῾ΚΕΡΑΜΙΟΝ ΥΔΑΤΟΣ' ΤΟΥ ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΡΟΙΚΟΝΝΗΣΟΥ κ.κ. ΙΩΣΗΦ (ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ 8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014)

Παναγιώτατε Δέσποτα,

᾽Εξοχώτατε κύριε Πρέσβυ-Γενικέ Πρόξενε τῆς ῾Ελλάδος στήν Πόλη,

Σεβασμιώτατοι ἅγιοι ᾽Αρχιερεῖς,

Κυρίες καί Κύριοι.

Θεωρῶ ἐξαιρετική τιμή καί εὐλογία γιά μένα τό γεγονός ὅτι κλήθηκα νά παρουσιάσω δι᾽ ὀλίγων τό τελευταῖο βιβλίο ὑπό τόν τίτλο ῾Κεράμιον ὕδατος᾽ τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Προικοννήσου κ. ᾽Ιωσήφ, ἐκκλησιαστικοῦ ἀνδρός οὐ τυχόντος, ἀφοῦ εἶναι γνωστός ἀνά τά πέρατα τῆς Οἰκουμένης καί ἀπό τά κείμενά του, ἔμπλεα χάριτος καί σοφίας, καί ἀπό τά ποιητικά δημιουργήματά του, τά ὁποῖα ἐκεῖνος λόγω σεμνότητος καί ταπείνωσης τά θεωρεῖ ἁπλῶς ῾τολμήματα ποιητικά᾽, ἀλλά καί ἀπό τά κηρύγματα καί τίς ὁμιλίες του, εἴτε στόν Πειραιᾶ πού κατεξοχήν δραστηριοποιεῖται εἴτε σέ ὅλη τήν ῾Ελλάδα καί σέ πολλές χῶρες τοῦ ἐξωτερικοῦ, ἐκτός τούτων δέ καί ἀπό τά ἐρτζιανά κύματα μέσω τοῦ ραδιοφωνικοῦ σταθμοῦ τῆς Πειραϊκῆς ᾽Εκκλησίας. Καί ἡ τιμή καί ἡ εὐλογία προσλαμβάνει διαστάσεις ὑπερβολῆς, ὅταν ἡ παρουσίαση αὐτή γίνεται ὄχι σέ ἕνα ἁπλό τόπο καί χῶρο, ἀλλά ἐκεῖ πού κτυπᾶ ἡ καρδιά τῆς Ρωμηοσύνης, στό πάνσεπτο κέντρο τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, τῆς ῾Μεγάλης Μάνας᾽ μας, ἐκεῖ πού ὅπως ἔχει λεχθῆ ῾δέν πηγαίνεις, ἀλλά πάντοτε ἐπιστρέφεις᾽. Γιατί ἐδῶ εἶναι οἱ πνευματικές μας ρίζες, ἐδῶ καί ἡ σύνολη ἀναφορά μας, ὅταν προσβλέπουμε ἰδίως στόν χαρισματικό καί γνήσιο ἑαυτό μας, τόν ἀναγεννημένο ἐν Χριστῷ διά τοῦ ἁγίου βαπτίσματος καί τοῦ ἁγίου χρίσματος, πού θά πεῖ ὅτι ἐδῶ κάθε ὀρθόδοξος χριστιανός (πρέπει νά) νιώθει πολύ ἄνετα ἀπό πλευρᾶς πνευματικῆς, νιώθει κυριολεκτικά ὅτι βρίσκεται σπίτι του. Καί μάλιστα ἐνώπιον τῆς σεπτῆς Κορυφῆς τῆς ᾽Ορθοδοξίας, τοῦ Παναγιωτάτου Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου μας κ.κ. Βαρθολομαίου!

