάλιστα τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς, ἔργο ὄχι τοῦ ᾽Ιωσήφ ἀλλά τοῦ ἐξίσου γνωστοῦ ὑμνογράφου αγίου ᾽Ιωάννου τοῦ μοναχοῦ, εἶναι ἀπό τά ὡραιότερα τροπάρια πού ὑπάρχουν στήν ὑμνολογία τῆς ᾽Εκκλησίας μας. ῾Στάλθηκε ἀπό τόν Θεό ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ γιά νά εὐαγγελιστεῖ στήν Παρθένο τή σύλληψη. Κι ὅταν ἦλθε στή Ναζαρέτ, σκεπτόταν μέσα του τό θαῦμα μέ ἔκπληξη, ὅτι δηλαδή πῶς ὁ ἀκατάληπτος Θεός θά γεννηθεῖ ἀπό Παρθένο! Αὐτός πού ἔχει θρόνο Του τόν οὐρανό καί ὑποπόδιο τή γῆ, πῶς θά χωρέσει στή μήτρα μίας γυναίκας! Αὐτόν πού δέν μποροῦν νά Τόν ἀτενίσουν τά ἑξαπτέρυγα καί τά πολυόμματα, θέλησε μέ μόνο τόν λόγο Του νά σαρκωθεῖ ἀπό αὐτήν! Αὐτός πού παρευρίσκεται εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Τί λοιπόν στέκομαι καί δέν λέγω στήν Κόρη: Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος εἶναι μαζί Σου;᾽ (῾᾽Απεστάλη ἐξ οὐρανοῦ Γαβριήλ ὁ ἀρχάγγελος, εὐαγγελίσασθαι τῇ Παρθένῳ τήν σύλληψιν. Καί ἐλθών εἰς Ναζαρέτ, ἐλογίζετο ἐν ἑαυτῷ τό θαῦμα ἐκπληττόμενος, ὅτι πῶς ὁ ἐν ὑψίστοις ἀκατάληπτος ὤν, ἐκ Παρθένου τίκεται! ῾Ο ἔχων θρόνον οὐρανόν καί ὑποπόδιον τήν γῆν, ἐν μήτρᾳ χωρεῖται γυναικός! ῟ῼ τά ἑξαπτέρυγα καί πολυόμματα ἀτενίσαι οὐ δύνανται, λόγῳ μόνῳ ἐκ ταύτης σαρκωθῆναι ηὐδόκησε! Θεοῦ ἐστι Λόγος ὁ παρών. Τί οὖν ἵσταμαι καί οὐ λέγω τῇ Κόρῃ; Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ᾽.

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (49)

«Η αρχή, (η εξουσία), έγινε αιτία υψηλοφροσύνης σ’ έναν Άγγελο· αλλά βεβαίως δεν του δόθηκε η εξουσία για να πέσει στην υψηλοφροσύνη» (λόγ. κε΄ 55).

Ένα βαθύ μυστήριο που σχετίζεται όχι πια με τους αγγέλους, αλλά κυρίως μ’ εμάς τους ανθρώπους: η αρχή, η εξουσία. Δωρεά του Θεού στον πρώτο αρχάγγελο καταρχάς, τον εωσφόρο: για να δοξολογεί πληρέστερα τον Θεό, συνεπώς να αυξάνει εν Θεώ, για να καθοδηγεί και τους άλλους αγγέλους, και με προοπτική να βοηθάει αργότερα τα άλλα πλάσματα του Θεού. Κι η δοσμένη αυτή από τον Θεό εξουσία γίνεται στα χέρια του αρχαγγέλου εκείνου από πρόκληση δοξολογίας και διακονίας,  πρόσκομμα και θανατερή πτώση: η ελευθερία του, ελευθερία για διαρκή χαρισματική αύξησή του, μεταποιεί το δώρο σε κατοχή και αλαζονικό λογισμό· σε υψηλοφροσύνη: «δεν είμαι κι εγώ Θεός; Θα στήσω τον θρόνο μου απέναντι στον Ύψιστο»!

«Εθεώρουν τον σατανά ως αστραπήν εκ του ουρανού πεσόντα». Η αποκάλυψη από τον Κύριο της τραγικής στιγμής του εωσφόρου, του πρώτου αγγέλου: η θανατερή και οριστική και αμετάκλητη πτώση του. Ουδέποτε θα επανερχόταν. Μονίμως και αιωνίως σατάν, αντίπαλος δηλαδή του Θεού, δαίμονας, διάβολος, πονηρός, βεελζεβούλ, άρχων του σκότους! Κι αυτό λόγω του ζόφου που περικλείουν αφενός η ελευθερία των λογικών κτισμάτων του Θεού, αφετέρου η θέση της εξουσίας, η αρχή!

Ισχύει το ίδιο και με τον άνθρωπο! Η εξουσία, η αρχή -  επίζηλη για τους πολλούς, μαγνήτης κυριολεκτικά – πρέπει να περικλείει μέσα της κάποιες περίεργες δυνάμεις: σαν να ζαλίζει αυτόν που την κατακτά. Και την ώρα που την κατακτά, κατακτιέται από αυτήν! Πρέπει να εισέρχεται ο «άρχων» πια σ’ ένα είδος περιδίνησης που προκαλεί το έσχατο βάθος της ψυχής του – ενεργοποιούνται όλες οι δυνάμεις και οι… αντοχές του. Και γίνεται έτσι η εξουσία το κριτήριο της ποιότητάς του: του βγάζει ό,τι κυριαρχεί μέσα του· το αγαθό ή το πονηρό. Η εξωτερική εξουσία δηλαδή που ανασύρει ό,τι είναι... εξουσία μέσα στην ψυχή!

