«Η επίκληση του Ονόματος του Θεού με σώζει από την αιχμαλωσία των
λογισμών που επιτίθενται... Η πάλη αυτού του είδους δεν σταματά ακόμη και ώς
την τελευταία μας αναπνοή, κατά τη μαρτυρία των μεγάλων αγίων Πατέρων μας»
(όσιος Σωφρόνιος του Έσσεξ).
Ο όσιος Γέρων
Σωφρόνιος, πάντοτε αλλ’ ειδικά στο τέλος της ζωής του, επανελάμβανε και τόνιζε
το πιο σημαντικό θέμα της πνευματικής χριστιανικής ζωής, το θέμα των λογισμών.
Κι αυτό γιατί ως γνωστόν από την ποιότητα των λογισμών που δέχεται και καλλιεργεί
η καρδιά μας εξαρτάται και η ποιότητα της πνευματικής μας ζωής: η εν Θεώ αύξησή
μας ή ο καταποντισμός μας. Δεν είναι τυχαίο ότι κανείς Πατέρας της Εκκλησίας,
παλαιότερος ή και νεώτερος, δεν ασχολήθηκε με την πνευματική ζωή χωρίς αναφορά
του στο εντελώς αυτό κρίσιμο θέμα, προκειμένου να ενισχύσει τον χριστιανό της
εποχής του στην πορεία της συνάντησής του με τον Θεό.
«Η πάλη με τους λογισμούς που επιτίθενται», μάς λέει ο όσιος
καταρχάς, «δεν σταματά ακόμη και ώς την
τελευταία μας αναπνοή», που θα πει ότι αφενός πρέπει κανείς να μάθει πολύ
καλά αυτόν τον πόλεμο, αφετέρου δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ εφησυχασμός. Ο
εφησυχασμός άλλωστε στην πνευματική ζωή είναι κάτι άγνωστο, δεδομένου ότι ο
άνθρωπος διαρκώς παλεύει με τα πάθη του αλλά και με τον πονηρό διάβολο που τα
υποκινεί ακατάπαυστα και με τρόπο άτακτο. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Κύριος μάς
αποκαλύπτει ότι ή βρισκόμαστε στην άνοδο της σχέσης μας μ’ Εκείνον ή Τον έχουμε
εγκαταλείψει και έχουμε πάρει την... κατακρύλα! «Ο μη ων μετ’ εμού κατ’ εμού
εστι και ο μη συνάγων μετ’ εμού σκορπίζει». Διακοπές και διαλείμματα στην
πνευματική ζωή δεν υπάρχουν. Είναι πολύ ωφέλιμο να θυμόμαστε το περιστατικό του
Γεροντικού με τον όσιο ασκητή που έφτασε στο τέλος της ζωής του. Και πριν
εκπνεύσει τού ψιθύρισε ο πονηρός ότι τώρα σώθηκε. «Όχι ακόμη» απάντησε ο
ταπεινός και έμπειρος άγιος ασκητής, μέχρι να παραδώσει το πνεύμα του στα χέρια
του Δημιουργού του.
Πού οφείλεται η
κρισιμότητα αυτή των λογισμών που, κατά τον όσιο Γέροντα, «επιτίθενται και αιχμαλωτίζουν»; Γιατί δεν μπορεί ο άνθρωπος, ακόμη
και ο προχωρημένος θεωρούμενος χριστιανός, να μην μπορεί να απεμπλακεί
ολοσχερώς από αυτούς; Διότι πρώτον, όπως είπαμε, προέρχονται όχι μόνο από τη
φύση μας αλλά και από τον πονηρό διάβολο, ο οποίος «ως λέων ωρυόμενος περιπατεί
τίνα καταπίη». Όσο του αφήνει περιθώρια δράσεως ο Παντοκράτωρ Κύριος μέσα στις
ανεξερεύνητες βουλές Του για τη σωτηρία μας μάς τοξεύει με τα βέλη των λογισμών
(που εξάπτουν τα πάθη), των άμεσα κακών αλλά και κάποιων που θεωρούνται καλοί –
τα εκ δεξιών βέλη του. Και δεύτερον, η ανθρώπινη φύση μας λειτουργεί μ’ έναν
μυστήριο τρόπο, ειδικά μετά την πτώση στην αμαρτία – ποιος μπορεί να την «εμπιστευθεί»,
όταν και τότε που δεν υπήρχε ακόμη αμαρτία, πριν από την πτώση, διαστράφηκε από
τις εισηγήσεις του πονηρού και απέστρεψε το πρόσωπό της από τον ίδιο τον
Δημιουργό της; «Φίλος και εχθρός», λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος για
παράδειγμα, αναφερόμενος στο εμπαθές πια σώμα του ανθρώπου. Εκεί που πας να το
εμπιστευθείς, εκεί προδίδεσαι. Λοιπόν όχι μόνον οι πονηροί λογισμοί, αλλά και
οι φυσικοί λεγόμενοι είναι υπό διαρκή κρίση – τα ανθρώπινα πάθη μας λειτουργούν
πολύ ύπουλα και έχουν μάθει να κρύβονται, προκαλώντας συνεχείς... αναταράξεις
στο λογιστικό του ανθρώπου: ο νους βρίσκεται αιχμάλωτος της διεστραμμένης
θέλησης και των «χαλασμένων» συναισθημάτων. Η επιστήμη της ψυχολογίας του
βάθους έχει βοηθήσει πολύ στα νεώτερα χρόνια στην τραγική αυτή διαπίστωση.
