ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ

Πρό καιροῦ παραβρέθηκα σέ μία συζήτηση, ἡ ὁποία ἀποδείχθηκε πολλαπλῶς χρήσιμη γιά τήν ἐπισήμανση τοῦ ποῦ ἔγκειται τό βασικό πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου. Γιά τήν ἀκρίβεια, μοῦ δόθηκε ἡ δυνατότητα νά ἐπιβεβαιώσω γιά μία ἀκόμη φορά τό πρόβλημα αὐτό, γεγονός βέβαια πού μοῦ δημιούργησε καί πάλι ἀπαισιόδοξες σκέψεις γιά τήν πορεία μας ὡς ἀνθρώπων. Συγκεκριμένα, οἱ συζητητές μιλοῦσαν γιά τά φλέγοντα ἐθνικά μας θέματα, ὁπότε σέ κάποια στιγμή ὁ ἕνας εἶπε ὅτι γιά τό συζητούμενο θέμα ἔχει κυκλοφορηθεῖ ἕνα πολύ ὡραῖο βιβλίο πού δίνει κατατοπιστικές πληροφορίες. Πρότεινε μάλιστα νά τό δώσει στόν συνομιλητή του πρός ἐνημέρωση. ῾Ο ἄλλος ἔδειξε ἐνδιαφέρον, ἀλλά μόλις ἔμαθε τόν συγγραφέα τοῦ βιβλίου, κούνησε ἀρνητικά τό κεφάλι παρατηρώντας: ῾῎Οχι, δέν τό θέλω οὔτε πρόκειται ποτέ νά τό διαβάσω. Δέν ἀνήκει ὁ συγγραφέας στόν δικό μου χῶρο᾽.

Ἡ ἀπάντηση πού δόθηκε νομίζουμε ὅτι ἐκφράζει αὐτό πού συνιστᾶ τήν τραγικότητά μας ὡς ἀνθρώπων καί ἐπισημαίνει τό καίριο πρόβλημά μας: δέν μᾶς ἐνδιαφέρει στήν πραγματικότητα ἡ ἀλήθεια, δέν ψάχνουμε νά δοῦμε ὅλες τίς διαστάσεις τῶν θεμάτων πού μᾶς ἀπασχολοῦν, ἀλλά κινούμαστε μέ προκατασκευασμένες ἀντιλήψεις. Προσεγγίζουμε δηλαδή τά πράγματα ἀλλά καί τούς ἀνθρώπους μέ ἰδεολογικές προϋποθέσεις, ὁπότε βλέπουμε μόνον ὅ,τι θέλουμε νά δοῦμε καί ὄχι ὅ,τι πράγματι παρουσιάζεται ἐνώπιόν μας. Θά λέγαμε μέ ἀρκετή βεβαιότητα ὅτι βρισκόμαστε μᾶλλον μπροστά σέ μία τύφλωση τοῦ ἀνθρώπου.

῎Ισως βέβαια μέ μία τέτοια τοποθέτηση τῶν πραγμάτων νά διαπιστώνει κανείς τήν ἀνασφάλεια τῶν ἀνθρώπων ὡς πρός αὐτό πού πιστεύουν. ᾽Αρνοῦνται δηλαδή νά γνωρίσουν κάτι πού δέν ἐντάσσεται στήν ἰδεολογία τους, διότι δέν εἶναι βέβαιοι γι᾽ αὐτήν καί συνεπῶς φοβοῦνται μήπως κλονισθοῦν ὡς πρός τίς προϋποθέσεις τῆς ζωῆς τους. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἔτσι εἶναι ἄξιοι οἴκτου καί λύπης: στηρίζονται σέ ῾ξυλοπόδαρα᾽ καί τό οἰκοδόμημά τους εἶναι ἀπό ἄχυρο, πού θά πεῖ πέφτει μέ τό παραμικρότερο φύσημα τοῦ ἀέρα. ῞Οπως κι ἄν εἶναι ὅμως τά πράγματα ἡ ἰδεολογοποιημένη αὐτή προσέγγιση τῆς ζωῆς συνιστᾶ τελικῶς πρόβλημα. Κι ἐδῶ θά θέλαμε νά προχωρήσουμε λίγο περισσότερο.