Είναι τυχαίο ότι ήδη από την αρχαία εποχή οι φιλόσοφοι Έλληνες το είχαν επισημάνει; «Αρχή άνδρα δείκνυσι»! Η εξουσία φανερώνει τον άνθρωπο. Μπορεί να φαίνεσαι καλός, σεμνός, πειθήνιος και υπάκουος. Ο αληθινός εαυτός σου θα φανεί όμως την ώρα που θα αποκτήσεις κάποιο είδος εξουσίας. Κι εκεί θα φανερωθεί η αλήθεια ή η υποκρισία σου. Μην πας μακριά! Δες τον εαυτό σου την ώρα που… οδηγείς! Εξουσία δεν είναι και η θέση σου στο κάθισμα του οδηγού; Ηγείσαι μίας μηχανής, που έχει πολλές αναμφισβήτητα δυνατότητες. Και τι βλέπεις; Ανάλογα με το μέγεθος της μηχανής αυτής, τον κυβισμό και τη δύναμή της, νιώθεις αντιστοίχως και πιο… σπουδαίος και πιο ηγεμόνας! Στο τιμόνι, έχουν πει, βγαίνει ό,τι πιο πρωτόγονο στον άνθρωπο!

Να φοβάσαι τις θέσεις εξουσίας. Είναι θέσεις για διακονία και υπηρεσία του συνανθρώπου κι όχι για υψηλοφροσύνη. Πάλεψε γι’ αυτό, γιατί σου δίνουν την ευκαιρία να δεις τον εαυτό σου. Να φτιάξεις τον εαυτό σου. Και τέτοιες θέσεις έχουν όχι μόνο οι πολιτικοί ή εκκλησιαστικοί άρχοντες, αλλά σχεδόν όλοι: ο γονιός, ο δάσκαλος, ο κάθε άνθρωπος που είναι υπεύθυνος σ’ ένα τομέα εργασίας…   

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ

Τό βιβλίο «Κλίμαξ» τοῦ ὁσίου Ἰωάννου πού ἑορτάζουμε σήμερα, προξενεῖ τό πραγματικό καί μεγαλύτερο θαῦμα πού ὑπάρχει: τή μεταστροφή τῶν καρδιῶν, τή δημιουργία μετανοίας στόν ἄνθρωπο. Καί δίνει τήν ἀπάντηση στό πῶς ἀποκτᾶται ἡ πραγματική καί γνήσια πίστη πού ζητᾶ ὁ Χριστός, ὅπως φαίνεται καί στό εὐαγγέλιο τῆς ἡμέρας. ῾Τό εἰ δύνασαι πιστεῦσαι, πάντα δύνατά τῷ πιστεύοντι᾽! Δέν μποροῦμε νά ποῦμε πολλά. Θά σημειώσουμε ὅμως ἐπιγραμματικά αὐτά πού θίγει, ἀπό τούς 30 λόγους του – σκαλοπάτια στήν πνευματική ζωή, στόν πρῶτο καί στόν τελευταῖο λόγο του.

 Ὁ πρῶτος, ἡ ἀποταγή: δέν μπορεῖ κανείς νά προσεγγίσει τόν Θεό, χωρίς νά πεῖ ὄχι στήν ἁμαρτία καί μάλιστα στά ἐγωϊστικά θελήματά του. Γιατί αὐτά τά θελήματα μᾶς κρατοῦν δέσμιους στόν ἁμαρτωλό κόσμο. Ὅπως τό λέει καί ὅσιος Ποιμήν: ῾Τό θέλημά μου εἶναι χάλκινο τεῖχος πού μέ χωρίζει ἀπό τόν Θεό᾽!

Κι ὁ τελευταῖος: ἡ ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη πού ἀποτελεῖ τό ἐπιστέγασμα τῶν πάντων στή χριστιανική πίστη, ἀφοῦ ὅ,τι λέμε καί κάνουμε σ᾽ αὐτήν, εἴτε προσευχή εἴτε νηστεία εἴτε μελέτη εἴτε ὁτιδήποτε ἄλλο, ἄν δέν καταλήγει στήν ἀγάπη, δέν ἔχει νόημα. Καί τοῦτο, γιατί ἀγάπη εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Κι αὐτό σημαίνει: ἡ πίστη πού ζητᾶ ὁ Χριστός καί κινητοποιεῖ τόν Θεό καί βγάζει καί δαιμόνια, προϋποθέτει τήν ἄρνηση τοῦ ἐγωϊσμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί τή στροφή του στή ζωή τοῦ Θεοῦ, τήν ἀγάπη. Στό βαθμό πού ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ, τόν ὅποιο συνάνθρωπό του, τόσο καί αὐξάνει ἡ πίστη του, ὅπως τό διακηρύσσει καί ὁ ἀπ. Παῦλος: ῾πίστις δι᾽ ἀγάπης ἐνεργουμένη᾽!

