«Παρακαλώ να τα έχετε όλα αυτά υπ’ όψιν, για να μην καταποντισθείτε από
τη «χωρίς διάκριση» πίστη» (όσιος Σωφρόνιος του Έσσεξ).
Ο μέγας Γέρων και πάλι
μας καθοδηγεί: χωρίς πίστη δεν μπορεί κανείς να είναι χριστιανός, μάλλον δεν
μπορεί να είναι άνθρωπος – η πίστη είναι το καθοριστικό στοιχείο του ανθρώπου
σε όλα τα επίπεδα της ζωής του. Χωρίς πίστη δεν «υφίσταται» ζωή, ακόμη και για
να περπατήσεις! Ο όσιος βεβαίως, το καταλαβαίνουμε, αναφέρεται στην πίστη στον
Θεό, και μάλιστα όχι στον «θεό» ή στους «θεούς» που δημιουργεί ο ίδιος ο
άνθρωπος, τα λεγόμενα είδωλα, αλλά στον αληθινό Τριαδικό Θεό που απεκάλυψε ο
Κύριος Ιησούς Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος που σαρκώθηκε και
μας «εξήγησε» τα του Θεού – «Εκείνος εξηγήσατο». Κι η πίστη σ’ Αυτόν μάς δόθηκε
(πέρα από δυνατότητα διά του αγίου βαπτίσματος) και ως εντολή, ώστε ο
διασπασμένος από την αμαρτία νους μας να προσανατολιστεί σωστά, με την έννοια
να στηριχθεί χάριτι Θεού σαν σε άγκυρα σ’ Αυτόν για να νιώσει τη δυναμική της
πίστεως. «Πιστεύετε εις τον Θεόν και εις εμέ πιστεύετε». Η πίστη αυτή μας
απεγκλωβίζει από τα δεσμά των παθών του εαυτού μας, μας απεμπλέκει από τη
γοητεία του κόσμου τούτου που κείται «εν τω πονηρώ», συνιστά την υπέρ φύσιν
δύναμη για να κάνει ο άνθρωπος το άλμα προκειμένου να βρεθεί στον χώρο της χάρης
του Θεού. Οπότε μιλάμε για την πίστη που αγκαλιάζει όλη την ύπαρξη του ανθρώπου
και την θέτει στην πορεία συνάντησης με Εκείνου τα ίχνη και τα πατήματα. Χωρίς
πίστη στον Θεό και Χριστό δεν υπάρχει χριστιανισμός - Εκείνος είναι «η Οδός».
Η πίστη στον Χριστό
είναι αληθινή, μας διδάσκει ο λόγος του Θεού, όταν ασφαλώς κινητοποιεί την
ύπαρξη του ανθρώπου, αλλά μέσα στο μοναδικό πλαίσιο που μπορεί να λειτουργήσει
και να αναπτυχθεί: την αγάπη. Όπως το λέει ο απόστολος Παύλος: «πίστις δι’
αγάπης ενεργουμένη». Μπορεί δηλαδή να είσαι πιστός, μα να μην είσαι χριστιανός.
Χριστιανός είσαι όταν η πίστη σου εκφράζεται ως αγάπη, προς τον Θεό και τον
συνάνθρωπο, που θα πει ότι η αγάπη είναι το παρόν της πίστεως – μετράς την
πίστη με το «θερμόμετρο» της αγάπης. Γι’ αυτό και ο λόγος του Χριστού ήταν
απόλυτος και καταλυτικός: «Ου πας ο λέγων μοι Κύριε, Κύριε, εισελεύσεται εις
την Βασιλείαν του Θεού, αλλ’ ο ποιών το θέλημα του Πατρός μου του εν Ουρανοίς».
Στη Βασιλεία του Θεού θα βρεις όχι τους πιστούς στον Θεό, αλλά τους αγαπώντες
πιστούς, αυτούς δηλαδή που η χάρη του Θεού τούς άνοιξε τα πνευματικά μάτια αλλά
και τους έδωσε την ώθηση ώστε να βρουν τον Θεό «έξω» από τον εαυτό τους, τον
εγωιστικό και αμαρτωλό εαυτό τους εννοείται – μία «έξοδος» που φέρνει τον
χριστιανό αληθινά στον βαθύ εαυτό του, την καρδιά του την κατά Θεό κτισμένη και
αναγεννημένη. Οι άγιοι της Εκκλησίας μας αποτελούν τα υπομνήματα της αλήθειας
αυτής.
Ο άγιος Σωφρόνιος
λοιπόν στην πίστη αυτή μας καθοδηγεί, η οποία επιπρόσθετα θεμελιώνεται στην
ταπείνωση. Γιατί; Διότι ναι μεν η χάρη του Θεού μας ελκύει προς τον Χριστό ώστε
να Τον πιστέψουμε, ναι μεν μας συνειδητοποιεί ότι έξω από την αγάπη δεν
μπορούμε να Τον βρούμε, αλλά από την άλλη μας φέρνει στην πραγματικότητα του
εαυτού μας, ο οποίος «τρώει» πολύ...
