ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

«Στη χώρα του Εμείς… Το μυστήριο του Γάμου»
 των π. Συμεών Βενετσιάνου, π. Αντωνίου Καλλιγέρη, Μαρίας Ξηρουχάκη.
 

Θα ήθελα καταρχάς να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους αγαπητούς συγγραφείς που με ενέταξαν στους παρουσιαστές του βιβλίου τους. Αυτό είναι δείγμα της εμπιστοσύνης τους και της καλής διάθεσής τους απέναντί μου. Ευχαριστώ λοιπόν πολύ γι’ αυτό. Εισέρχομαι κατευθείαν στο θέμα.

Το βιβλίο «Στη χώρα του Εμείς… Το μυστήριο του Γάμου», των π. Συμεών Βενετσιάνου, π. Αντωνίου Καλλιγέρη καί κ. Μαρίας Ξηρουχάκη, νομίζω πως κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις «Ελληνοεκδοτική» όχι τόσο για να καλύψει ένα κενό στο συγκεκριμένο και πάντοτε ενδιαφέρον και επίκαιρο θέμα του γάμου και των συν αυτώ, δηλαδή της συζυγίας και της οικογένειας – διότι στις ημέρες μας είναι αλήθεια έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία επί του προκειμένου, όπως καταφαίνεται άλλωστε άμεσα από την ενδεικτική βιβλιογραφία που παραθέτουν οι συγγραφείς στο τέλος του πονήματός τους – όσο για να συμπληρώσει τα ήδη υπάρχοντα μ’ έναν τρόπο που είναι πολύ θελκτικός και γοητευτικός θα έλεγε κανείς στον σύγχρονο άνθρωπο είτε  χριστιανό είτε όχι: με το ολιγάριθμο των σελίδων του και το ευσύνοπτο των κειμένων του, με τις καίριες επισημάνσεις του, με την ποικιλία των μερών που περιλαμβάνει, με την ένταξη ανάμεσα στα κείμενα των συγγραφέων συντόμων αποσπασμάτων σχετικά πάντοτε με το θέμα του γάμου από τον άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, τον όσιο Πορφύριο τον Καυσοκαλυβίτη, τον ίδιο τον απόστολο Παύλο με το ανάγνωσμά του (εν νεοελληνική μεταφράσει) που διαβάζεται στο μυστήριο του γάμου.

Πράγματι, το εξ εκατόν τριών σελίδων συλλογικό βιβλίο απαρτίζεται, όπως φαίνεται πολύ καθαρά στα Περιεχόμενά του, από επτά κείμενα, που με τη σειρά τους είναι: 1. Στη χώρα του «εμείς»…, του πρωτοπρεσβυτέρου Αντωνίου Καλλιγέρη, 2. Εις την προς Εφεσίους επιστολή, του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, 3. Οι πνευματικοί συμβολισμοί του Μυστηρίου του Γάμου, του αρχιμανδρίτη Συμεών Βενετσιάνου, 4. Απόσπασμα (για τη συζυγία) από το Ανθολόγιο Συμβουλών Αγίου Πορφυρίου, 5. Προϋπόθεση για μια υγιή οικογένεια… η υγιής συζυγία, της ψυχολόγου Μαρίας Ξηρουχάκη, 6. Προς Εφεσίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου, 7. (ως επιστέγασμα και σύνοψη θα έλεγε κανείς των καίριων σημείων των προγενεστέρων κειμένων) Ζήστε τον γάμο σας… Με ευτυχία!