 

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΤΑΡΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ… (28)

Ο διπλός θάνατος

Ο Σωφρόνιος βάδιζε κατά μήκος της Νεκράς Θάλασσας. Η σκιά του κάτω από τον ισχυρό ήλιο σχηματιζόταν με περίεργες γραμμές, κι ό,τι διαγραφόταν απ’ αυτήν έγλυφε τα αλμυρά νερά της Θάλασσας. Στην πραγματικότητα μιλάμε για τη σκιά της… σκιάς του εαυτού του. Γιατί ο Σωφρόνιος ήταν αυτό που λένε «πετσί και κόκκαλο». Η σκληρή άσκηση της πρακτικής καλογερικής ζωής τον είχε πλήρως απορροφήσει: είχε κατανοήσει αφότου έγινε καλόγερος ότι αν θέλει να προχωρήσει στην πνευματική ζωή, αν θέλει να νιώσει αληθινά την παρουσία του Κυρίου στη ζωή του, θα έπρεπε να αντιμετωπίσει έναν επικίνδυνο «εχθρό», που την ίδια στιγμή ήταν και ο καλύτερος και πρώτος φίλος του! Το ίδιο το σώμα του… Χρόνια λοιπόν πάλευε στον αγώνα της νηστείας και της εγκράτειας.  Και μαζί μ’ αυτήν και στον αγώνα της φτώχειας. Δεν είχε τίποτε δικό του, ενώ και τα ρούχα του ήταν κυριολεκτικά κουρέλια απ’ την πολυκαιρία, που αν τα ‘δινε και στον πιο φτωχό ζητιάνο,  εκείνος δεν θα καταδεχόταν να τα πάρει.

Είχε επιλέξει εκ νεότητος την καλογερική ζωή. Σε κοινόβιο πρώτα, κι έπειτα μόνος στην έρημο της Νεκράς Θάλασσας. Με την άδεια του ηγουμένου του, ο οποίος έβλεπε τις ασκητικές επιδόσεις του καλογέρου του και τη βαθιά αγάπη που τον συνείχε για τον Ιησού Χριστό τον Κύριο, βρέθηκε σε μια σπηλιά της σκληρής και απαράκλητης αυτής περιοχής. Θέλησε να γίνει «βοσκός». Όχι με την κοινή έννοια, αλλά με την ερημήτικη ονομασία της εποχής: του αναχωρητή που ζει στα βουνά και τρώει μόνο άγρια χόρτα! Και δεν ήταν ο μόνος εκεί.

Η σκληρή ασκητική του ζωή βέβαια πήγαινε αντιστρόφως ανάλογα προς ό,τι ο Κύριος από πλευράς πνευματικής τού πρόσφερε: μία χάρη τόσο μεγάλη μερικές φορές, που όχι μόνο γλύκαινε τις πνευματικές του αισθήσεις και τον έκανε να βυθίζεται στη θεωρία του αγαπημένου προσώπου Εκείνου, όπως και της Παναγίας Μητέρας Του, αλλά τον έκανε να χάνει τότε και την έννοια του χρόνου, μεταφερόμενος σε άλλες υψιπετείς καταστάσεις που δεν είναι εύκολο να περιγραφούν. Ω, ο Σωφρόνιος μακάριζε την ώρα και τη στιγμή της εξόδου του από τον κόσμο. Γιατί ήταν η ώρα της εισόδου του στα μυστικά και άρρητα κάλλη του «κρυπτού της καρδίας ανθρώπου»· της εύρεσης αυτού που ο Κύριος ονόμασε «εντός ημών Βασιλεία των Ουρανών».

Βάδιζε λοιπόν ο μεσήλικας Σωφρόνιος κάτω από τον πυρωμένο ήλιο, και αν είχε κανείς τη δυνατότητα να τον προσεγγίσει από κοντά θα έβλεπε το σκαμμένο από την άσκηση πρόσωπό του, αλλά και τα δάκρυα που έρρεαν διαρκώς από τα βαθουλωμένα μάτια του, ψάχνοντας τρόπο σαν από ντροπή να βρουν καταφύγιο και να χαθούν μέσα στα ψαρά και δασιά γένια του. Έκλαιγε ο καλόγερος, κι όχι μόνο τώρα – τα δάκρυα είχαν γίνει δεύτερη φύση του – γιατί ένιωθε το βάρος των αμαρτιών του. Όσο μάλιστα ο Κύριος τον φώτιζε και του έδινε τις δωρεές των χαρίτων Του, τόσο καταλάβαινε σε τι άβυσσο πτώσης βρίσκεται, πόσο ο άδης της ψυχής του τον καταβάλλει και τον σέρνει στη δίνη της δικής της κόλασης! Πενθούσε λοιπόν ο Σωφρόνιος, γιατί έβλεπε τις αμαρτίες του. Κι όσο περνούσε ο καιρός, τόσο αύξανε και το πένθος, τόσο αύξανε και το βάθος της ταπείνωσής του.

