«Οι
άγιοι αυτοί ζούσαν κατά τους καιρούς του Μαξιμιανού και ήταν
συστρατιώτες και συγγενείς του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, καταγόμενοι
από τη χώρα των Καππαδοκών. Οδηγήθηκαν λοιπόν ενώπιον του Ασκληπιοδότη
του ηγεμόνα λόγω της πίστης τους στον Χριστό και κτυπήθηκαν σκληρά. Τον
δε άγιο Ευτρόπιο τον πλήγωσαν στο στόμα, διότι εξύβρισε τον ηγεμόνα.
Εκεί στο μαρτύριο οι μεν δήμιοι εξαντλήθηκαν λόγω της δύναμης που
κατέβαλαν για τα βασανιστήρια, οι δε μάρτυρες έγιναν υγιείς, λόγω της
παρουσίας σ’ αυτούς του Κυρίου και του ενδόξου μάρτυρος Θεοδώρου. Επειδή
λοιπόν από την παραδοξότητα αυτή πολλοί πίστεψαν στον Χριστό, δέχονται
τον θάνατο με ξίφος. Ο ηγεμόνας τότε άλλαξε στάση και επιχείρησε με
κολακείες να μεταθέσει από την πίστη του Χριστού τον άγιο Κλεόνικο,
δηλαδή πότε με υποσχέσεις και πότε με δωρεές. Ο άγιος βεβαίως όχι μόνο
δεν χαλάρωσε και δεν κάμφθηκε καθόλου, αλλά αντίθετα δυναμώνοντας και
οργιζόμενος καταγέλασε την ανοησία του ηγεμόνα και καταχλεύασε την
ασθένεια των ειδώλων. Γι’ αυτό και την ώρα που επιτελείτο θυσία σ’ αυτά,
έριξε κάτω με την προσευχή του το ξόανο της Άρτεμης. Τότε οι
ειδωλολάτρες έκαψαν πίσσα και άσφαλτο σε τρεις λέβητες, και τα έχυσαν
πάνω στους μάρτυρες. Και αυτοί μεν διαφυλάχτηκαν αλώβητοι, οι δε
υπηρέτες των ειδώλων καταφλέχτηκαν. Έπειτα σταυρώνονται ο Κλεόνικος και ο
Ευτρόπιος και έτσι τελειώθηκαν. Ο δε άγιος Βασιλίσκος ρίχτηκε στη
φυλακή, και μετά από κάποιο χρόνο, και αυτός τελειώθηκε».
Ο
άγιος Θεοφάνης ο υμνογράφος αξιοποιεί καταρχάς την τριάδα των
μαρτύρων, προκειμένου να τονίσει την πίστη τους στην αγία Τριάδα, με την
έννοια ότι αφενός την κήρυξαν ενώπιον πολλών ανθρώπων, αφετέρου έχουν
την παρρησία να πρεσβεύσουν σ᾽Αυτήν υπέρ ημών. ῾῾Την σεπτή Τριάδα η
τριάδα των μαρτύρων την ομολόγησε ενώπιον πολλών ανθρώπων᾽᾽ (῾῾Τριάδα την σεπτήν η τριάς των Μαρτύρων, ενώπιον πολλού ωμολόγησε δήμου᾽᾽)
(κάθισμα όρθρου). ῾῾Άγιοι, που έχετε ίσο αριθμό με την Αγία Τριάδα,
εξευμενίστε αυτήν για εμάς᾽᾽ (ωδή α´). Κι ακόμη: το ισάριθμό τους με
Αυτήν γίνεται αφομή για να φανερώσει ο υμνογράφος το ίσο φρόνημά τους,
αλλά και την ίδια ανταμοιβή των κόπων τους. ῾῾Αναδειχθήκατε ισάριθμοι
της αγίας Τριάδος, μάρτυρες, με τρανό τρόπο, διότι είχατε το ίδιο
φρόνημα πίστης σ᾽Αυτήν και γι᾽αυτό βρήκατε και το ίδιο στεφάνι᾽᾽ (῾῾Ισάριθμοι της Τριάδος, Μάρτυρες, αναδειχθέντες τρανώς, ίσα φρονούντες πίστει εις αυτήν, ίσον εύρατε στέφανον᾽᾽)
(ωδή α´). Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι ο υμνογράφος τα πάντα
προσπαθεί να αξιοποιήσει από τους αγίους, ακόμη και τον αριθμό τους,
προκειμένου να τους δει όχι ως ένα αποκομμένο και μεμονωμένο φαινόμενο,
αλλά ενταγμένο μέσα στα πλαίσια του Τριαδικού Θεού μας.
