«Δύο καὶ πονηρὰ ἐποίησεν, ὁ πρωτότοκος υἱός
μου Ἰσραήλ· ἐμὲ ἐγκατέλιπε, πηγὴν ὕδατος ζωῆς, καὶ ὤρυξεν ἑαυτῷ φρέαρ
συντετριμμένον· ἐμὲ ἐπὶ ξύλου ἐσταύρωσε, τὸν δὲ Βαραββᾶν ᾐτήσατο, καὶ ἀπέλυσεν.
Ἐξέστη ὁ οὐρανὸς ἐπὶ τούτῳ, καὶ ὁ ἥλιος τὰς ἀκτῖνας ἀπέκρυψε. Σὺ δὲ Ἰσραὴλ οὐκ ἐνετράπης,
ἀλλὰ θανάτῳ με παρέδωκας. Ἄφες αὐτοῖς, Πάτερ ἅγιε, οὐ γὰρ οἴδασι τὶ ἐποίησαν».
Στόν ἀνδροπρεπή
καί ἔνθερμο τρίτο ἦχο ψέλνει ἡ Ἐκκλησία μας τό γνωστό τροπάριο, ὑψηλότατης
πράγματι ποιητικῆς πνοῆς, ἀπό τούς αἴνους τοῦ ὄρθρου τῆς Μ. Παρασκευῆς, «δύο
καί πονηρά ἐποίησεν ὁ πρωτότοκος υἱός μου Ἰσραήλ». Μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, εὑρισκόμενος
πάνω στόν Σταυρό καί λίγο πρίν ἐκπνεύσει, κάνοντας τήν ἀποτίμηση αὐτῶν πού ἔπραξε
ἀπέναντί Του ὁ ἐκλεκτός λαός Του Ἰσραήλ. Κι ἐνῶ βρίσκεται ἀδύναμος καί «ἡττημένος»
ὡς ἄνθρωπος - ἔχει προσφερθεῖ ἑκούσια γιά τή σωτηρία τοῦ κόσμου - ἐντούτοις ἀκοῦμε,
μέ φόβο πράγματι, τό παράπονό Του, παράπονο ὅμως τοῦ Παντοδύναμου Θεοῦ. Ὁ Ἐσταυρωμένος
εἶναι ὁ Θεός πού πάσχει κατά τό ἀνθρώπινο! Τά λόγια Του εἶναι συγκλονιστικά καί
προκαλοῦν σέ ἀλλοίωση τή φύση, ἡ ὁποία
προσωποποιεῖται καί ἀντιδρᾶ ὡς ἔννους ἄνθρωπος: χάνει τά μυαλά του ὁ οὐρανός
καί ὁ ἥλιος κρύβει τίς ἀκτίνες του. (Σέ ἄλλα παρόμοια τροπάρια, ἐξαίσιας καί
πάλι δραματικῆς ἔντασης, ὁ ὑμνογράφος ἑστιάζει στήν Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου:
σκίζει τά ἐνδύματά της, τραβάει τά μαλλιά της, γδέρνει τό πρόσωπό της - ἀδυνατεῖ
νά κατανοήσει κι αὐτή τό μυστήριο τοῦ Πάθους τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ της!) Τί λέει
λοιπόν ὁ Ἐσταυρωμένος Δημιουργός; Παραπονεῖται γιά δύο πράγματα πού Τοῦ ἔκανε ὁ
λαός Του: ἐγκατέλειψαν Ἐκεῖνον πού ἦταν ἡ πηγή τῆς ζωῆς τους· ἔσκαψαν γιά τούς ἑαυτούς
τους τόν λάκκο τους, δηλαδή Σταύρωσαν Ἐκεῖνον καί ζήτησαν νά ἐλευθερωθεῖ ὁ
Βαραββᾶς! Ἡ ἀνθρώπινη λογική ἀδυνατεῖ νά
παρακολουθήσει τή θεϊκή δικαιοσύνη. Τό παράπονο τοῦ Θεοῦ πού πάσχει δέν ἔχει ἴχνος
ἐκδικητικότητας ἤ ἔστω καί ἀκροθιγῶς πειραγμένου ἐγωϊσμοῦ. Εἶναι πλῆρες ἀγάπης,
γιατί βλέπει ὁ Θεός τά πλάσματά Του νά πονᾶνε καί νά καταστρέφονται, ἐπειδή Τόν
ἀρνήθηκαν καί Τόν σκότωσαν! Τό πιό τραγικό; Συνεχίζουν νά μήν καταλαβαίνουν, ὁπότε
ἡ ἀγάπη τοῦ Θεανθρώπου παίρνει τή μορφή τῆς ἔμπονης προσευχῆς πρός τόν Θεό
Πατέρα γιά χάρη τῶν δημιουργημάτων Του: «Πατέρα, συγχώρησέ τους· δέν ξέρουν τί ἔκαναν!»
«Κύριε, ἀναβαίνοντός σου ἐν τῷ σταυρῶ, φόβος,
καὶ τρόμος ἐπέπεσε τῇ κτίσει· καὶ τὴν γῆν μὲν ἐκώλυες καταπιεῖν τοὺς σταυροῦντάς
σε, τῷ δὲ ᾍδῃ ἐπέτρεπες ἀναπέμπειν τοὺς δεσμίους εἰς ἀναγέννησιν βροτῶν. Κριτὰ
ζώντων καὶ νεκρῶν, ζωὴν ἦλθες παρασχεῖν καὶ οὐ θάνατον. Φιλάνθρωπε δόξα σοι».
