῾Ο άγιος Νίκων έζησε
κατά τους χρόνους του ηγεμόνα Κυντιλιανού και καταγόταν από τη χώρα των Νεαπολιτών.
Ήταν όμορφος νέος και λαμπερός στην όψη του, ενώ στους πολέμους με την ανδρεία του
προξενούσε τον φόβο στους αντιπάλους. Ο πατέρας του ήταν ειδωλολάτρης και η μητέρα
του χριστιανή. Σε έναν μεγάλο πόλεμο και μάλιστα σε μία σφοδρή μάχη, ο μακάριος
θυμήθηκε τις παραινέσεις της μητέρας του, κι αφού στέναξε βαθιά και είπε ᾽Κύριε
Ιησού Χριστού, βοήθα με᾽, έκανε το σημείο του Σταυρού σαν να περιβαλόταν με ένα
τείχος, και προχώρησε με δύναμη στο μέσο των αντιπάλων. Και άλλους μεν κτυπούσε
με το μαχαίρι, άλλους με το δόρυ, και δεν σταμάτησε έως ότου κατατρόπωσε τους πάντες
και τους έτρεψε σε φυγή. Από τη στάση του αυτή εξεπλάγησαν όλοι, επειδή ο πόλεμος
ήλθε ευνοϊκά γι᾽αυτούς, οπότε μαζί με τους άλλους και ο ίδιος επέστρεψε στο σπίτι
του. Απεκάλυψε στη μητέρα του τον σκοπό του από εδώ και πέρα, και έπλευσε στα μέρη
της Κωνσταντινούπολης.
Αφού έφθασε
σε κάποιο Νησί που ονομαζόταν Χίος, ανεβαίνει στο όρος του και έμεινε εκεί επί επτά
ημέρες, αφιερωμένος σε νηστείες και αγρυπνίες και προσευχές, οπότε θείος άγγελος
του μηνύει να κατέβει στον γιαλό με μία ράβδο, που του έδωσε αυτός που του φανερώθηκε.
Φτάνοντας στον γιαλό βρήκε πλοίο, ανέβηκε σ᾽αυτό και μετά από δύο ημέρες που κατέβηκε,
έφτασε στο όρος του Γάνου. Κατά θεία συγκυρία του παρουσιάστηκε ένας επίσκοπος ως
μοναχός, κι αφού τον πήρε από το χέρι, τον οδήγησε σε σπηλιά που κατοικούσε ο ίδιος.
Εκεί τον κατήχησε και τον βάπτισε στο όνομα της αγίας Τριάδος, μεταδίδοντάς του
και τα άγια μυστήρια. Μετά από τρία χρόνια τον χειροτονεί σε πρεσβύτερο κι έπειτα
σε επίσκοπο.
Αναδέχτηκε
την προστασία όλων των μοναχών που μαζεύτηκαν εκεί, εκατόν ενενήντα στον αριθμό
τους, και μαζί με αυτούς έρχεται στη Μυτιλήνη. Από εκεί προχώρησε στην Ιταλία, και
αφού είδε τη μητέρα του και την κήδευσε μετά τον θάνατό της, έφτασε στη Σικελία,
οπότε κατοίκησε στο όρος του Ταυρομενίου μαζί με άλλους εννέα. Ο ηγεμόνας τότε που
έμαθε τα σχετικά με τον άγιο, αμέσως τους έφερε όλους ενώπιόν του, και αφού ερωτήθηκαν
για την πίστη τους, τους έριξαν στο έδαφος, τους κτύπησαν πάρα πολύ και τέλος τους
σκότωσαν με ξίφος. Ο δε άγιος Νίκων κρατείται από τέσσερις, τον καίνε με λαμπάδες,
τον δένουν στη συνέχεια σε υποζύγια και τον σύρουν στη γη, τον ωθούν σε γκρεμό,
του κτυπούν το στόμα με πέτρες, του κόβουν τη γλώσσα, και τέλος αποτέμνουν το κεφάλι
του με ξίφος. Με τον τρόπο αυτό έφτασε στο τέλος και η δική του μαρτυρία᾽.
