ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΜΗΝΑΣ Ο ΚΑΛΛΙΚΕΛΑΔΟΣ, ΕΡΜΟΓΕΝΗΣ ΚΑΙ ΕΥΓΡΑΦΟΣ

«Ο άγιος μάρτυς Μηνάς ήταν κατά τους χρόνους του βασιλιά Μαξιμίνου (235). Επειδή δε ακολούθησε ταραχή στους Αλεξανδρινούς για πράγματα της πόλης τους («κοινά»), και διότι στερεωνόταν πάλι το κήρυγμα του Ευαγγελίου του Χριστού, στάλθηκε από τον βασιλιά ο άγιος Μηνάς, προκειμένου να διαλύσει τις μάχες και ταραχές των πολιτικών πραγμάτων και να φιλιώσει εκείνους στους οποίους υπήρχε έχθρα μεταξύ τους˙ κιι ακόμη, προκειμένου να διώξει από την Αλεξάνδρεια το κήρυγμα του Ευαγγελίου με την τέχνη των λόγων του, επειδή ήταν εκπαιδευμένος με κάθε σοφία και γυμνασμένος στη ρητορική τέχνη ως Αθηναίος που είχε ζήσει στην Αθήνα, οπότε και ήταν έμπειρος από την ευγλωττία των Αθηναίων. Ήλθε λοιπόν στην Αλεξάνδρεια και τις μεν ταραχές των πολιτών τις διέλυσε και χάρισε στην πόλη την ειρήνη σε όλα, το δε κήρυγμα του Χριστού όχι μόνον δεν το δίωξε από αυτήν, αλλά κατεξοχήν κατέπεισε τους χριστιανούς, όσοι το δέχτηκαν, να το κρατούν με πιο βέβαιο τρόπο. Επιπρόσθετα, με τη δύναμη των λόγων του και με τα σημεία και θαύματά του έκανε όλη την πόλη της Αλεξάνδρειας να πιστέψουν στον Χριστό. Όταν έμαθε ο βασιλιάς αυτά που έκανε ο Μηνάς, αποστέλλει εκεί τον έπαρχο Ερμογένη, για να πείσει τον Μηνά να αποβάλει την πίστη του Χριστού, κι αν δεν πειστεί να τον θανατώσει με διάφορα βασανιστήρια. Βλέποντας λοιπόν ο Ερμογένης τον άγιο Μηνά ότι αντέκρουε τα λόγια του και δεν πειθόταν να αρνηθεί τον Χριστό, πρώτα μεν γδέρνει το δέρμα κάτω από τα πόδια του κι έπειτα του βγάζει τα μάτια, και τρίτον κόβει τη γλώσσα του.

Επειδή όμως είδε ότι και τα πόδια και οι οφθαλμοί και η γλώσσα του γιατρεύτηκαν παράδοξα από τον Θεό, ενώ είδε και δύο αγγέλους που σκέπαζαν την κεφαλή του, γι’ αυτό μεταστράφηκε κι αυτός και πίστεψε στον Χριστό, οπότε έλαβε το βάπτισμα από τον άγιο Μηνά. Κι όχι μόνο τούτο, αλλά και το αξίωμα της αρχιερωσύνης έλαβε από τους επισκόπους που είχαν συναχθεί εκεί. Τα έμαθε ο βασιλιάς κι έστειλε και τους έφερε. Και του μεν αγίου Ερμογένους πρόσταξε να λογχεύσουν την κοιλιά και να του κόψουν τα χέρια και τα πόδια και να τον βάλουν πάνω σε σχάρα πυρακτωμένη, το δε υπόλοιπο σώμα του πρόσταξε να το ρίξουν στον ποταμό. Τον δε άγιο Μηνά πρόσταξε να κρεμάσουν σε ένα σκοτεινό τόπο και από τα πόδια του να κρεμάσουν πέτρα πολύ βαριά. Αφού γίνανε όλα αυτά σύμφωνα με την προσταγή του βασιλιά, οι άγιοι διαφυλάχτηκαν σώοι και αβλαβείς από θείους αγγέλους, οπότε πάλι παραστάθηκαν στον βασιλιά και εκ νέου τον έλεγξαν ως ασεβή.