Επτά κείμενα που με την πρώτη ματιά φαίνεται ότι συμπλέκουν στο θέμα του γάμου την Αγία Γραφή, Παλαιά και Καινή Διαθήκη, με τους Πατέρες της Εκκλησίας, παλαιότερους (στο πρόσωπο του αγίου Χρυσοστόμου) και νεώτερους (στο πρόσωπο του αγίου Πορφυρίου), κάτω όμως από την θεολογική και ερμηνευτική πνοή και ευθύνη συγχρόνων θεολόγων που κινούνται άνετα μέσα στην ευρύτερη Παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας, η οποία (Παράδοση)  ταυτοχρόνως συνεπικουρείται και από τα σύγχρονα πορίσματα της ορθολογικής και σεμνής ψυχολογίας, όπως τούτο φανερώνεται από τη συμβολή της ψυχολόγου κ. Ξηρουχάκη. Στην ουσία, όλα τα κείμενα αποτελούν το καθένα από τη σκοπιά του έναν υπομνηματισμό της εκκλησιαστικής ακολουθίας του Γάμου, κάτι που   σαφώς δηλώνεται ήδη από τον Πρόλογο του πρώτου κειμένου: «Με το μικρό αυτό βιβλίο μοιραζόμαστε μαζί σας τις βασικές αρχές που μαρτυρούνται στο κείμενο της ακολουθίας του Μυστηρίου του Γάμου, οι οποίες δυνάμει στηρίζουν διαχρονικά τη συζυγική σχέση κτίζοντας ουσιαστικά το μέλλον της νεοσύστατης οικογένειάς σας» (σελ. 11).

Έτσι οι συγγραφείς, οι οποίοι είναι συντονισμένοι και εναρμονισμένοι μεταξύ τους ως προς το γεγονός ότι αποτελούν στελέχη του Ιδρύματος Νεότητας και Οικογένειας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, συνεπώς δρουν και κινούνται μέσα στο πλαίσιο της Ορθόδοξης Παράδοσης, αφενός δηλώνουν ότι απευθύνονται πρωτίστως σε όλα τα  μέλη της χριστιανικής κοινότητας, κυρίως τα νεώτερα αλλά και τα μεγαλύτερα σε ηλικία, αφετέρου αποσκοπούν στο να αναδείξουν αυτό που όντως συνιστά τη διδασκαλία της Εκκλησίας περί του γάμου και της συζυγίας. Και πρέπει να το διευκρινίσουμε: ενώ σε πρώτη φάση η έγνοια των συγγραφέων είναι οι μελλόνυμφοι ή γενικώς εκείνοι που σκέπτονται τον γάμο, σε δεύτερο επίπεδο έχουν κατά νου και όλους εκείνους τους εγγάμους, οι οποίοι είτε εισήλθαν στον γάμο τους ανέτοιμοι και ίσως βιώνουν τη χωρίς νόημα συζυγική και οικογενειακή ζωή τους είτε έχασαν το νόημα στην πορεία της έγγαμης ζωής, καθώς απορροφήθηκαν από τη ρουτίνα και τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους. Κι έχουν λοιπόν ως σκοπό τους, όσον εξαρτάται από αυτούς, να αναδείξουν το τι πράγματι λέει η Εκκλησία μας περί του γάμου και το πώς αυτό που συνήθως κατανοείται ως ένας απλός θεσμός ή ίσως μία κοινωνική επιταγή, τελικώς αποτελεί ένα μυστήριο, «μυστήριον μέγα» μάλιστα κατά τον απόστολο Παύλο, που την ανδρογυνική σχέση την ανάγει στη σχέση του Χριστού και της Εκκλησίας. Η σχέση του Χριστού με την Εκκλησία είναι εκείνη που φωτίζει και τη σχέση του άνδρα με τη γυναίκα, γι’ αυτό, θα τονίσουν οι συγγραφείς και μάλιστα οι ιερείς, ότι το καθοριστικό στοιχείο της σχέσης τους, αυτό που όντως νοηματοδοτεί την ενότητά τους, είναι η αγάπη, γιατί η αγάπη, θυσιαστικού αυτονοήτως  χαρακτήρα, είναι ό,τι χαρακτηρίζει τον Χριστό προς το σώμα Του την Εκκλησία, κι αυτή την αγάπη προβάλλει η χριστιανική πίστη ως πρότυπο και για τους συζύγους.