Κόσμημα τόσο για τους ασκητές όσο και για τους μάρτυρες
ο άγιος Νίκων, κατά τον υμνογράφο άγιο Ιωσήφ. Κι αυτό γιατί υπήρξε τροπαιοφόρος κατά του διαβόλου και στην άσκηση και στο μαρτύριο
σε βαθμό που προκαλεί την κατάπληξη των πιστών. ῾Κόσμος ασκητών και αθλητών εδείχθης, όσιε· εν αμφοτέροις
γαρ επευδόκησας τρόπαια, καταπλήττοντα διάνοιαν, κατά του μόνου δυσμενούς᾽ (ωδή η´). Γι᾽αυτό και ο Κύριος που δίνει τα στεφάνια,
συνεχίζει ο υμνογράφος, επειδή τον είδε να είναι διανθισμένος από το κάλλος των
βασάνων του και να είναι ντυμένος με την πορφύρα των αιμάτων του, τον έβαλε να κατοικεί
μαζί Του (῾ίδε σε στιγμάτων τω κάλλει διηνθισμένον και πορφύραν εκ μαρτυρικών σου αιμάτων ο στεφοδότος περιβαλλόμενον, και συν
αυτώ κατώκισε᾽) (ωδή θ´). Μένει έκθαμβος όμως ο άγιος Ιωσήφ από τον πόθο και
τον θερμό ζήλο του οσίου Νίκωνα, που τον έκανε να φτάσει σε τέτοιο ύψος αθλητικής
ζωής, μέχρι του ουρανού. ῾Πόσο ωραίος είναι ο πόθος σου που απέκτησες για τον Κύριο,
Νίκων, και θερμός ο ζήλος σου που αναφλεγόταν από τη θεία φωτιά, και θαυμαστή η
άθλησή σου, που σε ένωσε με τα ουράνια᾽ (῾Ως
περικαλής σου ο πόθος, ον προς τον Κύριον εκτήσω, Νίκων, και θερμός σου ο ζήλος,
πυρί τω θείω αναφλεγόμενος, και θαυμαστή η άθλησις τοις ουρανίοις σε συνάψασα᾽)
(ωδή θ´).
Και τα εγκώμια δεν είναι μόνον για τον άγιο Νίκωνα βεβαίως.
Είναι και για όλους τους μαθητές του, οι οποίοι ακολούθησαν τον δάσκαλό τους σαν
ένθεο στράτευμα, προκειμένου και αυτοί να αγωνιστούν στα πνευματικά παλαίσματα.
῾Περιζώστηκες την πνευματική οδό, μάρτυς Χριστού, και όπλισες τον ένθεο στρατό σου
για τα σκάμματα της άθλησης᾽ (῾Στρατείαν πνευματικήν
περιζωσάμενος, στρατόν ένθεον, μάρτυς Χριστού, ώπλισας, προς τα της αθλήσεως σκάμματα᾽)
(ωδή γ´). Κι η αλήθεια αυτή επιβεβαιώνει για μία ακόμη φορά το γεγονός ότι όταν
ο ηγέτης είναι συνεπής, ζει δηλαδή αυτό που διδάσκει, τότε εύκολα επιδρά στους καλοπροαίρετους
μαθητές του, οι οποίοι τον ακολουθούν μέχρι σημείου προσφοράς και της ίδιας της
ζωής τους. Τέτοιοι άνθρωποι που ακολουθούν τον ενάρετο άνθρωποι, γίνονται και οι
ίδιοι ενάρετοι, γι᾽αυτό και ευωδιάζουν σαν
ηδύπνοα ρόδα, κάτι που εισπράττουν στη συνέχεια και όλοι οι πιστοί της Εκκλησίας.
