«Ο προφήτης Ελισαίος ήταν γιος του Σαφάτ, από την
Αελμούθ, από την περιοχή του Ρουβίμ. Σ᾽ αυτόν, όταν γεννήθηκε στα Γάλγαλα,
συνέβη κάποιο τεράστιο παράδοξο: η χρυσή δάμαλη που προσκυνείτο ως είδωλο εκεί,
βόγγιξε τόσο δυνατά, ώστε να ακουστεί στα Ιεροσόλυμα. Είπε τότε ο ιερέας
ερμηνεύοντας το γεγονός ότι προφήτης γεννήθηκε σήμερα στα Ιεροσόλυμα, ο οποίος
θα γκρεμίσει τα αγάλματα και θα συντρίψει τα (ειδωλολατρικά) μνημεία. Ο
Θεός πράγματι έκανε μέσω των χειρών του Ελισαίου του προφήτη πολλά μεγάλα
θαύματα. Όταν πέθανε, τάφηκε στη Σαμάρεια στη Σεβαστούπολη. Αυτός προφήτευσε
για την παρουσία του Κυρίου και γλύκανε τα νερά της Ιεριχώς, τα οποία ήταν
αλμυρά και προκαλούσαν ατεκνία στις γυναίκες. ῾Αυτά λέγει ο Κύριος, είπε ο
προφήτης: θεραπεύω τα νερά αυτά. Και θεραπεύτηκαν᾽. Αλλά και νεκρούς ανέστησε
και τον Νεεμάν τον Σύρο που ήταν λεπρός τον καθάρισε από τη λέπρα. Αντιθέτως,
τον Γιεζή τον υπηρέτη του, τον έκανε λεπρό λόγω της φιλαργυρίας και της
παρακοής του. Κι ακόμη, ενώ ήταν νεκρός, ανέστησε νεκρό. Όπως και χώρισε τα
νερά του Ιορδάνη, κτυπώντας τα με τη μηλωτή του προφήτη Ηλία».
Η μνήμη του προφήτη Ελισαίου συνυπάρχει πάντοτε με τη
μνήμη του πνευματικού του πατέρα και διδασκάλου, προφήτη Ηλία. Ακόμη και το
απολυτίκιο του αγίου Ελισαίου πρωτίστως αναφέρεται στον Ηλία και έπειτα σ᾽
εκείνον. Και δικαίως: ο Θεός κάλεσε τον Ελισαίο στο προφητικό αξίωμα διά του
μεγάλου Ηλία και του έδωσε όχι απλώς την προφητική δύναμη του διδασκάλου του,
αλλά την περίσσεια αυτής, διπλή δηλαδή τη χάρη εκείνου. Ο υμνογράφος Ιωάννης ο
μοναχός που συνέγραψε την ακολουθία του αγίου Ελισαίου εκεί πρώτιστα
επικεντρώνει την προσοχή του: αφενός στην ιδιαίτερη σχέση του μαθητή προς τον
διδάσκαλο, του Ελισαίου προς τον Ηλία, που σημαίνει οποιαδήποτε αναφορά στον
ένα είναι ταυτόχρονη αναφορά και στον άλλον, αφετέρου στην προφητική χάρη που
έλαβε ο Ελισαίος, τη διπλή όπως είπαμε του διδασκάλου. Εκτός από το
απολυτίκιο («...ο δεύτερος Πρόδρομος της παρουσίας Χριστού, Ηλίας ο ένδοξος,
άνωθεν καταπέμψας Ελισαίω την χάριν...»), το δοξαστικό των αποστίχων του
εσπερινού μεταξύ άλλων τονίζει την παραπάνω αλήθεια: «Τους πιο μεγάλους από
τους προφήτες και λαμπρότατους φωστήρες της οικουμένης ας τιμήσουμε με ύμνους
πιστοί, δηλαδή τον Ηλία και τον Ελισαίο». Έτσι πάντοτε ῾συν αυτώ (τω
Ηλία) σε τιμώμεν, Ελισαίε᾽ (εξαποστειλάριο όρθρου). Και: «Μακάριε
Ελισαίε, ο ζηλωτής Ηλίας άφησε εσένα να καταλάμπεσαι με διπλό το χάρισμα» (στιχηρό
εσπερινού). «Έλαβες διπλή τη χάρη από το Πνεύμα του Θεού και φάνηκες έτσι
θαυμαστός προφήτης σε όλα τα πέρατα της οικουμένης» (κοντάκιο).