Κι είναι εξόχως σημαντική η επανειλημμένη επισήμανση του βιβλίου, από τις πιο καίριες νομίζουμε που κατατίθενται, ότι ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, λόγω δηλαδή της αληθινής αγάπης ως αυτοπροσφοράς του ενός προς τον άλλον, ο γάμος δεν αποτελεί τροχοπέδη και ανάχωμα, η συζυγία δεν είναι ζυγός που σε σκλαβώνει, αλλά που σου δίνει φτερά για να πετάξεις και να ελευθερωθείς. «Η αγάπη που ενώνει δύο ανθρώπους, σημειώνει ο π. Αντώνιος για παράδειγμα, βοηθά στη φανέρωση και στην άνθιση των δώρων που ο Θεός απλόχερα εμπιστεύτηκε στον άνθρωπο… κι επομένως αυτό που έχουν ανάγκη οι σύζυγοι είναι η γονιμοποίηση των δώρων και όχι κάποια αμφιβόλου αξίας συνταγή ευτυχίας» (σελ. 9-10). Και παρακάτω: «στο βάθος της ψυχής μας υπάρχουν χαρίσματα, δώρα του Θεού, που βγαίνουν στο φως επειδή μας οδήγησε σε αυτά η συνοδοιπορία μας με τον/τη σύζυγό μας· και ως εκ τούτου… ο γάμος δεν είναι στέρηση της ελευθερίας μας αλλά αφορμή για να την ανακαλύψουμε» (σελ. 12). Παραδοξότητες δηλαδή, όπως θα έλεγε ένας σύγχρονος άνθρωπος, που ο εκκοσμικευμένος τρόπος ζωής τον έχει ρουφήξει στα γρανάζια του. «Ο γάμος υπηρετεί την ελευθερία; Ο γάμος αποκαλύπτει τα κρυμμένα δώρα του Θεού στον άνθρωπο;» Για να  φτάσει βεβαίως στην απόλυτη έκπληξη, όταν διαβάσει την κατάθεση των συγγραφέων εν προσώπω του π. Αντωνίου και πάλι, ότι «εντός της έγγαμης συζυγίας καλλιεργείται (κι αυτός) ο έρωτας» (σελ. 13).  Μα, «ο γάμος δεν σκοτώνει τον έρωτα; Αυτό δεν διδάσκει η ίδια η ζωή; Αυτό δεν λένε όλοι;»

Οι συγγραφείς βεβαίως ξέρουν τι λένε. Γνωρίζουν τις ενστάσεις, τις απορίες, το τι επικρατεί στη σύγχρονη κοινωνία, ακόμη και τη θεωρούμενη χριστιανική. Μα, είπαμε, πρόκειται για μια εκκοσμικευμένη κοινωνία, όπου ο Χριστός έχει εξοβελιστεί, ή στην καλύτερη περίπτωση, έχει τεθεί στο περιθώριο της ζωής, με αποτέλεσμα το «ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην Αυτού» του Κυρίου να έχει γίνει «ζητείτε πρώτον» ό,τι ευχαριστεί τις αισθήσεις σας, ό,τι προάγει την… τσέπη σας, ό,τι προβάλλει το όνομά σας!  Γι’ αυτό και ο παπα-Αντώνης, ο παπα-Συμεών, η κ. Ξηρουχάκη επιμένουν και εξηγούν: το μυστήριο του εκκλησιαστικού γάμου θέλουμε να φέρουμε ανάγλυφα ενώπιον όλων. Και δίνουν την εξήγηση των παραδοξοτήτων: όλη η ανατροπή της σκέψης του σύγχρονου εκκοσμικευμένου ανθρώπου στηρίζεται στον αρχηγό της πίστης, τον Σωτήρα Χριστό. Αυτός τίθεται  αν αγίω Πνεύματι ως βάση του ζεύγους, Αυτός ενώνει όντως τους ανθρώπους, καθώς τους δίνει τη δύναμη υπέρβασης των εγωιστικών δεσμεύσεών τους και της καθαρής εν αγάπη απόβλεψης του ενός προς τον άλλον, περαιτέρω δε και προς κάθε συνάνθρωπό τους, συνεπώς ο Χριστός οδηγεί τους συζύγους  στην έκπληξη του γνήσιου έρωτά τους, της αυθεντικής αγάπης τους, της ψυχικής και πνευματικής ελευθερίας τους. «Ό,τι ενώνει τους συζύγους δεν είναι μόνο η φυσική έλξη των δύο φύλων, θα τονίσει ο π. Συμεών, η κοινωνική σκοπιμότητα κλπ.  αλλά πρώτιστα όλων τους ενώνει ο Χριστός» (σελ. 64-65). Γι’ αυτό και τελικά η σχέση από οριζόντια και υπηρετική της φθοράς γίνεται μυστήριο, με την παρουσία του Χριστού που δίνει ώθηση στον άνδρα και στη γυναίκα να μπορούν από κοινού να πορευτούν για την είσοδό τους στη βασιλεία του Θεού. «Όταν ο γάμος γίνει μυστήριο, τονίζεται και πάλι στο βιβλίο, τότε μεταθέτει τους συζύγους και τον φυσικό τους γάμο από τον παλαιό, αλύτρωτο και χωρίς Θεό κόσμο του εγωισμού, της φθοράς και του θανάτου, στον καινό, θεανθρώπινο κόσμο της Βασιλείας του Θεού, της αγάπης της Εκκλησίας» (σελ. 64). Οπότε ο γάμος δεν είναι το τέλος, «δεν είναι ο σκοπός του ανθρώπου, η σωτηρία είναι ο σκοπός του ανθρώπου. Ο γάμος είναι ο τρόπος, ο δρόμος που οδηγεί στη σωτηρία, έτσι τον βλέπει και η παράδοση των Πατέρων μας ως «οδόν σωτηρίας και τρόπον θεώσεως» (σελ. 64).  

