ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΔΙΕΞΟΔΟ..

«Πριν απ’  όλα, αυτοί που θέλουν να με ακούν δέχονται την αρχή μου: Σε οποιαδήποτε κατάσταση, αναζητούμε μία διέξοδο προς τη σωτηρία και όχι προς την καταστροφή» (όσιος Σωφρόνιος του Έσσεξ).

1. «Αυτοί που θέλουν να με ακούν». Είναι λίγο παράδοξος ο λόγος καταρχάς του αγίου Σωφρονίου∙ μοιάζει να βάζει ερωτηματικό στο αν κάποιοι από τους μοναχούς του βρίσκονται σε ετοιμότητα να ακούσουν τον λόγο του, πολύ περισσότερο να τον υπακούσουν – ό,τι ο ίδιος ο Κύριος έλεγε στους μαθητές και ακροατές Του: «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν». Κι είναι αλήθεια. Ο  άγιος Γέροντας πολύ συχνά έθετε αυτήν την προϋπόθεση, όχι διότι αμφέβαλλε για την καλή διάθεση των μοναχών, αλλά διότι γνώριζε ότι το πνευματικό επίπεδό τους δεν ήταν για όλους το ίδιο  - κάποιοι ίσως να μην άντεχαν το βάθος του λόγου του. Κι αυτό γιατί ακριβώς είχε την επίγνωση ότι ο λόγος του δεν ήταν συνηθισμένος λόγος, «έπεα πτερόεντα», αλλά βγαλμένος από την καρδιά του τη βυθισμένη στην προσευχή, ένας λόγος αγιοπνευματικός. Σε κάποιο άλλο σημείο θα ομολογήσει: «Ξέρω ότι πρέπει να σας δώσω τη δύναμη (της έμπνευσης), διότι δεν είστε αντίθετοι με αυτό που είπα... Αυτό μπορεί να γίνει αν είστε διατεθειμένοι να δεχθείτε τα λόγια μου, αν δεν τα υποτιμάτε, αλλά τα δέχεσθε με σοβαρότητα». Κι ήταν η ταπεινή αυτοσυνειδησία αυτή του αγίου Σωφρονίου που τον έκανε επιφυλακτικό στο να μιλά και να αποκαλύπτει τα βαθύτερα μυστικά της πνευματικής ζωής, σε βαθμό τέτοιο που θα πει το εξής καταπληκτικό: «Στο τέλος της ζωής μου ο Θεός μού έδωσε τη δυνατότητα να σας μιλώ ως πατέρας σας. Δεν τολμούσα να το κάνω μέχρι σήμερα∙ τώρα όμως, στο τέλος της ζωής μου, πρέπει να έχω την αγία τόλμη – το θράσος – να σας παρουσιάσω τα στάδια της πνευματικής ζωής...». Για να δώσει μία εξήγηση: «Τώρα η εσωτερική σας κατάσταση σάς επιτρέπει να ακούσετε τον λόγο μου».

Τι είχε στον νου του ο άγιος Γέροντας για να είναι τόσο επιφυλακτικός; Ότι μία αδιάκριτη φανέρωση σε ό,τι αποτελεί βάθος του Πνεύματος του Θεού μπορεί να προκαλέσει κακό αντί καλού. Αυτό δεν έκανε και ο απόστολος Παύλος όταν απευθυνόμενος σε πιστούς ανθρώπους έλεγε ότι «τους πότισε γάλα», γιατί δεν άντεχαν την πιο στέρεη πνευματική τροφή; Γι’ αυτό και ο όσιος είναι πολύ προσγειωμένος: Παρακαλεί τους ακροατές του να διαβάζουν και τα δικά του κείμενα «σιγά σιγά, μικρές παραγράφους, ώστε μετά από μερικά χρόνια να αποκτήσουν τη θεωρία, στην οποία ο Θεός και Δημιουργός του ουρανού και της γης μάς αποκαλύφθηκε ως Τριάς Αγία». Σταδιακά δηλαδή έρχεται κατά τον Γέροντα η αφομοίωση των πνευματικών πραγματικοτήτων, για να γίνει μάλιστα και πιο σαφής: «Αφού περάσουμε κάποια περίοδο προετοιμασίας, που συνίσταται στην προσπάθειά μας να ζήσουμε χωρίς αμαρτία, το πνεύμα μας γίνεται ικανό να προσεγγίσει το επίπεδο των δογμάτων και στη συνέχεια να αρχίσει να πιστεύει με κατανόηση, με μία γνώση του περιεχομένου της αιώνιας εν Θεώ ζωής». Πόσο προσεκτικοί και υπομονετικοί πρέπει να είμαστε όλοι όταν προσεγγίζουμε την Εκκλησία και την πνευματική της ζωή, τα αγιογραφικά και πατερικά κείμενά της, την ίδια την υμνογραφία της.