Τότε ο άγιος Εύγραφος που ήταν γραμματέας του αγίου Μηνά, με θάρρος ομολόγησε τον Χριστό και είπε πολλά λόγια κατά του βασιλιά υβρίζοντάς τον φανερά. Εκείνος δε μη υποφέροντας τον έλεγχο και το να νικηθεί από τα λόγια του αγίου, εξοργίστηκε. Γι’ αυτό γύμνωσε το μαχαίρι του, τον μαχαίρωσε και τον θανάτωσε. Το ίδιο με τον άγιο Εύγραφο φονεύτηκαν με μαχαίρια και οι άγιοι Μηνάς και Ερμογένης από τους υπηρέτες του βασιλιά. Τα τίμια λείψανά τους διακομίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη κατά θεϊκή προσταγή και ενταφιάστηκαν στον τόπο εκείνο όπου και τώρα βρίσκονται και ενεργούν άπειρα θαύματα. Κι αυτό γιατί ο άγιος Μηνάς ζήτησε τούτο από τον Θεό, το να διακομισθούν δηλαδή στην Κωνσταντινούπολη και να ενταφιαστούν μαζί τα ιερά τους λείψανα» (Οσίου Νικοδήμου Αγιορείτου, Συναξαριστής, σε απόδοση νεοελληνική).

Δεν ήταν απλοί άνθρωποι οι άγιοι αυτοί τρεις μάρτυρες, κατά το συναξάρι τους: μέγας σοφός και ρήτωρ ο άγιος Μηνάς της ακολουθίας του βασιλιά, έπαρχος με μεγάλη διοικητική θέση ο Ερμογένης, γραμματέας του αγίου Μηνά ο Εύγραφος. Και τι βλέπουμε; Η αγία ζωή του μεγάλου Μηνά, φανερούμενη από τη δύναμη των λόγων του και επιβεβαιούμενη από το φοβερό μαρτύριό του, να οδηγεί στη χριστιανική πίστη τον έπαρχο Ερμογένη, ενώ να ισχυροποιεί και την πίστη του γραμματέα του Ευγράφου, ώστε να φτάσει κι αυτός στο χαρισματικό σημείο της ομολογίας του Χριστού και του μαρτυρίου του υπέρ Αυτού. Κι ενώ προηγείτο ο άγιος Μηνάς των άλλων, όμως ο άγιος υμνογράφος Ιωσήφ τους θέτει ακριβώς σε ίση μοίρα, γιατί το αποτέλεσμα είναι εκείνο που «μετράει» ενώπιον του Κυρίου. «Καθώς ανατείλατε νοητά σαν πολύφωτα αστέρια στο στερέωμα της Εκκλησίας, φωτίζετε όλη την κτίση, καλλίνικοι μάρτυρες με το φως των αγώνων σας και τις λάμψεις των θαυμάτων σας» (στιχ. εσπ.). Κι έχουμε την εντύπωση ότι εκείνο που κάνει τον άγιο υμνογράφο να επιμένει στη διακριτική  ισοτιμία και των τριών είναι αφενός η μεγάλη χάρη που δέχτηκαν ώστε να μαρτυρήσουν για τον Κύριο, διότι «ημίν εχαρίσθη ου μόνον το εις Χριστόν πιστεύειν αλλά και το υπέρ αυτού πάσχειν» κατά τον μέγα Παύλο, αφετέρου το αίτημα του αγίου Μηνά ώστε να μη χωριστούν οι άγιοι ακόμη και μετά το μαρτυρικό τους τέλος.