Η Εκκλησία μας με τα λόγια που λέει στο μυστήριο αλλά και με όλες τις συμβολικές κινήσεις που υπάρχουν σ’ αυτό, σημειώνουν οι συγγραφείς, αποκαλύπτει και όλες τις άλλες πλευρές που συνυπάρχουν με την αγάπη. Η αγάπη είναι η κινητήρια δύναμη, η πιο θεμελιώδης αυτή χάρη του Θεού στον άνθρωπο που την αποδέχεται, αλλά μαζί με αυτή αποκαλύπτονται και οι άλλες συνιστώσες της, που γίνονται και αυτές «οδοδείκτες» των συζύγων κατά τον προσφυή χαρακτηρισμό των συγγραφέων (σελ. 11 κ.α.). Και τέτοιες συνιστώσες είναι, μας υπενθυμίζει  ο π. Αντώνιος, η ενθάρρυνση και η στήριξη του ενός προς τον άλλον σύζυγο, η αφιέρωσή τους ως προσφορά του καθενός, η επικοινωνία και το μοίρασμα, η μοναδικότητα της σχέσης τους, η ανάπτυξή τους ως ωρίμανση ψυχική και πνευματική, η ενότητά τους που δηλώνεται και με την άρμοση των χεριών τους από τον ιερέα, ο αλληλοσεβασμός τους, η χαρά ως καρπός της αγάπης τους.