Ένας λογισμός άρχισε να αναπτύσσεται μέσα του και να παίρνει τη μορφή της έμπονης προσευχής: να φύγει από τη ζωή αυτή, γιατί όσο μένει, τόσο και αυξάνει τις αμαρτίες του. Διαπίστωνε ότι υπήρχαν φορές, πολλές φορές, ότι το μυαλό του δεν βρίσκεται εκεί που ζητάει ο Κύριος: στην απόλυτη αγάπη προς Εκείνον. Η απαρχής εντολή του Θεού, «αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης της ψυχής, εξ όλης της καρδίας, εξ όλης της διανοίας, εξ όλης της ισχύος, και τον πλησίον σου ως σεαυτόν» τον συνείχε σε τέτοιο βαθμό, ώστε αποτελούσε τη μοναδική σκέψη και εργασία του νου του. Αυτό μάλιστα το «εξ όλης» το βίωνε ως μαστίγωμα της ύπαρξής του. Γιατί έφερνε στην επιφάνεια την… αμέλεια της ζωής του. Πώς να μπορέσει να βρίσκεται εκατό τοις εκατό στην αγάπη του Θεού και του συνανθρώπου; Κατ’ ανάγκην ως άνθρωπος έπρεπε να ασχοληθεί και με τα… επίγεια. Κάθε φορά λοιπόν που ο λογισμός του ξέφευγε σ’ αυτά, δεν έχανε την αγάπη του Θεού; Οπότε ένιωθε… βρώμικος ψυχικά. Γιατί ήξερε πως «ακάθαρτος ενώπιον  Κυρίου πας παράνομος». «Κι εγώ είμαι παράνομος, αφού παραβαίνω τον νόμο του Θεού», ψιθύριζε διαρκώς μέσα του.

Αυτό τον διακατείχε και την ώρα που βάδιζε στην ακροθαλασσιά. Κι αισθανόταν ότι η περίεργη και μοναδική αυτή ιστορική θάλασσα, που ήταν το αποτέλεσμα της αμετανοησίας των ανθρώπων της περιοχής παλιά – ό,τι εισέπραξαν οι άνθρωποι των Σοδόμων και των Γομόρρων από τη φωτιά και το θειάφι που έβρεξε ο Θεός – του ταίριαζε απόλυτα. Γι’ αυτό άλλωστε και κατέβαινε στη θάλασσα αυτή, από τη σπηλιά του στο βουνό. Γιατί τον προκαλούσε να σκεφτεί, να στοχαστεί, να πενθήσει ακόμη περισσότερο για τον «άδη» του, να προσευχηθεί με πύρινα δάκρυα. «Φωτιά και αρμύρα των δακρύων», έκανε τον συσχετισμό με τη Νεκρά Θάλασσα, και ήταν η στιγμή που λίγο σαν να χαμογέλασε. Για να συνέλθει αμέσως από το… ολίσθημα. «Κύριε, πάρε με για να μη συνεχίζω να αμαρτάνω», επανέλαβε. «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με».

Άκουσε ξάφνου φωνές, δυνατές και αγριωπές. Μαζί και γέλια αδιάντροπα. Παραξενεύτηκε. Και λίγο ταράχτηκε. Χαλούσαν την ησυχία του τοπίου.  Στο βάθος μπροστά του διέκρινε φιγούρες, που λίγο λίγο γίνανε πιο ευδιάκριτες.

«Σαρακηνοί», μονολόγησε, και σκοτείνιασε λίγο το πρόσωπό του. Πήρε να προσεύχεται για τα πλανεμένα αυτά αδέλφια του. Τα ‘δε όπως είχε πια συνηθίσει να βλέπει όλον τον κόσμο, γνωστό και ξένο: σαν την άλλη, άγνωστη, πλευρά του εαυτού του. «Τον πλησίον σου ως σεαυτόν», ήλθε και πάλι η εντολή στη σκέψη του.

Τον πλησίασαν. Τον κοίταξαν περίεργα, άγρια, με μίσος. Ένας σαν να κοντοστάθηκε. Ο Σωφρόνιος προσευχήθηκε ακόμη περισσότερο. Έκανε ένα νεύμα σαν υπόκλιση. Τους προσπέρασε. Τον προσπέρασαν. Οι φωνές τους γίνηκαν ακόμη πιο άγριες. Φάνηκε ότι τον ειρωνεύονταν και ότι τον σάρκαζαν. Ο Σωφρόνιος συνέχιζε την προσευχή του. Τους στοχασμούς του. Ο νους του σαν να αρπάχτηκε σε θεωρία του Κυρίου. Μια γαλήνη δέσποζε μέσα στην καρδιά του. Ένιωσε τη χάρη του Θεού ολότελα ξαφνικά εκείνη την ώρα να τον πλημμυρίζει.