Ἡ προσέγγιση τῆς ζωῆς, ἀνθρώπων καί πραγμάτων, κάτω ἀπό ἰδεολογικές προϋποθέσεις σημαίνει ἐγωϊσμό καί στένωση τοῦ ἀνθρώπου. Διότι προσεγγίζει κανείς τόν κόσμο κάτω ἀπό λογικά σχήματα καί ὄχι ὅπως εἶναι. Χάνεται λοιπόν ἔτσι ἡ προσωπική σχέση, συνεπῶς καί ἡ ὕπαρξη τῆς ἀγάπης. Μέ ἄλλα λόγια ὅταν ὡς κριτήριό μου ἔχω ὁρισμένα σχήματα τοῦ μυαλοῦ μου, χάνω καί τόν ἄνθρωπο πού ἔχω μπροστά μου καί τήν ἴδια τήν ζωή. Κι αὐτήν τήν κατάσταση τήν ἐπισημαίνουμε πολύ συχνά καί στούς διαφόρους αἱρετικούς τοῦ χριστιανισμοῦ, ἀλλά καί σέ ῾ὀρθοδόξους᾽ χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι ἔχοντας κάνει τήν πίστη ἰδεολογία - ἕνα λογικό σχῆμα στήν οὐσία – ἀδυνατοῦν νά ἀγαπήσουν τόν συνάνθρωπό τους καί τόν βλέπουν μόνον ὡς ἀντικείμενο  προσηλυτισμοῦ ἤ ὡς ἀντίπαλο στήν περίπτωση ἄρνησής τους νά δεχτοῦν τήν προσηλυτιστική τους ἐνέργεια. Τό ἴδιο ἐπισημαίνουμε καί στούς ὀπαδούς (ἀκόμη!) τῶν διαφόρων κομμάτων. ῎Εχοντας μπροστά στά μάτια τους τήν κομματική τους σημαία κρίνουν τούς πάντες καί τά πάντα μέ βάση τήν πολιτική  τους ἰδεολογία. Οὔτε στιγμή ἴσως δέν τούς περνᾶ ἡ ὑποψία ὅτι ὑπάρχουν ὑψηλότερα καί ἀνώτερα ἀπό τήν προσκόλληση στήν κομματική συνείδηση, δηλαδή ἡ προσωπική σχέση ἀγάπης, ἡ ἀποδοχή τοῦ ἄλλου ἔστω καί τοῦ θεωρουμένου πολιτικοῦ ἀντιπάλου.

Τά ἀποτελέσματα βεβαίως τῆς ἰδεολογοποιημένης προσέγγισης τῆς ζωῆς τά ἐπισημαίνουμε καθημερινῶς δίπλα μας, στούς συνανθρώπους μας ἀλλά πολλές φορές καί στούς ἴδιους τούς ἑαυτούς μας: συγκρούσεις, τσακωμούς, ἐκδικήσεις, ὕβρεις, μάχες, πολέμους. Καί πῶς νά εἶναι ἀλλιῶς τά πράγματα, ἀφοῦ ἐλλείπει τό στοιχεῖο τῆς ἀγάπης;