 Σ’ αυτό το τελευταίο για τη χαρά μπορεί κανείς να βάλει πολλά ερωτηματικά. Σ’ έναν κόσμο στον οποίο περισσεύει η κατήφεια, η μελαγχολία, η μιζέρια, που και το καλημέρα ακόμη ακούγεται μισό και με παγωμένη καρδιά, ακόμη και από τους θεωρούμενους χριστιανούς, τι χαρά μπορεί κανείς να βρει; Το θέτει και ο ίδιος ο συγγραφέας ερωτηματικά: «Είναι οδοδείκτης η χαρά;» Κι αυτό γιατί, κατά την παρατήρηση του ίδιου, «η έγγαμη ζωή έχει ταυτιστεί με προβλήματα και δυσκολίες. Συχνά ένας αδιόρατος φόβος σκιάζει τα πρόσωπα των μελλονύμφων, ο οποίος έχει να κάνει με ένα άθροισμα υποχρεώσεων που μοιάζει σαν απέραντο αδιάβατο πέλαγος» (σελ. 36). Κι όμως! θα πει ο συγγραφέας σε πείσμα κάθε οριζόντιας λογικής, στηριγμένος στο ευαγγέλιο του Χριστού. «Ορίζοντας των ερωτευμένων συζύγων είναι η χαρά, η πληρότητα που αισθάνεται ο καθένας εξαιτίας της αγάπης και της παρουσίας του άλλου στη ζωή του. Άλλωστε, ένας από τους βασικούς σκοπούς που έχει η τέλεση του Μυστηρίου του Γάμου, είναι ο Χριστός να αυξάνει, να βαθαίνει και να διευρύνει με την παρουσία Του τη χαρά στη ζωή των συζύγων» (σελ. 37). Κι εδώ βρίσκεται το κρίσιμο σημείο: η παρουσία του Χριστού. Κατά τον συγγραφέα «οι σύζυγοι», όχι μόνοι τους, αλλά «ακολουθώντας τον Χριστό ιδρύουν μια μικρή Εκκλησία, προσπαθούν να κάνουν τη Ζωή Του ζωή τους. Γι’ αυτό μπορούν να αντιληφθούν ότι πίσω από τον κόπο και τον πόνο των υπερβάσεων, πίσω από τη θυσία προσωπικών επιδιώξεων για χάρη του άλλου προσώπου, πίσω από τις ακάλεστες θλίψεις που τους επισκέπτονται, κρύβεται το φως της προσωπικής τους ανάστασης, η οποία συνακολουθεί την Ανάσταση του Χριστού και βαθαίνει ακόμη περισσότερο τη συζυγική σχέση» (σελ. 37).

Μεγαλειώδης προοπτική! Όραμα που υπερβαίνει τη φύση: μαζί με τον Χριστό, σε πραγματική κοινωνία μαζί Του, πνευματική και μυστηριακή, ο ένας άνθρωπος, άνδρας και γυναίκα, πορεύονται εν χαρά έστω και μέσα στις θλίψεις για την «κατάκτηση» της Βασιλείας του Θεού. Κι αυτό το όραμα που αποτελεί πρόκληση για πειραματισμό και ζωή από την Εκκλησία, μας λένε οι συγγραφείς δεν είναι μόνο για τους συζύγους. Είναι και για τα παιδιά που θα φέρουν στον κόσμο, είναι και για όλον τον κόσμο. Σποραδικά οι δύο ιερείς, κατεξοχήν η κ. Ξηρουχάκη έρχεται να μας προβάλει και αυτήν την πραγματικότητα: όταν οι σύζυγοι ζουν υγιώς, που θα πει εν Χριστώ και εν τη Εκκλησία, τότε θα στήσουν τις πιο στέρεες βάσεις και για μια ομαλή οικογένεια. Τα παιδιά θα βρίσκονται σε ό,τι καλύτερο μπορεί να υπάρξει: μέσα στη χάρη του Θεού. «Φροντίζοντας κανείς τη συζυγία του, θα επισημάνει η συγγραφέας και με τα εφόδια της επιστήμης της, μόνο οφέλη μπορεί να έχει τόσο για τον ίδιο όσο και για την οικογένειά του» (σελ. 85). Και παρακάτω: «Εξελίσσοντας τη συζυγική μας σχέση… κάνουμε στα παιδιά μας το καλύτερο δώρο… Χτίζουμε μια υγιή οικογένεια» (85-86). Γι’ αυτό και δεν είναι τυχαίο, θα επιτραπεί να υπενθυμίσουμε, το τι προέτρεπαν οι σύγχρονοι όσιοι Γέροντες της εποχής μας, πατέρες Πορφύριος και Παΐσιος: «Αγιάστε οι γονείς τους εαυτούς σας και θα δείτε πώς τα παιδιά σας θα γεμίσουν κι αυτά με τη χάρη του Θεού. Η βοήθεια προς τα παιδιά περνάει μέσα από τον αγιασμό των γονέων».  