Δέν θέλω νά παρασυρθῶ ὅμως ἀπό τά δοξολογικά καί εὐχαριστιακά αἰσθήματά μου, γιατί στόν τόπο τοῦτο βρισκόμαστε, ὅπως εἴπαμε, γιά τόν Σεβασμιώτατο Προικοννήσου καί τήν παρουσίαση τοῦ τελευταίου βιβλίου του. ῾Ενός βιβλίου ὀγκώδους ἐκ πρώτης ὄψεως, τόμου στήν πραγματικότητα, (τό ὀνομάζουμε βιβλίο μέ τήν τρέχουσα πιά ἔννοια τοῦ ὅρου, ἀφοῦ κυριολεκτικῶς βιβλίο θεωρεῖται κάτι ὀλιγοσέλιδο, ὅπως μία ἐπιστολή), πού ἀριθμεῖ 540 σελίδες καί πού ἀκριβῶς γι᾽ αὐτό μπορεῖ νά ἀνακαλέσει στή μνήμη κάποιων τή γνωστή βυζαντινή ρήση: ῾μέγα βιβλίον, μέγα κακόν᾽. ᾽Αλλ᾽ ἡ ρήση αὐτή ἐξαρχῆς λέμε ὅτι καθόλου δέν ἰσχύει γιά τό ὑπ᾽ ὄψιν βιβλίο, τό ἀντίθετο μάλιστα, δεδομένου ὅτι σ᾽ αὐτό ὁ Σεβασμιώτατος ᾽Ιωσήφ δέν ἀργολογεῖ, ὅπως ἀφήνει νά ἐννοηθεῖ ἡ καυστική βυζαντινή διατύπωση: λέγονται πολλά δηλαδή, συνεπῶς καί κάποια περιττά γιά ἕνα θέμα, ἀλλά μαρτυρεῖ μέ δύναμη τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως καί δοξολογεῖ τή σώζουσα παράδοση τῆς ᾽Εκκλησίας μέ τόν πολλαπλό τρόπο πού ἀντανακλῶνται οἱ ἀκτίνες τοῦ ἥλιου ὅταν πέφτουν πάνω σέ ἕνα πολυεδρικό διαμάντι. Πρόκειται κατά τό προλογικό κείμενο τοῦ ἴδιου τοῦ συγγραφέως ῾γιά ἕνα corpus δημοσιευμάτων του, πού εἶδαν τό φῶς τῆς δημοσιότητος τά τελευταῖα χρόνια, τά περισσότερα στήν ῾Ελλάδα...ἐλάχιστα παλαιότερα στά ἔντυπα τῆς ῾Ι. ᾽Αρχιεπισκοπῆς Αὐστραλίας, ἐνῶ κάποια γράφτηκαν γιά ἱστοσελίδες ἐκκλησιαστικῶν εἰδήσεων καί πρωτοδημοσιεύθηκαν στό διαδίκτυο᾽. Τά ἀπό δῶ καί ἀπό κεῖ λοιπόν ἐρριμένα κείμενα, παλαιότερα καί νεώτερα, μέ ὑπομονή καί προσοχή συγκεντρώθηκαν ἀπό τόν συγγραφέα σέ ἕναν τόμο, ὥστε νά βρίσκονται πρόχειρα στά χέρια κάθε φιλαναγνώστη, φιλάγιου καί φιλόχριστου ἀνθρώπου.

῾Η ἴδια ἡ αὐτοσυνειδησία τοῦ συγγραφέως, ἀλλά καί ἡ διαπίστωση τοῦ διεξερχομένου τά κείμενα ἐπιβεβαιώνουν τούς παραπάνω χαρακτηρισμούς περί μαρτυρίας τῆς ἀλήθειας καί τῆς παραδόσεως τῆς ᾽Εκκλησίας. ῾Καί στόν τόμο αὐτόν, ὅπως καί στόν ἀνάλογο προηγούμενο ῾᾽Οσμή ζωῆς᾽ (᾽Αθήνα 2009) – σημειώνει ὁ Σεβασμιώτατος – παρά τήν ποικιλία τῶν θεμάτων, ὑπάρχει ἕνας κεντρικός ἄξονας, ὁ ὁποῖος δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τό εὐσεβές βίωμα τῆς Ρωμηοσύνης᾽. Γιά νά συνεχίσει: ῾Μέ στημόνι τόν ἐκλαϊκευμένο ὀρθόδοξο θεολογικό λόγο καί μέ ὑφάδι τόν προσφιλῆ μου λυρισμό προσπαθῶ νά ἐξυφάνω στόν ἀργαλειό τῆς παραδόσεως ἕνα κάπως σουλουπωμένο ὑφαντό, πού ἐλπίζω μερικοί νά τό καταδεχτοῦν γιά κάποια γωνιά τῆς καρδιᾶς τους, καί ὄχι μόνο τῆς βιβλιοθήκης τους᾽.

Στρωσίδι τῆς καρδιᾶς λοιπόν ἀπό τόν ἀργαλειό τῆς παραδόσεως  ὁ τόμος τοῦ Σεβασμιωτάτου, πού σημαίνει ὅτι ἡ ἐνσυνείδητη προσπάθειά του κατά τή γραφή τῶν κειμένων του ἦταν ὄχι ἁπλῶς νά πληροφορήσει τόν νοῦ ἀλλά νά θρέψει τόν ἔσω ἄνθρωπο, ῾τόν κρυπτόν τῆς καρδίας᾽, κατά τόν ἀπόστολο, γι᾽ αὐτό καί μιλᾶμε γιά βιβλίο πού μέ ἱερό δέος πρέπει νά τό κρατάει κανείς στά χέρια του. Καί πράγματι: ὁ ἴδιος ὁ τίτλος καταρχάς πέραν τοῦ ἴδιου τοῦ περιεχομένου παραπέμπει στήν ἀλήθεια αὐτή. ῾Κεράμιον ὕδατος᾽, μέ ὑπότιτλο: Δροσισμός ἀπό τήν Πηγήν τήν ἀείζωον. ῾Αγιογραφική ἡ πηγή τῆς ἐμπνεύσεως. Εἶναι ἀπό τά ἴδια τά λόγια τοῦ Κυρίου σέ μαθητές Του λίγο πρίν ἀπό τό Πάθος Του: ῾Λέγει αὐτοῖς: ὑπάγετε εἰς τήν πόλιν, καί ἀπαντήσει ὑμῖν ἄνθρωπος  κ ε ρ ά μ ι ο ν   ὕ δ α τ ο ς  βαστάζων. ᾽Ακολουθήσατε αὐτῷ...᾽(Μάρκ. 14, 12-13). ῾Αγιοπατερική ἡ ἐξήγηση καί ἄμεσα ἀνθρωπολογικός ὁ συμβολισμός τοῦ κεραμίου κατά ἅγιο Μάξιμο τόν ῾Ομολογητή: ῾Αὐτός πού βαστάζει τό κεράμιον τοῦ ὕδατος εἶναι αὐτός πού κρατάει στούς ὤμους τῆς ἐγκράτειας σταθερή καί ὄρθια τή χάρη τῆς πίστεως πού μᾶς δόθηκε κατά τό βάπτισμα᾽. ῾Κεράμιον λοιπόν εἶναι ἡ ὑλική μας ὑπόστασι, τό σαρκίον μας, - σχολιάζει ὁ συγγραφέας -  καί ὕδωρ εἶναι ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί ἡ Πίστις πού μᾶς δωρήθηκε, ἤγουν ἡ ἀληθινά ἀείζωος πηγή. ᾽Οφείλουμε κατά ταῦτα οἱ θέλοντες ῾φαγεῖν τό Πάσχα᾽ νά ῾βάλουμε πλάτη᾽ καί νά νεκρώνουμε καθημερινῶς τό φρόνημα τῆς σαρκός μέ ἐγκράτεια, μέ θεοφιλῆ ἄσκησι καί μέ πρακτική ἐφαρμογή τοῦ θείου θελήματος...προκειμένου νά μπορέσωμε νά κρατήσωμε τό ὕδωρ τό ῾ἁλλόμενον εἰς ζωήν αἰώνιον᾽ καί νά τύχωμε τοῦ αιώνιου δροσισμοῦ τῆς Χάριτος᾽.