Ξαφνικά, έγινε σιωπή. Οι φωνές των Σαρακηνών σταμάτησαν. Ασυναίσθητα, στράφηκε προς τα πίσω. Κι είδε τον ένα από αυτούς και πάλι να τον πλησιάζει. Ερχόταν σχεδόν τρέχοντας προς αυτόν, ίσια καταπάνω του. Το χέρι του Σαρακηνού οπλίστηκε με το κοφτερό σπαθί του. «Κύριε Ιησού Χριστέ…», ήταν οι τελευταίες λέξεις του, κι η εικόνα του άγριου Σαρακηνού έγινε η εικόνα του αγίου αγγέλου του. Το αγιασμένο κεφάλι έπεσε και κύλισε προς την πλευρά της θάλασσας, η οποία ξαφνιάστηκε και ρίγησε, νιώθοντας την αρμύρα της ν’ αυξάνει από τα δάκρυα που ακόμη κυλούσαν από τα βαθουλωμένα μάτια…

Δεν επέτρεψε ο Κύριος να δει ο Σωφρόνιος δύο πράγματα. Δεν είδε  την άμεση επέμβαση της Πρόνοιας του Θεού. Γιατί έδωσε εντολή ο Κύριος σ’ ένα όρνιο που πετούσε λίγο παραπέρα, να γυρίσει σαν αέρας καταπάνω στον Σαρακηνό. Το όρνιο άρπαξε το όργανο του διαβόλου με τα τεράστια σιδερένια νύχια του, το πήγε ψηλά στον ουρανό και το άφησε να πέσει πάνω στις πέτρες, θρυμματίζοντας κάθε κόκκαλο και ακέραιο σώμα. Οι δαίμονες παραμόνευαν και παρέλαβαν με χαρά και ουρλιαχτά την άθλια ψυχή του.

Δεν είδε επίσης ο Σωφρόνιος, σκεπασμένος από τους αγίους αγγέλους και προσβλέποντας στο φως του Ήλιου της δικαιοσύνης που τον φώτιζε, τρεις άλλους ερημίτες, «βοσκούς» σαν κι αυτόν, που από παρακείμενο βουνό παρακολουθούσαν ό,τι διαδραματιζόταν.

Συγκλονισμένοι αυτοί, σταυροκοπήθηκαν και γονάτισαν. Με δάκρυα στα μάτια ξεκίνησαν να προσεύχονται και για τις δύο ψυχές…

(Από το «Λειμωνάριον» του Ιωάννου Μόσχου, κεφ. 21)

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (48)

«Γνωρίζοντας  ο Δεσπότης Χριστός ότι προς την εξωτερική εμφάνιση συμμορφώνεται και η αφανής αρετή της ψυχής, φορώντας το λέντιο μάς υπέδειξε μέθοδο για να βαδίζουμε την οδό της ταπεινώσεως. Διότι η ψυχή εξομοιώνεται με ό,τι ασχολείται και λαμβάνει τον τύπο και τη μορφή αυτών τα οποία πράττει» (λόγ. κε΄ 54).

Κοίταξε για μία ακόμη φορά πόσο καλός γνώστης της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ο όσιος – άνθρωπος που δεν σπούδασε σε Σχολές και σε Πανεπιστήμια.  Οι γνώσεις του περί του ανθρώπου βασίζονται στην εκκλησιαστική παράδοση, κυρίως όμως στην ίδια την βαθιά προσωπική του πείρα από τον πολυχρόνιο αγώνα του κατά του Πονηρού διαβόλου και κατά των ψεκτών παθών του. Κι είναι γνωστό ότι μόνον ένας που έχει παλέψει με τον ίδιο τον εαυτό του μπορεί να έχει αληθινή αυτογνωσία, που θα πει ταυτοχρόνως και αληθινή ανθρωπογνωσία, αφού όλοι οι άνθρωποι στο βάθος μας είμαστε τελικώς ίδιοι.

Πρόσεξε, σου λέει λοιπόν ο όσιος. Αυτό με το οποίο ασχολείσαι και το οποίο πράττεις στην καθημερινότητά σου δεν είναι κάτι που το κάνεις για κάποιες ώρες ανεξάρτητα από τον ψυχισμό σου. Οι ασχολίες σου και οι πράξεις σου, δηλαδή οι σωματικές σου δραστηριότητες, σε στιγματίζουν και σε καθορίζουν: επηρεάζουν άμεσα την ψυχή σου, τόσο που εξομοιώνεται η ψυχή σου με αυτές! Κι αυτό συμβαίνει προφανώς, γιατί είμαστε ψυχοσωματικές οντότητες: ψυχή και σώμα συνθεωρούνται πάντοτε, χωρίς να μπορεί κανείς να  ξεδιαλύνει το ένα από το άλλο  – είμαστε η ψυχή μας, είμαστε το σώμα μας.  Μόνο ο θάνατος καταφέρνει το ακατόρθωτο αυτό, γι’ αυτό ακριβώς και χαρακτηρίζεται μυστήριο.

Ολόκληροι λοιπόν ως ψυχή και σώμα βρισκόμαστε κάθε φορά σε ό,τι πράττουμε.  Κι έχει τρομακτική σημασία η αλήθεια αυτή για την πνευματική σου ζωή. Σκέψου μόνο την προσευχή: αν προσεύχεσαι και συνηθίζεις να γονατίζεις, τότε και η ψυχή σου παίρνει τη φορά του γονατίσματος, δηλαδή της ταπείνωσης. Τα εκκλησιαστικά μας κείμενα βρίθουν από τις προτροπές του «κλίνειν το γόνυ της καρδίας»! Το ίδιο και οι μετάνοιες, μικρές και μεγάλες: μαθαίνουν και την ψυχή να προσπίπτει στον Κύριο. Προέκτεινε τον λόγο, όπως κάνει και ο όσιος με τον ίδιο τον Κύριο στο πλύσιμο των ποδιών των μαθητών Του: η διακονική ποδιά, το λέντιο, που φορούσε, λειτουργούσε ως δύναμη προσομοίωσης και για τη διακονική και ταπεινή στάση της ψυχής. Οπότε και τα ρούχα που φοράς και η εν γένει εξωτερική σου εμφάνιση δεν είναι άσχετα προς το περιεχόμενο της ψυχής σου. Σεμνή εμφάνιση σημαίνει ελκτική δύναμη για τη σεμνότητα και της ψυχής. «Χλιδάτη» και προκλητική εμφάνιση οδηγεί σε φυσίωση και αλαζονεία της ψυχής.