Να μείνουμε λίγο σε μερικές από τις παραπάνω φράσεις των συγγραφέων, γιατί δείχνουν το πόσο προσγειωμένοι είναι, το πόσο δηλαδή ρεαλιστική είναι η Παράδοση της Εκκλησίας μας στην οποία στηρίζονται, όταν μιλάει για τον άνθρωπο, είτε καλόγερος είναι αυτός, (για τις προϋποθέσεις του οποίου θα ήταν ίσως καλό να υπήρχε κάποια αναφορά στα κείμενα του βιβλίου, περισσότερο για να αναφανεί ακριβώς η κοινότητα της χριστιανικής ζωής και η συγγένεια συνεπώς του μοναχού προς τον έγγαμο), είτε έγγαμος με την οικογενειακή ζωή του: «πίσω από τον κόπο και τον πόνο των υπερβάσεων – ακούσαμε παραπάνω -  πίσω από τη θυσία προσωπικών επιδιώξεων για χάρη του άλλου προσώπου, πίσω από τις ακάλεστες θλίψεις που τους επισκέπτονται, κρύβεται το φως της προσωπικής τους ανάστασης». Και: «εξελίσσοντας τη συζυγική μας σχέση… χτίζουμε μια υγιή οικογένεια». Κόπος, πόνος, θυσία, θλίψεις, εξέλιξη. Λέξεις που προϋποθέτουν τον αγώνα για την ανοδική και μεταμορφωτική πορεία μέσα στο φως του Χριστού, λέξεις που αποκαλύπτουν το σταυρικό και μαρτυρικό φρόνημα που πρέπει να συνέχει τους συζύγους, κάτι που παραπέμπει και στον συμβολισμό του κυκλικού χορού με το «άγιοι μάρτυρες οι καλώς αθλήσαντες και στεφανωθέντες» (σελ. 74 εξ.). Με τα ίδια τα λόγια του π. Αντωνίου: «Ο γάμος είναι μια πορεία που δεν βασίζεται σε όμορφα λόγια τα οποία δεν ριζώνουν στο έδαφος του προσωπικού μόχθου και δεν αρκείται σε καλοδιατυπωμένες σκέψεις και όμορφα συναισθήματα τα οποία δεν αρδεύονται από το κρασί της Κανά» (σελ. 10). Συνεπώς, μεγαλειώδης η προοπτική και υπέρ φύσιν το όραμα του γάμου, ναι!  Αλλά ριζωμένος αυτός στην άσκηση ως υπέρβαση του εγωισμού και στον προσωπικό μόχθο ως συμμετοχή στο Πάθος και τον Σταυρό του Κυρίου· κι ακόμη: να αρδεύεται από το κρασί της Κανά. Άσκηση δηλαδή και μετοχή στα μυστήρια για να ζει κανείς σωστά τον γάμο του ως χαρισματικό γεγονός  που θα εκβάλει στη βασιλεία του Θεού.  

Οι συγγραφείς, είπαμε και παραπάνω, απευθύνονται σε χριστιανούς, μελλόνυμφους, νεόνυμφους, εγγάμους λίγων ή πολλών χρόνων, οικογενειάρχες. Και θέλουν να αποκαλύψουν το μεγαλείο της πίστης της Εκκλησίας για το μυστήριο του Γάμου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τα κείμενά τους είναι άμοιρα και ευρύτερων επισημάνσεων, κοινωνιολογικών και μη. Μπορεί να μην έχουν ως προτεραιότητα τη σφαιρική και μη εκκλησιαστική ακόμη διάσταση της συζυγίας και του γάμου – αυτό θα αποτελούσε περιεχόμενο και ενός ακόμη βιβλίου – όμως έχουν επισημάνσεις που μας ανοίγουν τα μάτια και για το τι γίνεται «έξω». Αλλά έχουμε την εντύπωση πως τούτο γίνεται και ενσυνείδητα: προφανώς συνέχονται από την πεποίθηση ότι ο οιοσδήποτε άνθρωπος, έστω και μη χριστιανός, αν είναι καλοπροαίρετος, θα πειστεί για την αλήθεια της πίστεως, θα ελκυστεί από το μεγαλείο της χάρης που προσφέρει ο Χριστός και η Εκκλησία Του, κι αυτό γιατί ο λόγος του Θεού είναι υπέρτερος από οποιαδήποτε πειθώ ανθρώπινης λογικής. Κι όταν διαβάζοντας κανείς το βιβλίο βλέπει το τι μεγαλείο έχει ο γάμος στην Ορθόδοξη Εκκλησία, το πόσο σεβασμό τρέφει ο Θεός για το κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν πλάσμα Του, και μάλιστα το ανδρόγυνο ως ένα άνθρωπο, δεν μπορεί παρά να κλίνει το γόνυ της καρδιάς και να γίνει «υπήκοος τη πίστει».