῎Οχι μόνον ὅμως ὁ τίτλος, ἀλλά καί τά περιεχόμενα ἔρχονται εἰς ἀκριβή ἐπίρρωση ὅσων αὐτός (ὁ τίτλος) ἐπαγγέλλεται. Διαρθρωμένη ἡ ὕλη  σέ ἕξι ἑνότητες -  ἔχοντας ἡ κάθε μία ἑνότητα ὡς κεφαλίδα εὔστοχη ἐπιλογή φράσης, εὐθείας συνάρτησης πρός τό περιεχόμενο τῆς ἑνότητας,  ἀπό τήν ῾Αγία Γραφή, καί δή τήν Παλαιά Διαθήκη, πλήν τῆς τελευταίας πού εἶναι ἀπό τό κατά Μάρκον εὐαγγέλιο καί πού δίνει καί τόν τίτλο τοῦ βιβλίου – προβάλλει τήν ἀνάγκη τῆς ζωντανῆς σχέσεώς μας μέ τόν Θεό, τή διακράτηση τῆς Χάρης Του, τόν δροσισμό πού αὐτή φέρει στόν ἄνθρωπο προκειμένου νά εἶναι καί νά παραμένει ζωντανός. Κι αὐτό γίνεται μέ τίς ἐκκλησιαστικές ἑορτές τοῦ Χριστοῦ μας πρῶτον  καί τῆς  Παναγίας μας (α´ καί β´ ἑνότητα),  τῶν ἁγίων μας ἔπειτα (γ´ ἑνότητα), ἀλλά καί τήν προβολή μεγάλων μορφῶν τοῦ Γένους καί τῆς ᾽Εκκλησίας (δ´ ἑνότητα), ὅπως τοῦ Γενναδίου Β´ τοῦ Σχολαρίου (τοῦ πρώτου μετά τήν ῞Αλωση Πατριάρχη), τοῦ Κυρίλλου Λουκάρεως, τοῦ Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, τοῦ ᾽Ιωάννου Καποδίστρια κ.ἄ. Κι ἀκόμη μέ τήν ἀναφορά σέ τόπους ἁγιασμένους, σάν τήν Πόλι τήν  ἑπτάλοφο...τήν Πόλι τήν αἰωνία, τή Ρώμη, τό Κολοσσαῖο, τόν ῞Αγιο Πέτρο, τίς Κατακόμβες, τήν ῎Ιμβρο, τά Μύρα Λυκίας,  ὅπου τό περπάτημα ἁγίων μορφῶν καί τό χυμένο αἷμα τῶν μαρτύρων τῆς πίστεως καθιστᾶ τή χάρη τοῦ Θεοῦ διαρκή καί ζωντανή πραγματικότητα (ε´ ἑνότητα). Καί τέλος (στ´ ἑνότητα) μέ τήν ἀναμέτρηση τοῦ συγγραφέα ἀπέναντι σέ σύγχρονα ἐκκλησιαστικά καί κοινωνικά  θέματα, ὅπως τῆς ἐπ᾽ ἐκκλησίας ἀναγνώσεως μεταφρασμένων ἱερῶν κειμένων, τῶν εὐτρεπιζομένων εἰς γάμου κοινωνίαν, τῆς ἀνεξιθρησκείας καί τῆς Δημοκρατίας, τῶν Δημοτικῶν τραγουδιῶν, ἀλλά καί μέ τήν παρουσίαση τῆς λεπτομεροῦς διαδικασίας ἑτοιμασίας τοῦ ἁγίου Μύρου, κάτι πού ἀποκαλύπτει πτυχές τῶν κεκρυμμένων κτύπων τῆς καρδιᾶς τοῦ Σεβασμιωτάτου.