Τελικά, με ό,τι ασχολείσαι, αυτό και γίνεσαι! Είτε θετικά είτε αρνητικά!

ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΜΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Το απολυτίκιο της ημέρας του Ευαγγελισμού μας επισημαίνει μεταξύ άλλων και το πώς πρέπει να στεκόμαστε απέναντι στη Θεοτόκο. Καλούμαστε να τη δούμε γεμάτη από τη χάρη και το φως του Θεού. Όχι γιατί από μόνη της έχει την ιδιαιτερότητα αυτή, αλλά γιατί ο ίδιος ο Θεός προσέβλεψε πάνω της και την επισκίασε με το Πανάγιο Πνεύμα Του. Η Παναγία, ιδίως μετά τον Ευαγγελισμό, ποτέ δεν είναι μόνη της. Μολονότι και προ του Ευαγγελισμού είχε τη χάρη του Θεού λόγω της αγιασμένης ζωής της – μη ξεχνάμε ότι από παιδούλα τριών ετών εισήλθε στον Ναό και ζούσε με συνεχείς προσευχές και νηστείες – όμως εκεί που έλαβε τη σχετική πληρότητα της χάρης ήταν στον Ευαγγελισμό της, οπότε έκτοτε η παρουσία του Χριστού την συνόδευε σε κάθε βήμα της και σε κάθε εκδήλωση της ζωής της. Γι’ αυτό και στο πρόσωπο της Παναγίας κρίνεται και η ποιότητα της πίστης των Χριστιανών: τυχόν αποδοχή της Παναγίας ως Κεχαριτωμένης και φανέρωσης του Ιησού Χριστού σημαίνει ορθή αποδοχή και Εκείνου. Τυχόν απόρριψη ή υποβάθμιση της Παναγίας σημαίνει ταυτοχρόνως και απόρριψη ή αλλοίωση της εικόνας και του Χριστού.

… ΚΑΙ ΛΟΓΟΝ ΕΡΕΥΞΟΜΑΙ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΔΙ ΜΗΤΡΙ…

Δ΄ Χαιρετισμοί

«Χαίρε, χρωτός του εμού θεραπεία· χαίρε, ψυχής της εμής σωτηρία»

(Χαίρε Παναγία, που είσαι η θεραπεία του σώματός μου και η σωτηρία της ψυχής μου).

Σε κάθε πρόβλημα αρρώστιας και πόνου, το πρώτο όνομα που έρχεται στα χείλη των πιστών, κι ίσως και πιο μπροστά και από τον ίδιο τον Κύριο Ιησού Χριστό, είναι της Παναγίας. «Παναγία μου, βοήθα με», κραυγάζουν όλοι, μυστικά, νοερά, φωναχτά – ακόμη κι οι θεωρούμενοι «άθεοι» -  νιώθοντας ότι Αυτή είναι η πρώτη καταφυγή τους, Εκείνη που θα σκύψει να αφουγκραστεί το πρόβλημά τους και θα δώσει απάντηση στον όποιο πόνο και την όποια δοκιμασία τους. Και μην πει κανείς ότι αυτό δεν είναι σωστό γιατί προηγείται ο Κύριος,  διότι ο Κύριος αφενός χαίρεται όταν αναφέρονται οι άνθρωποι στην Παναγία Μητέρα Του – η Παναγία αποτελεί  τη μεγαλύτερη χαρά Του ως συνισταμένη όλων των χαρίτων και όλης της ομορφιάς του κόσμου! – αφετέρου η όποια, παρακλητική ή δοξολογική, αναφορά σ’ Εκείνην στην πραγματικότητα είναι αναφορά στον Ίδιο: η Παναγία μας παίρνει τις προσευχές και τις επικλήσεις μας για να τις καταθέσει ενώπιον του Υιού και Θεού Της.

Και πράγματι: όλη η ιστορία της χριστιανικής πίστεως έχει καταγράψει άπειρο αριθμό θαυμάτων από τις φιλεύσπλαχνες επεμβάσεις της για τη θεραπεία όλων των σωματικών ασθενειών που έχουν αναφανεί στο ανθρώπινο γένος, κάθε φορά βεβαίως που υπάρχει η απαραίτητη προς τούτο προϋπόθεση: η πίστη προς τον Κύριο και την Ίδια. Ο λαός μας το γνωρίζει πολύ καλά: «Πολύ ισχύει δέησις Μητρός προς ευμένειαν Δεσπότου». Κι ίσως για τους περισσοτέρους ισχύει αυτό που συνέβαινε και με τον όσιο Γέροντα Παΐσιο, ο οποίος συνήθιζε να λέγει ότι στο κάθε πρόβλημά του στρεφόταν πρώτα στην Παναγία, γιατί «ντρεπόταν» να στραφεί σ’ Εκείνον που είναι ο άπειρος και παντοδύναμος Θεός. «Την Παναγία την κρατάω από το φουστάνι διαρκώς» ήταν ένας συγκινητικός και χαριτωμένος λόγος του.