χώμα! Θέλουμε να πούμε ότι πάνω στην προσπάθεια να ζήσει κανείς την εντολή του
Χριστού, να ζήσει δηλαδή εν Θεώ – μέσα στις εντολές Του κρύβεται ο Χριστός –
διαπιστώνει την ολοκληρωτική τις περισσότερες φορές αδυναμία του. Πόσο εύκολα
μπορεί κανείς να νομίσει ότι φτάνει στην αγάπη προς τον εχθρό του; Πόσο εύκολο
είναι να δεις αυτόν που σε αδικεί και σου δυσκολεύει τη ζωή ως τον ίδιο τον
Χριστό; «Αγαπάτε τους εχθρούς υμών!» «Τρώμε λοιπόν τα μούτρα μας», κατά το
κοινώς λεγόμενο, συνεπώς πιστεύουμε στον Χριστό, θέλουμε να αγαπάμε, δεν τα...
πολυκαταφέρνουμε όμως, άρα η ταπείνωσή μας (με τα συνωδά στοιχεία του πένθους
και της διαρκούς έμπονης μετανοίας μας) ως προς τις μηδαμινές έως ανύπαρκτες
δυνάμεις μας είναι δεδομένη. Κι είναι μία πραγματικότητα στην πνευματική ζωή
που δεν μπορούμε να λησμονούμε – σ’ αυτό δεν μας παροτρύνουν διαρκώς οι Πατέρες
της Εκκλησίας μας; Γιατί διαφορετικά
περιπίπτουμε σε μία «φαντασιακή» πίστη ή σε μία πίστη που λειτουργεί «χωρίς
διάκριση» κατά τον λόγο του οσίου Σωφρονίου.
«Χωρίς διάκριση» πίστη
που οδηγεί στον καταποντισμό – αντί διά
της πίστεως να συναντάς τον Θεό και να σώζεσαι, βρίσκεσαι καθ’
ολοκληρίαν στα δίχτυα του πονηρού! Φέρνει παραδείγματα ο άγιος Γέρων για να το
καταστήσει σαφές. «Γνωρίζω», σημειώνει, «πολλές περιπτώσεις, όπου οι άνθρωποι
έχασαν το μέτρο. Έτσι, μου έτυχε κάποτε να διαβάσω το εξής: Στην Αμερική,
κάποια ομάδα ιθαγενών βαφτίστηκε και δέχτηκε τον χριστιανισμό. Έπειτα όμως,
επιστρέφοντας στα σπίτια τους, νόμισαν πως θα περάσουν τον ποταμό περπατώντας
επάνω στα νερά. Και με την ορμή της πίστεώς τους μπήκαν όλοι στα νερά και
πνίγηκαν. Εγώ ο ίδιος, δυστυχώς, γνώρισα ανθρώπους που πίστεψαν ότι είναι «θεοί»,
υπερέβησαν το όριο, έχασαν τα λογικά τους και έχασαν την αληθινή συνείδηση».
Τι συγκεκριμένα
προτείνει ο άγιος; Ποια είναι «τα όλα αυτά που παρακαλεί να τα έχουμε υπ’ όψιν»
για να έχουμε την αληθινή σώζουσα πίστη; Ό,τι τονίσαμε από την αρχή: την πίστη
που φανερώνεται ως αγάπη και στηρίζεται στην ταπείνωση. Την ταπείνωση που «εμφανίζεται
ως βαθύς θρήνος μετανοίας και αίσθημα ότι αδυνατούμε να θεραπευθούμε μόνο με
τις δυνάμεις μας». Και συνυπάρχει με την προσευχή «να έρθει ο Ίδιος ο Θεός με
τη θεραπεία Του και με τη δύναμή Του να νικήσει μέσα μας όλα τα προσκόμματα και
όλα τα θανατηφόρα πάθη».
Δυστυχώς όμως, η
αλαζονεία και ο εγωισμός μας είναι τέτοιοι που μας κάνουν να πορευόμαστε συχνά
ως τυφλοί: να έχουμε τη «χωρίς διάκριση» πίστη, να νομίζουμε ότι φτάσαμε ήδη
στη θέωση και συνεπώς «μπορούμε να περπατάμε πάνω στα νερά, όπως ο Κύριος
περπάτησε». Πόσο μας λείπει η επίγνωση της αμαρτωλότητάς μας και η συναίσθηση
ότι ο Κύριος με ό,τι επιτρέπει στη ζωή μας – αρρώστιες, πειρασμούς, ατυχήματα –
στην πραγματικότητα μάς καλεί να δούμε τον «χάλια» εαυτό μας. Και κυρίως: πόση
έπαρση έχουμε ώστε διαρκώς «να Τον εκπειράζουμε», απαιτώντας Του πράγματα πάνω
από τα μέτρα μας!