Πλοῦτος, πλοῦτος πολύς πού σέ ὑποβάλλει καί σέ κινεῖ σέ δοξολογία ἀφενός τοῦ Θεοῦ, σέ στροφή εἰς ἑαυτόν ἀφετέρου, γιατί σέ κάνει νά καταλάβεις ὅτι μόνον ἐν μετανοίᾳ μπορεῖς σωστά νά δοξολογήσεις τόν Θεό. Ἡ αἴσθηση πού ἀποκομίζεις ἀπό τή μελέτη τῶν κειμένων τοῦ Σεβασμιωτάτου εἶναι ἡ αἴσθηση τοῦ εἰσερχομένου σέ πανώριο δάσος. Τό κάθε μονοπάτι εἶναι καί μία ἔκπληξη ἀπό τήν ἔκπαγλη ὀμορφιά πού ἀντικρίζει ὁ περιπατητής. Τό κάθε κείμενο εἶναι ἀντιστοίχως καί μία ἔκπληξη γιά τόν ἀναγνώστη, γιατί προβάλλεται  τό ἴδιο πάντα γεγονός  – Χριστός ἐσταυρωμένος καί ἀναστάς – μέσα ὅμως ἀπό διαφορετική ὀπτική.

Θά ἀδικούσαμε ὅμως τόν συγγραφέα καί τό βιβλίο του ἄν σταματούσαμε ἐδῶ. Μπορεῖ ὄντως ἡ προτεραιότητά του σέ κάθε σελίδα του νά εἶναι ἡ κατάθεση τῆς μαρτυρίας γιά τήν ἀλήθεια τῆς ὀρθοδόξου  πίστεως, γεγονός πού φανερώνεται ἔντονα ἀπό πολλές πλευρές μέ τήν στέρεα θεολογική κατάρτισή του καθώς διατυπώνει πότε τό Τριαδολογικό δόγμα τῆς ᾽Εκκλησίας μας (῾Μονάς ἐν Τριάδι καί Τριάς ἐν Μονάδι᾽) καί πότε τό Χριστολογικό (῾διπλοῦς τήν φύσιν, ἀλλ᾽ οὐ τήν ὑπόστασιν᾽), μπορεῖ τό Σύμβολο τῆς Πίστεως ὡς ἀπαύγασμα τῆς βαθειᾶς ἐκκλησιαστικῆς του συνειδήσεως νά θεωρεῖται τό βασικό κριτήριο πάνω στό ὁποῖο ἀναμετρᾶται ὁ κάθε πιστός πρός ἔλεγχο τῆς ὀρθῆς ἤ ὄχι πίστεώς του, ἀλλ᾽ ὑπάρχουν καί ἄλλα στοιχεῖα πού χαρακτηρίζουν τά κείμενά του καί πού δι᾽ ὀλίγων ἐλλείψει χρόνου, ἔστω καί μέ κίνδυνο νά παραλείψουμε πολλά οὐσιώδη,  ἄς ἐπιτραπεῖ νά κάνουμε λόγο καί γι᾽ αὐτά.

1. Λέμε γιά τό πόσο στέρεα καί βαθειά εἶναι ἡ γνώση τοῦ Σεβασμιωτάτου στά θέματα τῆς δογματικῆς πίστεως. Δέν εἶναι μικρότερη ὅμως ἡ γνώση του στά θέματα καί τῆς ἱστορίας. Κάθε κείμενο τοῦ ἁγίου Προικοννήσου φανερώνει ὄχι ἁπλῶς τό ἐνδιαφέρον του, ἀλλά τό πάθος του γιά τήν ἱστορική ἐξακρίβωση τῶν γεγονότων. ᾽Αρέσκεται στήν προβολή τῶν θεμάτων του νά ἀναδιφεῖ στήν ἱστορία, νά κάνει ἀναδρομή στίς ρίζες, νά βρίσκει τήν αἰτιώδη σχέση τῶν γεγονότων, νά συσχετίζει τό ἕνα μέ τό παρεμφερές γεγονός. Λειτουργεῖ δηλαδή ὡς ἄριστος ἱστορικός κι αὐτό προκαλεῖ ἱκανοποίηση στόν ἀναγνώστη, γιατί τόν ῾κυκλώνει᾽ ἀπό παντοῦ, χωρίς νά τοῦ ἀφήνει ἀναπάντητα ἐρωτήματα.