Όμως η Εκκλησία μας επισημαίνει το αυτονόητο: μαζί με τις δεήσεις στην Παναγία για τη θεραπεία των σωματικών μας ασθενειών πρέπει να καταφεύγουμε σ’ Εκείνην και για την ίαση των ψυχικών πνευματικών μας ασθενειών, την ίαση δηλαδή από τα πάθη μας. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι μόνο σώμα. Είναι και ψυχή, η οποία όταν πάσχει  λόγω των παθών της οδηγεί σε ό,τι χειρότερο υπάρχει: τον χωρισμό από τον αιώνιο Θεό. Οπότε μια θεραπεία σωματική χωρίς την ψυχική ίαση τι νόημα θα είχε; Να είναι ίσως κάποιος υγιής για να μπορεί να συνεχίζει μάλλον τις αμαρτίες του!

Την Παναγία πρέπει να Την επικαλούμαστε πάντοτε: πρώτα όμως για τη σωτηρία της ψυχής μας – ό,τι μας διδάσκει η Εκκλησία μας με το «Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου, Σώτερ, σώσον ημάς» - κι έπειτα, αν είναι προς το συμφέρον μας, και για τη θεραπεία του σώματός μας. Μη ξεχνάμε: ο Χριστός και η Παναγία μάς θέλουν ολόκληρους κοντά Τους, δηλαδή και με την ψυχή και με το σώμα μας. Για να μη συμβαίνει αυτό που και ο όσιος Γέροντας Πορφύριος είχε παρατηρήσει σε κάποια κυρία, που προσευχόταν μόνο για τη θεραπεία οφθαλμικής της πάθησης: «Δεν μου δόθηκες πνευματικά ολόκληρη. Προσευχόσουν μόνο για τη σωματική σου θεραπεία, κι όχι και της ψυχής σου»!  

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (47)

«Θα μας αναγνωρίσουν όλοι ως μαθητές του Θεού, όχι διότι μας υποτάσσονται οι δαίμονες, αλλά διότι τα ονόματά μας έχουν γραφεί στον ουρανό της ταπεινώσεως (πρβλ. Λουκ. ι΄ 20)» (λόγ. κε΄ 43).

Καυχιέσαι ότι είσαι μαθητής του Κυρίου κι ότι φέρεις πάνω σου το τιμημένο όνομα του χριστιανού. Στ’ αυτιά σου ίσως ηχεί νοερά η φωνή των πρώτων μαρτύρων της πίστεως, όταν σέρνονταν από τους άνομους προκειμένου να «δικαστούν», στην πραγματικότητα να καταδικαστούν με προειλημμένη απόφαση: «Χριστιανός είναι το όνομά μου». Μπορεί  να εύχεσαι και να οραματίζεσαι τη στιγμή που ο Θεός θα σου δώσει σπουδαία και μεγάλα χαρίσματα, σαν το… χάρισμα της θαυματουργίας! Και πες ότι ο Θεός σου τα έδωσε! Και κάνεις θαύματα, θεραπεύεις αρρώστιες, να σου πω ότι ανασταίνεις και νεκρούς, βγάζεις με την επίκληση του Κυρίου ακόμη και… δαιμόνια!

Αν νομίζεις ότι τα παραπάνω σε έχουν… σώσει, είσαι πολύ γελασμένος! Ο Κύριος καταρχάς ήταν απολύτως σαφής: «Εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστε – είπε -  εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις». Το μοναδικό γνώρισμα ότι ανήκουμε στον Κύριο κι είμαστε μαθητές Του είναι, κατά τον ίδιο τον Κύριο, η αγάπη. Μπορεί λοιπόν να θαυματουργείς, να υποτάσσεις ακόμη και τον… διάβολο, και να είσαι δούλος του «υποταγμένου»! Πώς; Αν δεν έχεις την αγάπη Εκείνου, του ίδιου του Χριστού, που για να δεις την αγάπη Του αυτή πρέπει να κοιτάξεις τον Σταυρό Του! Μη ψάχνεις λοιπόν για θαύματα στη ζωή σου και χαρίσματα που ο Θεός τα δίνει μόνο σ’ αυτούς που είναι πράγματι δικοί Του! Μη ξεχνάς ότι θαύματα μπορεί να κάνει ακόμη κι αυτός ο Πονηρός. Όπως μπορεί να υποκριθεί την… ήττα του, ακριβώς για να σου μεταδώσει την αρρώστια του, την υπερηφάνεια!