Την
τριαδικότητά τους την βλέπει κατ᾽επέκταση και ως στοιχείο ενότητάς
τους. Οι άγιοι δηλαδή κατά τον άγιο Θεοφάνη ήταν συνδεδεμένοι μεταξύ
τους με τον σύνδεσμο της ειρήνης, κι αυτός ο σύνδεσμός τους τους έδωσε
τη δύναμη με τη χάρη του Θεού να κατατροπώσουν την πλάνη του εχθρού.
Εξηγεί όμως ότι ο σύνδεσμός τους αυτός δεν στηριζόταν σε κάτι εξωτερικό,
αλλά στην κοινή πίστη τους, απότοκο της αποδοχής των λόγων του Θεού
στην καρδιά τους. Κι αυτό θα πει: όποιος αληθινά και με συναίσθηση
νιώσει την ενέργεια των λόγων του Θεού, αυτός συνδέεται με δεσμούς
ειρήνης με τους συνανθρώπους τους και παίρνει τη δύναμη να υπερνικά όλες
τις επιθέσεις του πονηρού και των οργάνων του. ῾῾Ακούσατε στην καρδιά
σας τα θεϊκά λόγια κατά τρόπο πνευματικό, και ενωμένοι στον ίδιο σκοπό,
με τον σύνδεσμο της ειρήνης μεταξύ σας, κατατροπώσατε την πλάνη του
εχθρού᾽᾽(῾῾Ρημάτων ενηχηθέντες, μάρτυρες, πνευματικώς θεϊκών, και
συνημμένοι επί το αυτό, της ειρήνης τον σύνδεσμον εν εαυτοίς κατέχοντες,
εχθρού την πλάνην ετροπώσασθε᾽᾽) (ωδή α´). Την ίδια αλήθεια ο
Θεοφάνης προβάλλει και αλλού (ωδή δ´) με διαφορετικό τρόπο.
῾῾Στερεωμένοι στην πέτρα της αλήθειας, δηλαδή τον Χριστό, φανήκατε
ακλόνητοι στις προσβολές των βασάνων᾽᾽ (῾῾Ηδρασμένοι εν τη πέτρα της αληθείας, ταις προσβολαίς ακλόνητοι ώφθητε βασάνων᾽᾽).
Η επισήμανση του προηγουμένου ύμνου ότι οι μάρτυρες ῾῾ενηχήθησαν των θεϊκών ρημάτων πνευματικώς᾽᾽
χρήζει περαιτέρω σχολιασμού. Διότι δεν αρκεί να ακούσει κανείς τα λόγια
του Θεού ή να διαβάσει απλώς την αγία Γραφή. Πολλοί ακούνε και
διαβάζουνε, αλλά δεν επενεργεί σ᾽αυτούς ο λόγος. Χρειάζεται η μελέτη ή η
ακρόαση να γίνεται ῾῾πνευματικώς᾽᾽, δηλαδή με φωτισμό από το Πνεύμα του Θεού, άρα με διάθεση ταπείνωσης. ῾῾Ουχ οι ακροαταί, αλλ᾽ οι ποιηταί του Νόμου δικαιωθήσονται᾽᾽
σημειώνει ο λόγος του Θεού. Είναι αυτό που λέει ο Κύριος στην παραβολή
του καλού σπορέως. Ο σπόρος μπορεί να πέφτει σε πολλά εδάφη, αλλά στο
καλό έδαφος μόνον καρποφορεί. Στο πατημένο και σκληρυμένο μάλιστα έδαφος
δεν προλαβαίνει ούτε καν να ριζώσει. ῾῾Εχθρός άνθρωπος᾽᾽, δηλαδή
ο διάβολος, έρχεται και παίρνει τον λόγο. Συνεπώς ο λόγος του Θεού έχει
πράγματι τεράστια δύναμη, όπως βλέπουμε και στους τρεις άγιους σήμερα
μάρτυρες, αλλ᾽ όταν και ο ίδιος ο άνθρωπος έχει τη διάθεση να τον
ακούσει, ώστε να τον αποδεχτεί στην καρδιά του και εκεί να καρποφορήσει.
Και διάθεση αποδοχής του λόγου του Θεού σημαίνει αναζήτηση του Θεού
καρδιακά από τον άνθρωπο. Οι άγιοι τρεις μάρτυρες μας καθοδηγούν και
σ᾽αυτό. ῾῾Όλη την έφεση του εαυτού τους την έτειναν προς τον Δημιουργό
τους᾽᾽, σημειώνει και πάλι ο Θεοφάνης, και έτσι ῾῾φάνηκαν ακλόνητοι᾽᾽.
῾῾Τετακότες όλην έφεσιν προς τον Κτίστην...ώφθητε ανάλωτοι᾽᾽ (ωδή δ´).