2. ῾Η στέρεα καί βαθειά δογματική καί ἱστορική γνώση του τόν κάνει νά ἔχει ἐπίγνωση τῶν ὀρθῶν διαστάσεων τῆς Μητέρας ᾽Εκκλησίας, τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου. Κατανοεῖ, νομίζουμε, ὅσο ἐλάχιστοι, ὅτι τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο δέν στέκει στή θέση του γιά λόγους μόνο ἱστορικούς ἤ καί ἁπλῶς παραδοσιακούς. ῾Η θέση του σχετίζεται μέ ἀποφάσεις Οἰκουμενικῶν Συνόδων, μέ κανόνες θεοπνεύστων ἀνθρώπων, Πατέρων τῆς ᾽Εκκλησίας, πού γνώριζαν ὅτι ἡ κανονικότητα τῆς πρωτόθρονης ᾽Εκκλησίας ἐξασφάλιζε καί τήν ὁμαλή πορεία τῆς ὅλης ᾽Εκκλησίας καί διασφάλιζε τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως ἀπέναντι στίς διάφορες παραχαράξεις τῶν αἱρετικῶν. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ ἀγώνας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ὡς ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως καί Προέδρου τῆς Β´ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, νά τονιστεῖ ἡ σημασία τῶν δικαίων τοῦ θρόνου τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ῾διά τό εἶναι αὐτήν νέαν Ρώμην᾽, σχετιζόταν μέ τόν ἀγώνα νά διασφαλιστεῖ ἡ ὀρθή ἑρμηνεία τοῦ Συμβόλου Πίστεως τῆς Α´ ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Καί γνωρίζουμε ὅτι δόγματα καί κανόνες συνυπάρχουν ἔτσι ὥστε παραθεώρηση τῶν κανόνων καί ὑποβάθμισή τους νά ὁδηγεῖ τελικῶς σταδιακά καί σέ παραθεώρηση καί ὑποβάθμιση καί τῶν ὅρων – δογμάτων.

῾Η ἐπίγνωση αὐτή πού ὁδηγεῖ τόν Σεβασμιώτατο Προικοννήσου σέ βαθειά πίστη καί προσήλωση στόν θεσμό τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, γι᾽ αὐτό καί σέ ὑγιᾶ ἀντίδρασή του ἀπέναντι σ᾽ ἐκείνους πού μέ διαφόρους τρόπους προσπαθοῦν νά τό ὑποσκάψουν,   ἀντανακλᾶ καί στό πρόσωπο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου. ῎Ας ἐπιτραπεῖ νά βεβαιώσουμε λόγω καί τῆς προσωπικῆς σχέσεώς μας μαζί του ὅτι ἡ ἀγάπη του πρός τόν Παναγιώτατο δέν εἶναι μία ἀγάπη συναισθηματικῆς μόνο φύσεως καί μία ἁπλή φιλία. ῾Η ἀγάπη του ἀνάγεται σέ θεσμικό ὅπως εἴπαμε ἐπίπεδο: θεωρεῖ τόν προκαθήμενο, ἐν προκειμένῳ τόν κ. Βαρθολομαῖο, ὡς ἐκεῖνον πού ῾ὁλοξάγρυπνος, λόγω πολλῶν ᾽Ολίγων, Φανάρι ἀνάβει νά᾽ χει φῶς ἡ Μαρία πού θηλάζει τό Παιδί᾽, γιά νά θυμηθοῦμε τό γνωστό ποιητή κληρικό π. Παναγιώτη Καποδίστρια, δίνοντας τόν τόνο ταυτοχρόνως στόν συνοδικό θεσμό  καί διασφαλίζοντάς τον ὅσο τοῦτο εἶναι δυνατόν. Γι᾽ αὐτό καί ὅταν βρίσκει εὐκαιρία καταθέτει τόν σεβασμό καί τή γνήσια υἱϊκή ἀγάπη του ἀπέναντί του. ᾽Ιδιαιτέρως τό ἄρθρο του ῾῞Αγιον μύρον᾽ ἀπό τήν ἕκτη ἑνότητα ἀποτελεῖ τή συμπύκνωση τῶν συναισθημάτων του καί γιά τούς θεσμούς τοῦ Πατριαρχείου καί γιά τόν ἴδιο τόν Πατριάρχη. Μέ αἴσθηση ψυχῆς, μέ κατάνυξη, συνοδοιπόρος τῶν τιμίων καί τῶν ἱερῶν, καταγράφει βῆμα βῆμα, λεπτό πρός λεπτό τά διαδραματιζόμενα γιά τήν παρασκευή τοῦ ἁγίου μύρου. Κι εἶναι σάν νά μετέχουμε κι ἐμεῖς σ᾽ αὐτήν τήν ἱερή πανδαισία.

῎Ας ἀφήσουμε τόν ἴδιο τόν ἅγιο Προικοννήσου νά καταθέσει ἀπό τά ῾ποιητικά του τολμήματα᾽ τά αἰσθήματά του καί τήν πίστη του γιά τόν Πατριάρχη:

῾Συνισταμένη, ᾽Εσύ, σαγήνης ᾽Αποστολικῆς,

 σταυρόσχημης ἐλπίδας, καρδιακῶν δακρύων,

καί ἱλαροῦ φωτός ἁγίας δόξης, μακαρίας, οὐρανίου,

 ναί, ὁ Βαρθολομαῖος εἶσαι, στοῦ Χρυσοστόμου τή σειρά,

τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου καί τοῦ ἱεροῦ Φωτίου!᾽

(῾Μετά βαθυτάτης ὑποκλίσεως, σελ. 66)

Κι ἀκόμη: ῾῎Ορθιος πάντοτε ἀπέναντι στόν ἥλιο

ὄρθιος μπρός στή φωνή τοῦ χθές, στό κέλευσμα τοῦ

σήμερα στό κάλεσμα τοῦ αὔριο

῎Ορθιος μέ τό χέρι ψηλά νά εὐλογεῖ καί νά δείχνει ἀέναα

τήν ὄγδοη ἡμέρα τήν ἀνέσπερη᾽.

