«Είδα τρεις μοναχούς που εξυβρίσθηκαν
συγχρόνως. Ο πρώτος απ’ αυτούς δαγκώθηκε και ταράχθηκε, αλλά δεν μίλησε. Ο
δεύτερος χάρηκε για τον εαυτό του, αλλά λυπήθηκε για τον υβριστή. Και ο τρίτος
αφού αναλογίστηκε την ψυχική βλάβη του υβριστή έχυσε θερμά δάκρυα. Έτσι έχεις μπροστά
σου τον εργάτη του φόβου, τον μισθωτό και τον εργάτη της αγάπης» (λόγ. η΄
29).
Ένα το
γεγονός, τρεις οι αντιδράσεις. Εξωτερικά, η πρόκληση είναι η ίδια: η εξύβριση.
Εσωτερικά, τρεις άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στη ίδια πρόκληση. Δεν το λέει
ο άγιος για να σου πει πόσο πλανεμένη μπορεί να είναι η όποια κρίση σου τις περισσότερες
φορές, αφού σου διαφεύγει το βάθος, δηλαδή η αλήθεια. Εδώ τον ενδιαφέρει να
τονίσει τη διαβάθμιση που υπάρχει στην αγιότητα: υπάρχει άγιος και υπάρχει
αγιότερος αυτού. Και πάει… λέγοντας. Τρεις είναι οι συνηθέστερες διαβαθμίσεις: η
πρώτη του δούλου, που γνώρισμα έχει τον φόβο: μένω στο θέλημα του Θεού, γιατί
φοβάμαι μην τιμωρηθώ. Η δεύτερη του μισθωτού, που γνώρισμα έχει την ελπίδα της ανταπόδοσης:
είμαι υπάκουος στον Θεό, γιατί περιμένω να με ανταμείψει με τα δώρα της Βασιλείας
Του. Κι η τρίτη του υιού, που γνώρισμα έχει την αγάπη: τηρώ το θέλημα του Θεού,
γιατί Τον αγαπώ. Και μαζί Του αγαπώ και την εικόνα Του τον άνθρωπο και κάθε
περαιτέρω κτίσμα Του.
Οραματίζεσαι
το τρίτο σκαλοπάτι; Καλά κάνεις, γιατί είναι το πραγματικά κανονικό: σ’ αυτό
αναπαύεται πλήρως ο Θεός. Μα, το τονίζει πολλές φορές ο άγιος: κανείς δεν
φτάνει στο τρίτο, αν δεν περάσει πρώτα από τα άλλα. Κανείς δεν πάει διαμιάς
στην τελειότητα. Σιγά σιγά κτίζεται το πνευματικό οικοδόμημα της ψυχής. Λοιπόν,
αγωνίζου για το πρώτο: να είσαι σωστός δούλος Θεού, κι από κει και πέρα θα δεις
το ανέβασμά σου κατά ένα μυστικό και ανεπίγνωστο τρόπο. Με τρόπο που δεν το
καταλαβαίνεις, θα παίρνεις τον φωτισμό του μισθωτού. Κι επιμένοντας και
υπομένοντας, θα σου δίνει στιγμές υιοθεσίας, μέχρις ότου παγιωθείς σ’ αυτήν.
Η
καθημερινότητα όμως σου «προδίδει» την αλήθεια της χριστιανικότητάς σου: σε
αμφισβητούν και νευριάζεις· λίγο σε ελέγχουν και θέλεις να χαθούν οι ελεγκτές
σου από προσώπου γης· σε υβρίζουν και σπεύδεις να ανταποδώσεις, πολλές φορές
και τρισχειρότερα, σε αδικούν και κινείς γη και ουρανό ή περιπίπτεις σε μαύρη
κατάθλιψη. Μάλλον πρέπει να μετράς με αρνητικούς βαθμούς την «αγιότητά» σου.
Οπότε τα υψηλά για σένα, που μάλλον τα βλέπεις με το… «κιάλι», είναι το… πρώτο
σκαλοπάτι. Πρέπει να προσγειωθείς! Δεν
είσαι ακόμη ούτε… δούλος! Η μετάνοια και το πένθος είναι κι απ’ αυτήν την άποψη
μονόδρομός σου…