῾Σαν κρίνα ανθήσατε στο λειβάδι των αρετών και σαν ηδύπνοα ρόδα προσφέρετε το άρωμά
σας στις καρδιές μας, από τις ομορφιές του μαρτυρίου σας, θεόπνευστοι αθλοφόροι᾽(῾Ως κρίνα αρετών εν λειμώνι ηνθήσατε, και ως ηδύπνοα
ρόδα, τας ημών καρδίας μυρίζετε, μαρτυρίου καλλοναίς, αθλοφόροι θεόπνευστοι᾽)
(ωδή ς´).
Ο άγιος Ιωσήφ όμως στέκεται με προσοχή και στο χαρισματικό
σημείο της επίδρασης της μητέρας του οσίου επάνω του. Πράγματι, δεν μπορεί κανείς
να ξεπεράσει εύκολα αυτό που επισημαίνει το συναξάρι του, ότι στην πιο κρίσιμη στιγμή
της ζωής του θυμήθηκε τις παραινέσεις της μητέρας του. Πρόκειται ασφαλώς για μία
ιδιαίτερη χάρη του Θεού, ο Οποίος δεν μας αφήνει σε ησυχία κι έρχεται να μας υπενθυμίσει
την παρουσία Του, τότε που υπάρχει κάποια κρίση στη ζωή μας. Τα λόγια της μητέρας
του οσίου, με άλλα λόγια, ειπωμένα σε χρόνο ανύποπτο προφανώς, καρποφόρησαν τότε
που ήταν έτοιμος να τα αποδεχτεί. Και η πιο πρόσφορη ώρα για κάτι τέτοιο ήταν η
ώρα της μάχης που διακυβευόταν και η ίδια η ζωή του. Στο σκοτάδι της δυσκολίας λειτούργησαν
τα λόγια αυτά που παρέπεμπαν στον Χριστό ως φως.῾Έλαμψε φως στην καρδιά σου από
τα θεία λόγια της μητέρας σου, όσιε᾽ (῾Φως
επέλαμψε σου τη καρδία, θείοις ρήμασι της σε τεκούσης᾽) (κάθισμα όρθρου). Θυμίζει
αυτό που συνέβη στον όσιο μία σύγχρονη περίπτωση αδελφού, ο οποίος στην περιοχή
της Κορινθίας ευρισκόμενος επηρεάστηκε πολύ από Βουδιστές, τόσο που πήγε και έζησε
και στο Θιβέτ. Κι εκεί που ο νους του ήταν εντελώς θολωμένος και συγχυσμένος από
ό,τι τον έβαζαν να κάνει και να λέει, ξαφνικά του ήρθε στη σκέψη το όνομα του Χριστού.
Αυτό που είχε ακούσει παλαιότερα, η μνημόνευση του αγίου ονόματός Του, λειτούργησε
εντελώς θεραπευτικά και προς εξυπνισμό του. Ήταν η ώρα της επίσκεψης του Θεού και
από τότε, έστω και με δυσκολία, επανήλθε στην πίστη, γινόμενος ένθερμος πιστός.
Και οι δύο περιπτώσεις – ελάχιστες μέσα σε απειρία παρομοίων – μας θυμίζουν ότι
ο λόγος του Θεού έχει τεράστια δύναμη, που λειτουργεί όμως ῾υπογείως᾽. Κανείς δεν
πρέπει να βιάζεται ούτε και να απογοητεύεται, όταν δεν βλέπει άμεσα αποτελέσματα
της σποράς του λόγου του. Η καρποφορία είναι θέμα του Θεού, που ενεργοποιεί τον
σπόρο, όταν υπάρχει βεβαίως και η καλή διάθεση του ανθρώπου. Κι αυτήν την τελευταία
επισήμανση περί καλής διαθέσεως την καταγράφει ο άγιος υμνογράφος: ῾Υπακούοντας
στις θεϊκές παραινέσεις της μητέρας σου, απόκτησες Νίκων τη δύναμη του Σταυρού στους πολέμους᾽(῾Ταις θείαις της μητρός ευπειθών παραινέσεσι,
την δύναμιν, Νίκων, έσχες του Σταυρού εν πολέμοις᾽) (ωδή ε´).