(῾Φρα-παιδιές εὐκατάνυκτες᾽, σελ. 52)

3. Τό ῾Κεράμιον ὕδατος᾽, καί ὄχι μόνον αὐτό βεβαίως, ἀποκαλύπτει ἀμέσως στόν ἀναγνώστη, μέ τήν πρώτη ματιά πού λέμε, τήν εὐρύτητα τοῦ πνεύματος τοῦ συγγραφέως του. Διαπραγματεύεται ὁ συγγραφεύς  ἕνα θέμα, δογματικά, ἱστορικά, καί στήν ἑπόμενη σειρά ἀνακαλύπτεις ὅτι σέ πηγαίνει καί σέ ἄλλο ἐπίπεδο, καί σέ ἄλλο καί σέ ἄλλο. Βλέπει καί τίς παράπλευρες πλευρές δηλαδή τοῦ ἐρευνωμένου ἀντικειμένου ἤ καί ὑποκειμένου του, γι᾽ αὐτό καί σέ μυεῖ καί στίς λαογραφικές του ὄψεις, τίς φιλοσοφικές ἤ καί τίς διαθρησκειακές ἀκόμη.  ᾽Εμπλουτισμένος μάλιστα ῾μέχρι μυελοῦ ὀστῶν᾽ ὁ ἴδιος ἀπό τή ρωμαίϊκη παράδοση, ἀπό τόν Φώτη Κόντογλου καί τόν ᾽Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, καταθέτει κάθε τι τῆς παραδόσεως πού θά τόν κάνει νά προβάλει καλύτερο τό ὑπό διαπραγμάτευση θέμα του. Κι ὄχι τυχαῖα: Στόν Φώτη Κόντογλου ἔκανε διδακτορική διατριβή. Τόν ἅγιο τῶν γραμμάτων  Παπαδιαμάντη τόν ῾ἔφαγε᾽ κυριολεκτικά καί μπορεῖ νά τόν ἀντιγράψει ἐπακριβῶς, βλέπε γιά παράδειγμα ῾ἡ θεία τό Ρηνιώ...᾽.

Μοιάζουν τά κείμενά του μ᾽ ἕνα μεγάλο ποτάμι πού κατέρχεται μεγαλοπρεπές πρός τή θάλασσα καί στήν πορεία του διακλαδίζεται σέ μικρότερους παραπόταμους, οἱ ὁποῖοι καί πάλι θά ἑνωθοῦν μέ τόν βασικό κορμό του. ῎Ετσι καί μέ τόν Σεβασμιώτατο: μαζί του μαθαίνεις πράγματα ὄχι μόνο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἀλλά καί τῆς θύραθεν παιδείας. Θά τολμούσαμε νά τόν παρομοιάσουμε στά γραπτά του ὡς ἕναν ἀητό πού ἱπτάμενος ἔχει θέα πανοραμική πέρα ἀπό τή συγκεκριμένη λεία του. ᾽Αλλά πάντοτε, ὅπως εἴπαμε, μέ σκοπό τόν τονισμό τοῦ ἑνός ῾Οὗ ἐστι χρεία᾽. Καί ἐπιμένουμε σ᾽αὐτό: προτεραιότητα τοῦ συγγραφέως εἶναι ἡ προβαλλομένη ἀλήθεια τῆς πίστεως ἤ τῆς ἱστορίας, τό προβαλλόμενο πρόσωπο, νά μπορεῖ νά μιλήσει στήν καρδιά τοῦ πιστοῦ καί νά τόν ὁδηγήσει σέ ἐν Χριστῷ μετάνοια. ῾Ο Σεβασμιώτατος οὐδ᾽ ἐπί στιγμήν λησμονεῖ ὅτι εἶναι ἀρχιερεύς καί ποιμήν. ῾Η ἀρχιερατική καί ποιμαντική του συνείδηση ἀποτελεῖ τό στημόνι τῆς συγγραφικῆς του παραγωγῆς.

4. Τό ὕφος τῶν κειμένων του εἶναι κατά βάσιν ἁπλό, πού σημαίνει ὄχι ἀσφαλῶς ἁπλοϊκό, ἀλλά ὀρθῶς ἐπιστημονικό. Διότι ὁμιλεῖ καί γράφει πάντοτε ὁ ποιμένας. Τί νόημα θά εἶχε νά ὁμιλεῖ καί νά γράφει χωρίς ὁ ἁπλός λαός νά τόν κατανοεῖ; Θά ὑπέκρυπτε τοῦτο ἕναν ἐγωϊσμό καί μία ὑπερηφάνεια, ἀπάδουσα προφανῶς πρός ἐκεῖνον πού εἶναι ταγμένος πρός καθοδήγηση καί σωτηρία τοῦ ποιμνίου του. Τόν ἐνδιαφέρει λοιπόν νά μιλήσει στήν καρδιά τοῦ πιστοῦ λαοῦ. Γι᾽ αὐτό καί πολύ συχνά τό ὕφος του γίνεται χαρίεν, ὅπως ὅταν ὁμιλεῖ κανείς σ᾽ ἕναν ἀγαπητό του φίλο θέλοντας νά τοῦ προκαλέσει εὐχάριστη διάθεση. Ναί, ὁ λόγος τοῦ ἀγαπητοῦ συγγραφέως μας σέ πολλά σημεῖα παίρνει τόν χαρακτήρα τοῦ κουβεντιαστοῦ λόγου. Σοῦ μιλάει ἕνας πού σέ ἀγαπᾶ καί θέλει νά σοῦ μεταδώσει κάτι οὐσιαστικό γιά τή ζωή σου.