᾽Ακριβῶς ὅμως ἐδῶ ὀρθώνεται ἡ συνείδηση τῆς ᾽Εκκλησίας. ῾Η χριστιανική πίστη πού μᾶς καλλιεργεῖ ἡ ᾽Εκκλησία δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τίς διάφορες ἰδεολογίες ἤ τίς ἰδεολογοποιημένες θεωρήσεις τῆς ζωῆς. ῾Η χριστιανική πίστη μᾶς δίνει τήν ὅραση τῆς ἀγάπης, τῆς ἀποδοχῆς δηλαδή τοῦ ἄλλου ὅπως εἶναι, ἔστω κι ἄν εἶναι ὁ χειρότερος ἐχθρός. ῾Ο Χριστός εἶπε, μέ τόν λόγο καί τήν ζωή Του, νά ἀγαπᾶμε τόν συνάνθρωπό μας ὄχι γιατί ἔχουμε τήν ἴδια πίστη μέ αὐτόν, ἀλλά γιατί εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Μᾶς ἔκανε μάλιστα νά βλέπουμε πίσω ἀπό ὁποιονδήποτε ἄνθρωπο Αύτόν τόν ῎Ιδιο, κατά τό ῾ἐφ᾽ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε᾽ (Ματθ. 25, 40). Κι αὐτό θά πεῖ: ὁ χριστιανός πού θέλει μέ συνέπεια νά εἶναι μέλος τῆς ᾽Εκκλησίας δέν πλησιάζει τόν πλησίον του - ὅποιος κι ἄν εἶναι αὐτός –  μέ ἄλλες προϋποθέσεις πέραν τῆς ἀγάπης. ῾Ο πραγματικός χριστιανός ἀποδέχεται τόν ἄλλο ἔστω κι ἄν διαφωνεῖ μαζί του. ῾Η σχέση κινεῖται σέ ἐπίπεδο καρδιακό καί ὄχι λογοκρατικό. Γι᾽ αὐτό καί ὁ ὁποιοσδήποτε νιώθει ἄνετα καί καλά μέ τόν χριστιανό, κάτι πού βλέπουμε στίς περιπτώσεις ἀσφαλῶς τῶν ἁγίων ἀνθρώπων.

Νομίζουμε ὅτι ἐν προκειμένῳ ταιριάζει ἀπόλυτα ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό κείμενο τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ νέου Θεολόγου. Εἶναι ἀπό αὐτά πού ἐκφράζουν τήν πεμπτουσία τῆς πίστης μας καί μᾶς δίνουν τό γνήσιο πνεῦμα τῆς ᾽Εκκλησίας.

῾῞Ολους τούς πιστούς ὀφείλουμε νά τούς βλέπουμε σάν ἕνα καί νά σκεπτόμαστε ὅτι στόν καθένα ἀπό αὐτούς εἶναι ὁ Χριστός. Καί νά ἔχουμε γιά τόν καθένα τέτοια ἀγάπη, ὥστε νά εἴμαστε ἕτοιμοι νά θυσιάσουμε γιά χάρη του καί τή ζωή μας. Γιατί ὀφείλουμε νά μή λέμε οὔτε νά θεωροῦμε κανέναν ἄνθρωπο κακό, ἀλλά ὅλους νά τούς βλέπουμε ὡς καλούς. Κι ἄν δεῖς ἕναν ἀδελφό νά ἐνοχλεῖται ἀπό πάθη, νά μήν τόν μισήσεις αὐτόν. Μίσησε τά πάθη πού τόν πολεμοῦν. Κι ἄν τόν δεῖς νά τυραννεῖται ἀπό ἐπιθυμίες καί συνήθειες προηγουμένων ἁμαρτιῶν, περισσότερο σπλαγχνίσου τον, μή τυχόν δοκιμάσεις καί σύ πειρασμό, ἀφοῦ εἶσαι ἀπό ὑλικό πού εὔκολα γυρίζει ἀπό τό καλό στό κακό. Ἡ ἀγάπη πρός τόν ἀδελφό σέ προετοιμάζει νά ἀγαπήσεις περισσότερο τόν Θεό. Τό μυστικό λοιπόν τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τόν ἀδελφό. Γιατί, ἄν δέν ἀγαπᾶς τόν ἀδελφό μου πού τόν βλέπεις, πῶς εἶναι δυνατόν νά ἀγαπᾶς τόν Θεό πού δέν τόν βλέπεις; ῾῾Ο γάρ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν ὅν ἑώρακε, τόν Θεόν ὅν οὐχ ἑώρακε, πῶς δύναται ἀγαπᾶν;᾽ (Α´ ᾽Ιωάν. 4, 20)᾽.