Οι «τομές» βέβαια στις οποίες προβαίνει ο άγιος Ιωσήφ από το μαρτύριο των αγίων μαρτύρων είναι πολύ σημαντικές, καθώς μας αποκαλύπτει τη «λειτουργία» της πίστεως μέσα στην καρδιά τους, γεγονός που έκανε όπως είναι γνωστό και τον μέγα σύγχρονο όσιο Πορφύριο τον καυσοκαλυβίτη να ομολογεί ότι έμαθε τα μυστικά της πνευματικής ζωής από τη μελέτη των ακολουθιών των υμνογράφων της Εκκλησίας. Για παράδειγμα:

«Εξαγγέλλοντας τους φωτεινούς νόμους του Κυρίου, την ίδια ώρα που άνομα σου έβγαζαν τα μάτια, Μηνά, υπέφερες (τα βάσανα) γιατί είχες τους οφθαλμούς της καρδιάς σου στραμμένους αταλάντευτα προς το άδυτο φως του Θεού» (ωδή δ΄) («Νόμους διαγγέλλων φωταυγείς, ανόμως σου τα όμματα εκκεντηθείς, Μηνά, υπήνεγκας καρδίας τους οφθαλμούς προς το φως το άδυτον έχων εμμελώς αποσκοπούντας»). Του έβγαζαν τα μάτια, γιατί κήρυσσε τον λόγο του Θεού, κι εκείνος μπορούσε με τη χάρη του Θεού να υπομένει, με τον μόνο τρόπο που υπερβαίνονται τα όποια βάσανα και μαρτύρια: την απόλυτη και επίμονη στροφή της καρδιάς προς το φως του Χριστού. Η καρδιά δηλαδή είναι εκείνη που δίνει τον τόνο στον άνθρωπο. Καρδιά στραμμένη προς τον Χριστό (με απόφαση θανάτου) δέχεται ό,τι έχει υποσχεθεί ο Κύριος: τη δύναμή Του και τη χάρη Του. «Σου αρκεί η χάρη μου» είπε και στον απόστολο Παύλο ο Κύριος, όταν εκείνος μη αντέχοντας σωματική νόσο παρεκάλεσε για τη θεραπεία του.

«Αναζητώντας τα ίχνη της νέκρωσης (του Πάθους) του ζωντανού Κυρίου, Μηνά θαυμαστέ, σου βγάζουν τα πέλματα των ποδών σου, και συντρίβεις την κάρα του τυράννου εχθρού. Κι αυτό γιατί στήριζες τα πόδια σου στην ασφαλή οδό του μαρτυρίου, μάρτυς, με γενναιότητα μεγάλη» (ωδή γ΄) («Νέκρωσιν του ζώντος ανισχνεύων Δεσπότου, Μηνά θαυμαστέ, εκπελματούσαι, και την κάραν του τυράννου συντρίβεις εχθρού, ερείδων τους πόδας σου εις ασφαλή μαρτυρίου οδόν, μάρτυς, ανδρικώτατα»). Μέσα στο ίδιο ακριβώς πνεύμα ο άγιος υμνογράφος «βλέπει» τον αγώνα του αγίου Μηνά: τον έγδερναν κι εκείνος χαίρων πατούσε στον στέρεο δρόμο του μαρτυρίου. Γιατί ήταν προσανατολισμένος σε ό,τι είχε επιλέξει να ακολουθεί: τον Κύριο Ιησού Χριστό. Αυτό δεν μας λένε και οι άγιοι απόστολοι για το ποιος είναι αληθής χριστιανός; Όποιος ακολουθεί τα χνάρια του Κυρίου. «Μας άφησε τύπο και υπογραμμό ο Κύριος» σημειώνει ο άγιος Πέτρος, «προκειμένου να ακολουθήσουμε τα χνάρια Του». Η επιμονή όμως στην ακολουθία του Κυρίου, έστω και μέσα από τον θάνατο, φέρνει και το άμεσο αποτέλεσμα: τη συντριβή του πονηρού διαβόλου και των τυράννων οργάνων του. Μένει δηλαδή κανείς σταθερός στον μαρτυρικό δρόμο της πίστεως και όλα τα ενάντια συντρίβονται. Ο άγιος χριστοποιείται και οι δαίμονες εξαφανίζονται.