᾽Αλλά ὁ ἅγιος Προικοννήσου εἶναι ποιητής. Μπορεῖ, ὅπως εἴπαμε, λόγω σεμνότητος νά ἀρνεῖται τόν τίτλο αὐτό, ὅμως καταθέτοντας τήν καρδιά του γίνεται ποιητής. Καί δέν μιλᾶμε γιά τά καθαυτό ποιήματά του, ὅπως ἀκροθιγῶς εἴδαμε προηγουμένως, ἀλλά ἀκόμη καί γιά πολλά πεζά του. Καί ὁ πιό ἄμοιρος τῆς ποιητικῆς δημιουργίας θά καταλάβει μελετώντας τό παρουσιαζόμενο βιβλίο του ὅτι πολλά ἀπό τά γραφόμενά του ἤδη ἔχουν ἐκφύγει ἀπό τήν πεζότητα τοῦ λόγου καί εἶναι ἀτόφια ποιητικά ἔργα. Δέν θέλουμε νά λέμε ὑπερβολές, ἀλλ᾽ ὅπως συνέβαινε καί μέ κείμενα πατέρων τῆς ᾽Εκκλησίας μας, ὅπως τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, πού πεζά κείμενά τους χρησιμοποιήθηκα αὐτούσια ὡς ὕμνοι τῆς ᾽Εκκλησίας, ἔτσι καί ἐδῶ. Κάποια παραδείγματα νομίζουμε ὅτι θά ἐπιβεβαιώσουν τήν κρίση μας.

Στό πεζό κείμενό του αἴφνης ῾Χριστούγεννα, κατά ταῦτα καί παρά ταῦτα᾽, διαβάζουμε:

῾Χριστούγεννα. ῾Μητρόπολις τῶν ἑορτῶν᾽.

 ῾Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ,

τό παρόν μυστήριον ἐκδιηγούμενοι᾽.

Νηστεία τεσσαρακονθήμερη, φιλάνθρωπη, μέ ῾ἰχθύος κατάλυσιν᾽.

Καθαρμός τῆς ἐρήμου ψυχῆς. Εὐτρεπισμός τῆς φάτνης- καρδιᾶς.

Σαρανταλείτουργο, ἁγιασμός τοῦ μέσα ἀνθρώπου.

Εἰσόδια στόν ὁλόφωτο ναό τοῦ Μυστηρίου

τῆς Θείας ᾽Ενανθρωπήσεως.

῾Ο τελώνης Ματθαῖος μετασκευάζεται σέ Εὐαγγελιστή.

᾽Εγκαταλείπει τόν χρυσό τοῦ τελωνείου καί προσκολλᾶται

 στόν Πολύτιμο Μαργαρίτη.

῾Ο ἱερομάρτυς Πέτρος κρατάει ἀπό τό χέρι τόν διάδοχό του

 Πέτρο τόν Ζ´ ᾽Αλεξανδρείας, ἐν ἐλικοπτέρῳ ῾Σινούκ᾽ τελειωθέντα

στήν παρά τό ῞Αγιον ῎Ορος βαθυπύθμενη θάλασσα.

῾Η Αἰκατερίνη, ῾βίον ἄυλον ἐξησκημένη᾽, εὐτρεπίζει

ἐν σοφίᾳ παστάδα Χριστοῦ ἁγνή...

Στό ἱερό του σέκρετο ὁ πολύμουσος Ρωμανός ἑτοιμάζει

τά κοντύλια καί τά καλαμάρια του.

 ᾽Εντέλλεται τούς βουνούς νά σταλάξουν γλυκασμόν...

Ὁ χρυσορρήμων ᾽Ιωάννης σείει τόν ἄμβωνα στήν Κωνσταντινούπολη:

 ῾Τί τοῦτο; Σημεῖον ἀντιλεγόμενον ὁρῶ᾽ κλπ. κλπ.

Κι ἀλλοῦ, στό ῾Πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ᾽ ἀπό τήν β´ ἑνότητα:

῾Αὔγουστος μέ ἥλιο πού τρυπάει τήν πέτρα.

Αὔγουστος μέ μελτέμι πού διακόπτει τόν καύσωνα καί παρηγορεῖ.

Αὔγουστος πού πασπαλίζει μέ μυρωμένη ἁλισάχνη τό πρόσωπο.

Αὔγουστος μέ ἀψειά μυρωδιά ρίγανης καί θυμαριοῦ...

Αὔγουστος ἑλληνικός, ὀρθόδοξος, τῆς Ρωμηοσύνης Αὔγουστος!

Καί καταμεσῆς του, μύρον ἐκκενωθέν, τό μέγα ὄνομα!