(Κύριε, καθώς ἀνέβαινες πάνω στόν Σταυρό, κυριάρχησε στήν κτίση φόβος καί τρόμος. Κι ἀπό τή μιά ἐμπόδιζες τή γῆ νά καταπιεῖ τούς σταυρωτές Σου, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη ἔδινες τήν ἄδεια στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς δέσμιους σ’ αὐτόν, μέ σκοπό (βλέποντάς τους) τήν ἀναγέννηση τῶν θνητῶν. Κριτή τῶν ζωντανῶν καί τῶν νεκρῶν, ἦλθες νά προσφέρεις ζωή καί ὄχι θάνατο. Φιλάνθρωπε, δόξα σ’ Ἐσένα).
Τό δοξαστικό τῶν ἀποστίχων τῆς ἀκολουθίας τῶν ἁγίων Παθῶν καταγράφει τή στάση τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου, πού ἔχει πλήρη ἐπίγνωση τοῦ πνευματικοῦ βάθους τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου: στέκεται μέ δέος μπροστά στόν Κύριο τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου· στέκεται δοξολογικά πρός Αὐτόν πού εἶναι ὁ γεμάτος ἀγάπη Θεός, πού ἦλθε γιά νά ζήσει ὁ κόσμος καί ὄχι νά τιμωρηθεῖ μέ τόν θάνατο τῆς παρακοῆς του. Πιό συγκεκριμένα: Ὁ Χριστός πού σταυρώνεται εἶναι ὁ Κύριος τῆς δοξης πού ἀνέρχεται στόν σταυρό, πού ἐπιτρέπει στήν κτίση νά ἐκφράσει τόν φόβο καί τόν τρόμο της, ὄχι ὅμως καί τόν καταστροφικό γιά τούς σταυρωτές ἀποτροπιασμό της – δέν τῆς ἐπιτρέπεται νά τούς καταπιεῖ· καί ταυτόχρονα ὁ Ἐσταυρωμένος εἶναι ὁ Κύριος πού ὁ Ἴδιος ἑκούσια ἀποδέχτηκε νά σταυρωθεῖ λόγω τῆς ἄπειρης ἀγάπης Του, πού φροντίζει καί γιά τούς σταυρωτές Του, πού ἐπιτρέπει στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς νεκρούς. Στόν Σταυρό τοῦ Κυρίου ψαύουμε ἀνάγλυφα τό τί σημαίνει χριστιανικά δύναμη καί παντοδυναμία: σημαίνει παραιτοῦμαι ἀπό δικαιώματα γιά χάρη τοῦ ἄλλου· σημαίνει θυσιάζομαι ἐγώ γιά νά ζήσει ὁ ἄλλος, ἀκόμη καί ὁ ἐχθρός μου. Ὁ Σταυρός ἐξαγγέλλει μέ σαφήνεια τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων δεδομένων καί «ἀξιῶν».
(Κύριε, καθώς ἀνέβαινες πάνω στόν Σταυρό, κυριάρχησε στήν κτίση φόβος καί τρόμος. Κι ἀπό τή μιά ἐμπόδιζες τή γῆ νά καταπιεῖ τούς σταυρωτές Σου, ἐνῶ ἀπό τήν ἄλλη ἔδινες τήν ἄδεια στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς δέσμιους σ’ αὐτόν, μέ σκοπό (βλέποντάς τους) τήν ἀναγέννηση τῶν θνητῶν. Κριτή τῶν ζωντανῶν καί τῶν νεκρῶν, ἦλθες νά προσφέρεις ζωή καί ὄχι θάνατο. Φιλάνθρωπε, δόξα σ’ Ἐσένα).
Τό δοξαστικό τῶν ἀποστίχων τῆς ἀκολουθίας τῶν ἁγίων Παθῶν καταγράφει τή στάση τοῦ πιστοῦ ἀνθρώπου, πού ἔχει πλήρη ἐπίγνωση τοῦ πνευματικοῦ βάθους τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου: στέκεται μέ δέος μπροστά στόν Κύριο τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου· στέκεται δοξολογικά πρός Αὐτόν πού εἶναι ὁ γεμάτος ἀγάπη Θεός, πού ἦλθε γιά νά ζήσει ὁ κόσμος καί ὄχι νά τιμωρηθεῖ μέ τόν θάνατο τῆς παρακοῆς του. Πιό συγκεκριμένα: Ὁ Χριστός πού σταυρώνεται εἶναι ὁ Κύριος τῆς δοξης πού ἀνέρχεται στόν σταυρό, πού ἐπιτρέπει στήν κτίση νά ἐκφράσει τόν φόβο καί τόν τρόμο της, ὄχι ὅμως καί τόν καταστροφικό γιά τούς σταυρωτές ἀποτροπιασμό της – δέν τῆς ἐπιτρέπεται νά τούς καταπιεῖ· καί ταυτόχρονα ὁ Ἐσταυρωμένος εἶναι ὁ Κύριος πού ὁ Ἴδιος ἑκούσια ἀποδέχτηκε νά σταυρωθεῖ λόγω τῆς ἄπειρης ἀγάπης Του, πού φροντίζει καί γιά τούς σταυρωτές Του, πού ἐπιτρέπει στόν Ἅδη νά στείλει πίσω τούς νεκρούς. Στόν Σταυρό τοῦ Κυρίου ψαύουμε ἀνάγλυφα τό τί σημαίνει χριστιανικά δύναμη καί παντοδυναμία: σημαίνει παραιτοῦμαι ἀπό δικαιώματα γιά χάρη τοῦ ἄλλου· σημαίνει θυσιάζομαι ἐγώ γιά νά ζήσει ὁ ἄλλος, ἀκόμη καί ὁ ἐχθρός μου. Ὁ Σταυρός ἐξαγγέλλει μέ σαφήνεια τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων δεδομένων καί «ἀξιῶν».