Ο άγιος υμνογράφος υπενθυμίζει το αυτονόητο: το αξίωμα
του προφήτη και τη διπλή χάρη του προφήτη Ηλία τα έλαβε ο Ελισαίος από τον Θεό
όχι απροϋπόθετα. Διότι ο Θεός μας προσφέρει τα πάντα στον άνθρωπο, ως γνωστόν,
αρκεί ο άνθρωπος να βρίσκεται σε ετοιμότητα αποδοχής της χάρης Του. Μία
προσφορά του Θεού χωρίς ο άνθρωπος να είναι έτοιμος, θα σημαίνει ίσως εκβιασμό
της ελευθερίας του ανθρώπου και συνεπώς άρνηση του τρόπου δημιουργίας του. Ο
Ελισαίος λοιπόν είχε καταστήσει τον εαυτό του ευαπόδεκτο της χάρης του Θεού, γι᾽
αυτό και η κλήση του σε προφήτη λειτούργησε κατά τρόπο σύμφωνο με το θέλημα του
Θεού. Τι είχε κάνει λοιπόν ο Ελισαίος; «Καθάρισε τον νου του από τις ηδονές του
σώματος, γι᾽ αυτό και υποδέχθηκε τις λάμψεις του αγίου Πνεύματος, τις οποίες
και μετέδωσε στους άλλους ανθρώπους» (στιχηρό εσπερινού). Με άλλα
λόγια ο προφήτης «φύλαξε καθαρό το μάτι της ψυχής του και γι᾽αυτό αξιώθηκε με
τον φωτισμό του Πνεύματος να προβλέπει τα μέλλοντα» (ωδή α´). Και με άλλη
διατύπωση του υμνογράφου: Ο προφήτης «αναδείχθηκε κειμήλιο της παρθενίας, αφού
απέκτησε τον τρόπο ζωής και την άφθονη χάρη του διδασκάλου του Ηλία» (ωδή ζ´). «Ακολουθούσε
τη ζωή του όλο το πλήθος των αρετών» (ωδή δ´).
Χαρά του αγίου υμνογράφου είναι να περιστρέφεται διαρκώς
πάνω στις προϋποθέσεις λήψεως από τον Προφήτη του Πνεύματος του Θεού˙ τις
αρετές και την πνευματική άσκησή του. Δεν βρίσκει λόγια να διηγηθεί αυτές του
τις αρετές και συνεπώς και τις πνευματικές του αναβάσεις. «Ποιος θα διηγηθεί
τις πρακτικές σου αρετές; Ποιος θα μπορέσει να εξαγγείλει τις πνευματικές σου
αναβάσεις, προφήτη του Θεού;» (ωδή ε´). Σε ένα τέτοιο ύψος ευρισκόμενος ο
προφήτης, έχοντας γίνει θεοειδής όλος από το Πνεύμα του Θεού, «με νου ειλικρινή
και λόγο καθαρότατο» (ωδή ς´), προβαίνει και στην προφητική του αποστολή: να
είναι «ριζότομος» και «φυτοκόμος». Αυτό είναι το έργο ενός
προφήτη. «Το Πνεύμα το Άγιο σε ανέδειξε ριζότομο, δηλαδή να κτυπάς στη ρίζα
κάθε κακία, όπως και φυτοκόμο, δηλαδή να φροντίζεις και να καλλιεργείς τα φυτά
κάθε αρετής» (ωδή δ´).
Να ξεριζώνει το κακό και να φυτεύει το καλό και να το φροντίζει: σ᾽αυτό κάλεσε τον προφήτη ο Θεός, όπως και τους άλλους προφήτες, και σ᾽ αυτήν την προοπτική βλέπουμε να λειτουργεί η διδασκαλία του και το θαυματουργικό του χάρισμα. Διδασκαλία και θαύματα ήταν στην ίδια γραμμή για τον προφήτη που άνοιγαν παράθυρο για την όραση του μέλλοντος˙ τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο. Ο άγιος Ιωάννης ο μοναχός μάς δίνει ένα εξαίσιο δείγμα της θεώρησης αυτής, όταν μνημονεύει τη θεραπεία από τον Ελισαίο της λέπρας του Νεεμάν του Σύρου. Ο προφήτης θεραπεύει τη λέπρα του Νεεμάν κι αυτή η κάθαρσή του ήταν μία προεικόνιση, μία δηλαδή χωρίς λόγια προφητεία, της θεραπείας και της κάθαρσης του ανθρώπου που θα έφερνε στον κόσμο διά του αγίου βαπτίσματος ο ίδιος ο ενανθρωπήσας Θεός. «Λουσμένος ο Νεεμάν μέσω του Ελισαίου κι αφού ξεπλύθηκε από τη λέπρα του στον Ιορδάνη, δήλωνε την θεία κάθαρση του βαπτίσματος» (ωδή η´).