2. «Δέχονται την αρχή μου». Οι ετοιμασμένοι και υποψιασμένοι λοιπόν πιστοί, των οποίων η καρδιά κλίνει εν χάριτι προς τον λόγο του Θεού, δέχονται «την αρχή» του οσίου - κάτι που συνιστά αξίωμα στην πνευματική ζωή κατ’ αυτόν - από την αποδοχή ή μη της οποίας κρίνεται η όλη πορεία του ανθρώπου! Ποια η «αρχή» αυτή που έχει τέτοια βαρύτητα; «Σε οποιαδήποτε κατάσταση αναζητούμε μία διέξοδο προς τη σωτηρία και όχι προς την καταστροφή». Τι θέλει να υποδείξει ο όσιος; Ότι όποια κι είναι η κατάσταση που μπορεί να βρεθούμε στον κόσμο τούτο, ευχάριστη αλλά και δυσάρεστη, το ζητούμενο είναι το πνεύμα μας να βρίσκεται σε μία διαρκή κίνηση πορείας και αναζήτησης του θελήματος του Θεού. Δεν επαναπαυόμαστε δηλαδή στις ευχάριστες στιγμές και καταστάσεις μας, δεν «τα βάφουμε μαύρα» και δεν απελπιζόμαστε στις δυσάρεστες στιγμές και τις όποιες θλίψεις και δοκιμασίες μας. Κι αυτό γιατί τίποτε από αυτά δεν έχει μόνιμο χαρακτήρα. Αυτό που μας καταβάλλει τη μια στιγμή, την άλλη ήδη έχει ξεπεραστεί, όπως και αυτό που μας χαροποιεί και μας πάει στα ουράνια, ήδη έχει αλλάξει! «Παράγει γάρ τό σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου» - ή «τά πάντα ῥεῖ» κατά τον σοφό λόγο του Έλληνα φιλοσόφου.

Στην πραγματικότητα πρόκειται γι’ αυτό που ο ίδιος ο Κύριος έχει δώσει ως εντολή: «ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην Αὐτοῦ» και όλα τα υπόλοιπα επίγεια «προστεθήσεται ὑμῖν»! Όπως και γι’ αυτό που απαρχής, ήδη από την Παλαιά Διαθήκη, έχει δοθεί ως βασική κατεύθυνση του ανθρώπου, ως αδιάκοπος προσανατολισμός και οδός ζωής: «Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς και ἐξ ὅλης τῆς καρδίας καί ἐξ ὅλης τῆς διανοίας καί ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος∙ καί τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν». Δεν πρόκειται για το πνευματικό επίπεδο κατά το οποίο όλα τα προβλήματα υπερβαίνονται και ο πιστός άνθρωπος νιώθει να αναπνέει το οξυγόνο της ελευθερίας του Πνεύματος του Θεού; Για τον απλούστατο λόγο ότι οι λογισμοί που ταλαιπωρούν «ἕως θανάτου» μερικές φορές τον άνθρωπο χάνουν την όποια αρνητική δυναμική τους – μπαίνουν στην υπακοή του Χριστού, εκεί που εμφανίζεται η νοερή αίσθηση της χάρης του Θεού – η καρδιά έχει βρει τον τόπο της.

Ο όσιος Γέρων εν προκειμένω εξηγεί (ερμηνεύοντας λόγο του αποστόλου Παύλου (Β΄Κορ. 1, 18-19)∙ «Ὁ λόγος ἡμῶν ὁ πρός ὑμᾶς οὐκ ἐγένετο ναί καί οὔ... ἀλλά ναί ἐν αὐτῷ γέγονεν»): «Εν Θεώ δεν υπάρχει άλλοτε «ναι» άλλοτε «όχι», αλλά πάντοτε «ναι», δηλαδή Αυτός είναι πάντοτε θετικός. Αυτή η έλλειψη σταθερότητος, άλλοτε «ναι» άλλοτε «όχι» ταιριάζει στον χαρακτήρα της ασταθούς μας ζωής. Πρέπει να το αποφύγουμε αυτό. Αν σε κάθε κατάσταση, την οποιαδήποτε, προσπαθούμε να κάνουμε να υπερισχύσει η τάση μας προς τον Θεό, προς το Αιώνιο, αυτό θα είναι πάντοτε «ναι». Αποφεύγουμε το «όχι»∙ καταλαβαίνετε;... Σας δίνω κάποια σημάδια, κάνω κάποιους υπανιγμούς. Πρέπει να απαλλάξετε τη ζωή σας από αυτό το ναι-όχι, ναι-όχι, ναι-όχι, ή, όπως λένε σήμερα – και γι’ αυτό πάσχουν οι άνθρωποι γύρω μας στον γάμο – αγάπη-μίσος, αγάπη-μίσος. Πρέπει να το αποφεύγετε αυτό».

Στα αδιέξοδα λοιπόν της ζωής μας υπάρχει πάντοτε η διέξοδος∙ η ορθή όμως, η προς Θεόν, που κάνει τον άνθρωπο να έχει ζωντανή την παρουσία Αυτού στη ζωή του. Η οποιαδήποτε άλλη δυστυχώς είναι προς καταστροφή∙  ο άνθρωπος πορεύεται, αλλά χάνοντας τον Θεό και κυρίως  τον εαυτό του. Δεν είπε τυχαία ο Κύριος ότι Εκείνος είναι «ἡ ὁδός» καί «ἡ θύρα».