Η όλη ακολουθία για τον άγιο, (η οποία
σημειωτέον συμπλέκεται σήμερα με τη μεγάλη, αλλά δυστυχώς άγνωστη για τους πολλούς,
δεσποτική εορτή της Μεσοπεντηκοστής), μάς καλεί να ευφρανθούμε
σήμερα, γιατί προβάλλεται ενώπιον των πιστών ῾η μεγάλη της Εκκλησίας σάλπιγξ᾽
(δοξαστικό λιτής), ῾ο χρυσορρόας Νείλος και επώνυμος της αθανασίας᾽(δοξαστικό αποστίχων εσπερινού), ῾το στόμα του Λόγου Χριστού᾽(ωδή ε´), ῾ο ακατάβλητος πύργος της Εκκλησίας᾽(ωδή γ´),
῾ο ποταμός της χάριτος᾽
(ωδή ς´), μ᾽ έναν
λόγο ῾ο στύλος της
ορθοδοξίας᾽ (απολυτίκιο). Κι
αιτία βεβαίως για όλους αυτούς τους χαρακτηρισμούς είναι το γεγονός ότι πρώτον,
ο μέγας αυτός Πατέρας φωτίστηκε από τον Θεό κι έδειξε την ορθόδοξη
πίστη στην Πρώτη ήδη Οικουμενική Σύνοδο, όταν ο Άρειος και
οι περί αυτόν αμφισβητούσαν την αληθινή εικόνα του Τριαδικού Θεού που απεκάλυψε
ο Ιησούς Χριστός. Ήταν εκείνος κατεξοχήν που «ανέστησε τα τρόπαια της ορθοδοξίας,
αριθμώντας με ευσέβεια το μυστήριο της Τριάδος, λόγω της ιδιότητας των προσώπων και συνάπτοντάς τα πάλι χωρίς σύγχυση
σε ένα, λόγω της ταυτότητας της ουσίας» (δοξαστικό αίνων)· δεύτερον, ο άγιος Αθανάσιος υπέστη τα πάνδεινα
για την πίστη του αυτή, επιβεβαιώνοντας τον λόγο του Κυρίου
που λέει «ει εμέ εδίωξαν
και υμάς διώξουσι», όπως και του αποστόλου Παύλου «πάντες οι θέλοντες ευσεβώς ζην
εν Χριστώ Ιησού διωχθήσονται»· τρίτον, ο άγιος φανέρωσε την αλήθεια και υπέστη
διώξεις, γιατί ζούσε ως μία παρουσία του Χριστού στον κόσμο.
Οι αρετές του ήταν εκείνες που αποδείκνυαν ότι τότε φωτίζει ιδιαιτέρως
ο Χριστός τον άνθρωπο, όταν αυτός εκτός από διευρυμένο νου,
που αποτελεί το μέσον εκφράσεως της αλήθειας, ζει με συνέπεια τις εντολές Εκείνου. Ο άγιος
Αθανάσιος σαν τον απόστολο Παύλο μπορούσε να λέει «τον δρόμον τετέλεκα, την πίστιν
τετήρηκα, λοιπόν απόκειταί μοι ο της δικαιοσύνης στέφανος».
Και το σημειώνει ο υμνογράφος: «Τον δρόμο της ευσέβειας τελείωσες και όπως ο Παύλος τήρησες
την πίστη. Λοιπόν απόκειται και σε σένα, πανσέβαστε, ο δίκαιος στέφανος των κόπων σου»
(κάθισμα α´ στιχολογίας).