Ό,τι συνέβαινε όμως στον άγιο Μηνά το ίδιο, σημειώνει ο άγιος Ιωσήφ, συνέβη πια και με τους άλλους αγίους μάρτυρες: «Αγαπώντας τη θεϊκή δόξα και ποθώντας την ομορφιά του Θεού, Μάρτυρες, κάνατε πέρα τα ωραία του βίου αυτού και κάθε σπουδαία εξουσία, οπότε μέσα από τον θάνατό σας βρήκατε την αιώνια ζωή» (ωδή α΄) («Την θεία στέργοντες εύκλειαν, Θεού της καλλονής εφιέμενοι, του βίου τερπνά απώσασθε, πάσαν τε δυναστείαν περιφανή, και διά θανάτου ατελεύτητον ζωήν, Μάρτυρες, εύρατε»). Τίποτε επομένως στον κόσμο τούτο, όσο σπουδαίο και μεγάλο κι αν φαντάζει, δεν μπορεί να συγκριθεί με το ένα που γεμίζει την καρδιά του ανθρώπου και που δεν είναι άλλο από τον ίδιο τον Κύριο. Είναι ο πολύτιμος μαργαρίτης που είπε Εκείνος, που όταν κανείς τον βρει διαγράφει τα πάντα, γιατί δεν μπορούν να συγκριθούν μαζί του. Η ζωή όλων των αγίων, και όχι μόνο των τριών σήμερα εορταζομένων, επιβεβαιώνει την αλήθεια αυτή. Αρκεί ο άνθρωπος να είναι ανοικτός λίγο στη χάρη του Θεού, που σημαίνει να έχει νιώσει λίγο από την αγάπη Του.

Και τέλος αξίζει και η προβολή ενός ακόμη, μεταξύ πολλών άλλων βεβαίως, τροπαρίου: «Υπήρξε πράγματι αθρόα η μεταβολή προς τον Κύριο του Ερμογένη. Διότι καθαρίζεται με το λουτρό του βαπτίσματος και αναλαμβάνει με κρίση θεϊκή το φως της αρχιερωσύνης, καταυγάζοντας με τις διδαχές του αυτούς που ζούσαν στο σκοτάδι των δεινών» (ωδή ε΄) («Υπήρξεν αθρόα η μεταβολή Ερμογένους σαφώς προς τον Κύριον˙ λουτρώ γαρ εκκαθαίρεται και κρίσει θεϊκή της αρχιερωσύνης το φως αναλαμβάνει, διδαχαίς καταυγάζων τους εν νυκτί δεινών υπάρχοντας»). Πράγματι παράδοξο το γεγονός. Όχι μόνο μεταστρέφεται ο βασανιστής του αγίου Μηνά Ερμογένης, όχι μόνο βαπτίζεται χριστιανός από εκείνον, αλλά κρίνεται άξιος να γίνει την ίδια ώρα και αρχιερέας από αρχιερείς που βρέθηκαν στον τόπο του μαρτυρίου. Μεταστροφή, βάπτισμα, χειροτονία – όλα «αθρόον» όπως λέγεται. Που σημαίνει: όπου έχουμε έκδηλη τη χάρη του Θεού, εκεί μπορεί και να μη κρατηθούν οι κανόνες. Οι κανόνες που είναι τόσο αναγκαίοι για την εύτακτη πορεία της Εκκλησίας, οι ίδιοι μπορούν να «καταργηθούν» όταν κρίνει η Εκκλησία ότι συντρέχει κάτι τέτοιο. Άλλωστε γι’ αυτό δεν υφίστανται; Για να παραμένει η Εκκλησία όντως ο χώρος που βρίσκει ο Κύριος καρδιές ν’ αναπαυτεί! «Νόμος δικαίω ου κείται» (απ. Παύλος).