Αδιάκοπη πάλη,
επιθέσεις, αιχμαλωσία – το «τίμημα» των λογισμών στη ζωή του ανθρώπου. Αλλά,
ευτυχώς, οι χριστιανοί έχουμε το όπλο για να πολεμήσουμε και να σωθούμε∙ κι
αυτό μας υποδεικνύει ο όσιος Σωφρόνιος: «Η
επίκληση του Ονόματος του Θεού». Το Όνομα του Χριστού – «Αυτός εστιν ο Θεός
ημών» - είναι το υπέρ παν Όνομα, μπροστά στο Οποίο κάμπτουν γόνυ τα επουράνια,
τα επίγεια, τα καταχθόνια. Η χρήση του αγίου Ονόματός Του είναι αυτή που μας
δίνει τη δύναμη να προσανατολιστούμε σωστά, να οδηγηθούμε πάνω στις άγιες
εντολές Του, να νιώσουμε τη θεϊκή παρουσία Του στην ύπαρξή μας, να κατανοήσουμε
εμπειρικά τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος «ως εν σαρκί περιπολών Θεός». Πιάνεις
με άλλα λόγια στα χέρια σου το κομποσχοίνι και ρίχνεις τον λογισμό σου στο
όνομα του Χριστού, μέσα στο οποίο περικλείεται η παντοδύναμη ενέργειά Του. «Κύριε
Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλόν».
Αρκεί όμως απλώς να
σκεφτόμαστε τον Χριστό και να μνημονεύουμε το άγιο όνομά Του; Όχι, μας λέει ο άγιος
Σωφρόνιος και όλοι οι άγιοι Πατέρες. Η σκέψη και η μνημόνευση πρέπει να είναι ο
καρπός της ορμής της ψυχής μας προς Αυτόν, η έκφραση της αγάπης μας και της
ζέουσας βούλησής μας – διαφορετικά, σημειώνει, μνημονεύουμε κάνοντας...
διαλογισμό! Κι αυτή η αγάπη και η θερμή βούληση να πατά στο μόνο έδαφος που
αρέσκεται ο Χριστός: την αγία ταπείνωση. Έτσι με ταπεινό και παρακλητικό τρόπο
στρέφομαι εν αγάπη προς τον Χριστό και Τον επικαλούμαι αδιάκοπα, με αίσθηση της
πανταχού παρουσίας Του, μέσα στην Οποία περικλείονται τα σύμπαντα. Οπότε το «Κύριε
ελέησον» γίνεται η μυστική κραυγή που αγκαλιάζει όχι μόνον τον Δημιουργό, αλλά
και όλη τη δημιουργία, φτάνει στο σημείο που σε υποψιάζει για το τι σημαίνει «ίνα
ώσιν εν» που απηύθυνε ο Χριστός στον Θεό Πατέρα Του λίγο πριν από το Πάθος Του.
«Με το όνομα του Ιησού
να μαστιγώνεις τους εχθρούς δαίμονες» λέει κάπου ο μέγας Ιωάννης της Κλίμακος.
Και∙ «να κολληθεί το όνομα του Ιησού στην αναπνοή σου και τότε θα γνωρίσεις τη
δύναμη της αφιέρωσής σου σ’ Αυτόν». Το όνομα του Χριστού: το μεγαλύτερο όπλο
του Χριστιανού, όταν γίνεται με τις σωστές προϋποθέσεις, της ταπείνωσης και της
αγάπης που είπαμε. Αλλά και με δύο ακόμη συνιστώσες: πρώτον, ότι η επίκληση
αυτή συνιστά εντολή του Ίδιου – δεν ανήκει στην καλή μας μόνο διάθεση: «μέχρι
τώρα δεν ζητήσατε τίποτε στο όνομά Μου... Αιτείτε και λήψεσθε...» – συνεπώς ως
πραγματοποίηση εντολής αποτελεί έκφραση της αγάπης μας αλλά και αναζήτηση της δικής
Του αγάπης. Δεύτερον, ότι επίκληση του Ονόματός Του σημαίνει και «αναγνώριση» της
παρουσίας Του σε ό,τι αποτελεί δημιούργημά Του – Εκείνον φωνάζω και σ’ Εκείνον
στρέφομαι αγαπητικά, όταν Τον «βλέπω» στο πρόσωπο του συνανθρώπου μου, στα ζώα,
στα φυτά, στον αέρα, στη θάλασσα, στα πάντα.
Να Τον παρακαλούμε μόνο
να μας ανοίγει λίγο τα μάτια...