Ο όσιος Ιωάννης εξηγεί τα παραπάνω, διευκρινίζοντας έναν άλλο λόγο του Κυρίου: Εκείνος είπε στους μαθητές Του, όταν γύρισαν αυτοί από το έργο που τους είχε αναθέσει κι ενθουσιασμένοι Του ανέφεραν ότι «και τα δαιμόνια υποτάσσεται ημίν»: «μη χαίρεστε γι’ αυτό· να χαίρεστε, γιατί τα ονόματά σας είναι γραμμένα στον Ουρανό»! Κι εδώ βρίσκεται η συμβολή του οσίου: Ουρανός είναι ακριβώς η ταπείνωση! Αν τα ονόματά μας είναι γραμμένα πάνω της, που θα πει στην ουσία ότι εκείνη έχει κατασκηνώσει μέσα στην καρδιά μας, τότε όντως βρισκόμαστε από τώρα στους Ουρανούς. Με την ταπείνωση έχεις ανοίξει την κλειστή αλλιώς θύρα της καρδιάς σου, κι έχεις βρεις τον Παράδεισο, τον ίδιο τον Θεό σου!

Μην αγωνίζεσαι λοιπόν για λάθος πράγματα: να μπορείς να έχεις χαρίσματα και να κάνεις και θαύματα! Αγωνίσου για το «εν ου εστι χρεία». Την αγία ταπείνωση!

ΜΙΚΡΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΚΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ (46)

«Είναι ακατόρθωτο να προέλθει από το χιόνι φλόγα. Περισσότερο όμως ακατόρθωτο είναι να ευρεθεί ταπείνωση στους ετεροδόξους, διότι το κατόρθωμα αυτό ανήκει μόνο στους πιστούς και ορθοδόξους και μάλιστα σε όσους εξ αυτών έχουν καθαρθεί από τα πάθη» (λόγ. κε΄31).

Το παράδειγμα είναι για να επιτείνει ο όσιος το αδύνατο και το ακατόρθωτο: χιόνι και φλόγα είναι αντιθετικές καταστάσεις· πολύ περισσότερο αντιθετικές είναι η ταπείνωση με την ετεροδοξία – νοουμένη η δεύτερη ασφαλώς είτε ως δόξα (=πίστη) άλλης θρησκείας είτε ως δόξα  αιρετικού χριστιανισμού. Που σημαίνει: αν είχε κανείς τη δυνατότητα να διανοίξει την καρδιά ενός εν επιγνώσει ετεροδόξου, όσο και να έψαχνε δεν θα έβρισκε μέσα της την ταπείνωση, άρα δεν θα έβρισκε και το κλειδί που ανοίγει τη θύρα της Βασιλείας του Θεού, μάλλον λόγω τύφλωσης δεν θα υπήρχε η δυνατότητα εύρεσης και της ίδιας της θύρας. Διότι θύρα αυτής της Βασιλείας είναι ακριβώς η αρετή αυτή! (29)

Τι θα έβρισκε τότε μέσα της; Γιατί πολλοί ετερόδοξοι σε όλες τις εποχές, και πριν από τον όσιο και μετέπειτα μέχρι σήμερα, αφιερώνονται στον Θεό, αγωνίζονται με πολλές πνευματικές ασκήσεις, λιώνουν ίσως ακόμη και στις προσευχές, στις νηστείες, στις αγρυπνίες, στις χαμαικοιτίες! Θα έβρισκε πολλές πιθανόν αρετές, πολλές «προκοπές», αλλά αναμειγμένες όλες με το δηλητήριο της αρρώστιας του διαβόλου, τον εγωισμό και την υπερηφάνεια. Κι αυτό συνιστά τη μέγιστη τραγωδία του θρησκευτικού λεγομένου ανθρώπου: να αγωνίζεται και να καταβάλλει κόπους, αλλά με μηδενικό τελικώς αποτέλεσμα! Κλασικό παράδειγμα; Ο Φαρισαίος της γνωστής παραβολής. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει τις αρετές και τα κατορθώματά του; Προσευχόταν, νήστευε, έδινε ελεημοσύνες… Δεν δικαιώθηκε όμως! Γιατί ακριβώς του έλειπε το ένα και μοναδικό: η ταπείνωση!

Μη σπεύσεις όμως να καυχηθείς για την ορθοδοξία σου! Ο όσιος αποκαλύπτει και τη δική σου πνευματική γύμνωση· και τη δική σου… ετεροδοξία! Γιατί ναι μεν επισημαίνει ότι στην ορθόδοξη μόνο πίστη φύεται η ταπείνωση -  άρα η πίστη αυτή μόνη οδηγεί στη Βασιλεία του Θεού ως και διαφυλάττουσα την αληθινή εικόνα του Θεού εν Χριστώ και προσφέρουσα την ασφαλή οδό της μετανοίας στον άνθρωπο – όμως ορθόδοξος δεν είναι αυτός που η ορθοδοξία του μετριέται μόνο στα λόγια, αλλά αυτός που ασκείται πάνω στις εντολές του Χριστού και  που η ζωή του με τη χάρη Εκείνου γίνεται ζωή Χριστού! Συνεπώς ορθόδοξος είναι αυτός που έχει καθαρίσει, ή τουλάχιστον προσπαθεί να καθαρίζει, την καρδιά του από ό,τι εμπαθές και ψεύτικο υπάρχει, κι έτσι η καρδιά του είναι γεμάτη από το άρωμα της αληθινής αγάπης, που πατάει στέρεα στο έδαφος της ταπείνωσης! Λοιπόν, αναρωτήσου: είσαι πράγματι ορθόδοξος;