Τελειώνοντας, δυο λόγια ακόμη που θα έπρεπε να ειπωθούν στην αρχή της παρουσίασης, αλλά επίτηδες τα θέσαμε στο τέλος. Πρώτον, για τους συγγραφείς. Η συνεργασία τριών ανθρώπων, ενός αγάμου ιερομονάχου, ενός εγγάμου κληρικού και μάλιστα πολυτέκνου, και μιας έγγαμης γυναίκας, υπερβαίνει την κακόπιστη κριτική που συνήθως ακούγεται για τον ένα: «έγγαμος είναι, γι’ αυτό και μεροληπτεί είτε θετικά είτε αρνητικά για τον γάμο»· ή «άγαμος είναι, τι ξέρει από γάμο;» Η συνεργασία τριών λοιπόν συγγραφέων, πέρα από την πληρότητα που παρέχει ως σφαιρικότητα στην παρουσία του θέματος, αποτελεί υπέρβαση και της κατηγόριας για μονομέρεια και μεροληψία. Και δεύτερον, για τον τίτλο. Θα έλεγε κανείς ότι η πρόταξη ως κεφαλίδα του τίτλου του βιβλίου «Στη χώρα του Εμείς…» είναι λάθος. Περισσότερο θα ταίριαζε ως υπότιτλος, εφόσον σκοπός του βιβλίου είναι η προβολή του Μυστηρίου του Γάμου. Όμως κι εδώ έχουμε την εντύπωση ότι αυτό δεν γίνεται τυχαία: δείχνει την προτεραιότητα των συγγραφέων, προτεραιότητα του Χριστού και της Εκκλησίας, προτεραιότητα της ελληνικής ορθοδοξίας. Τι θέλουμε να πούμε; Όλοι γνωρίζουμε ότι ο σφοδρός πόθος του Κυρίου και του ζωντανού σώματός Του της Εκκλησίας ήταν και είναι η ενότητα. «Ίνα πάντες εν ώσιν», ζήτησε εναγώνια ο Κύριος στην αρχιερατική προσευχή Του από τον Θεό Πατέρα για τους ανθρώπους, αυτό ζητάει και σε κάθε εποχή. Να είμαστε ενωμένοι, να είμαστε στη χώρα του Εμείς, κάτι που κατεξοχήν φανερώνεται μέσα στον Γάμο. Κι ο μεγάλος ήρωας του εικοσιένα, Μακρυγιάννης, στ’ Απομνημονεύματά του τούτο επισημαίνει: «Είμαστε εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθομεν γνώση, αν θέλομεν να φκιάσομεν χωριόν, να ζήσομεν όλοι μαζί». Οπότε και με τον κεντρικό τίτλο που έθεσαν οι συγγραφείς στο βιβλίο φανερώνουν και τον σκοπό που υπηρετεί ο γάμος ως μυστήριο της Εκκλησίας. Την ενότητα μεταξύ τους, που προϋποθέτει και παραπέμπει στην ενότητα και με τον Χριστό. Κι ίσως ακόμη η πρόταξη αυτή να δηλώνει και την υποφώσκουσα διάθεση των συγγραφέων να μας προσφέρουν και άλλα πονήματά τους, υπηρετικά της ενότητας, κι όχι μόνο μέσα στον γάμο. Ας ευχηθούμε να βγει πραγματική η υποψία μας αυτή, γιατί θα σημαίνει ότι θα βρισκόμαστε κατά καιρούς μπροστά σε ευλογημένες στιγμές, σαν την αποψινή με την παρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου.

(Τετάρτη, 29 Νοεμβρίου 2017, στο Multi Event City loft, Πλατεία Συντάγματος)