῾Η Μεγάλη, ἡ Μεγαλόχαρη, ἡ Μεγαλοδύναμη,

 ἡ Μεγαλόδοξη Παναγία!...

Πεποικιλμένη τῇ θείᾳ δόξῃ. Μέ ἐσθῆτα φωτός, ὑπέρλαμπρη,

ἐν κροσσωτοῖς χρυσίου περιβεβλημένη.

῾Ολόφωτη! ᾽Αρχόντισσα! Στεφανωμένη μ᾽ ἀμπερόριζα

καί μέ βασιλικά, πολλά βασιλικά, σγουρά, πλατύφυλλα

κι ἀθάνατα. Βασίλισσα! Παντάνασσα!  Θεοχαρίτωτη!...

Μάννα Παναγιά!... Δική μας Παναγιά!᾽

5. ῾Ο ποιητής ὅμως ἅγιος Προικοννήσου, μέ τό ἁπλό καί χαρίεν ὕφος του, τό ποιμαντικό καί πατρικό καί ἀδελφικό, κάποιες στιγμές μετασχηματίζεται. ᾽Αφήνει τό ἁπαλό χάδι τοῦ στοργικοῦ πατέρα καί γίνεται τό λιοντάρι πού μάχεται γιά τά δίκαια τῆς πίστεως καί τῶν θεσμῶν τῆς ᾽Εκκλησίας καί τοῦ Γένους. Ρομφαία καί μάχαιρα τότε ἡ γραφίδα του καί ὁ λόγος του, γιά νά ἐλέγξει καί νά ἐπιτιμήσει καί νά κατακεραυνώσει, προκειμένου νά πετύχει τό ποθούμενο: καί πάλι τή μετάνοια τοῦ ἀνθρώπου. ῾῎Ελεγξον, ἐπιτίμησον, ἔργον ποίησον εὐαγγελιστοῦ᾽, προτρέπει ὁ ἀπόστολος τόν μαθητή του, τό ἴδιο κάνει καί ὁ συγγραφέας.  ῎Εχουμε σελίδες του πού πράγματι ὁ λόγος γίνεται ῾τομώτερος ὑπέρ πᾶσαν δίστομον μάχαιραν᾽, χρησιμοποιώντας ἐνίοτε καί τήν εἰρωνεία καί τόν σαρκασμό. ῎Οχι γιά νά ρεζιλέψει πρόσωπα, ἀλλά γιά νά στηλιτεύσει καταστάσεις καί ἔκνομες πράξεις. Παντοῦ καί πάντοτε, εἴπαμε, λειτουργεῖ ὁ ποιμήν ὁ καλός πού εἶναι ὑποχρεωμένος νά κτυπήσει τήν πλάνη, ὄχι ὅμως τόν πλανεμένο, νά κτυπήσει τήν ἁμαρτία, ὄχι βεβαίως τόν ἁμαρτωλό. Κι αὐτό τελικῶς σημαίνει ὅτι ὡς ποιμήν κινεῖται ἀδιάκοπα ἀπό τή μόνη δύναμη πού ἔχει ἀποδεχθῆ ὡς σώζουσα, τή δύναμη τοῦ ἀρχιποίμενος Χριστοῦ μας, δηλαδή τήν ταπεινή ἀγάπη. Νομίζουμε ὅτι ὁ καλοπροαίρετος ἀναγνώστης τοῦ βιβλίου θά διαγινώσκει τήν ἀλήθεια αὐτή σέ πάρα πολλές σελίδες του.

῾Κεράμιον ὕδατος᾽. ῞Ενα βιβλίο πού ἀξίζει κανείς νά τό ἔχει στά χέρια του, προκειμένου κατά τόν συγγραφέα νά πιάσει τόπο στήν καρδιά του καί ὄχι σ᾽ ἕνα ράφι τῆς βιβλιοθήκης του.  Καί πέραν τῶν οὐσιαστικῶν ἀρετῶν του, τό βιβλίο αὐτό γίνεται ἰδιαιτέρως θελκτικό, γιατί προσέχτηκε καί ἀπό πλευρᾶς ἐκδοτικῆς καί ἐμφάνισης. Κατά τι μικρότερο ἀπό τά συνηθισμένα βιβλία φανερώνει  καί μέ τό σχῆμα του ἕνα πιό δυναμικό καί σύγχρονο χαρακτήρα βιβλίου. Θέλεις νά τό πάρεις, νά τό νιώσεις, νά τό ξεφυλλίσεις. Κι ἐκεῖνο πού τό καθιστᾶ ἀκόμη περισσότερο προσιτό καί γοητευτικό εἶναι ἀφενός ὁ χρωματισμός τοῦ ἐξωφύλλου του: ἁπαλά γήϊνα χρώματα σέ μπέζ καί ἀνοικτό καφέ, ἀφετέρου τό ἁπλό σχέδιό του πού ὑπομνηματίζει τόν τίτλο του, σχεδιασμός τῆς κ. Μαρίας Παπαευσταθίου. ᾽Εμφάνιση σεμνή, ἁπλή, ἱεροπρεπής, ὅ,τι περιμένει κανείς ἀπό ἕνα τέτοιο περιεχόμενο, ἐκδοτικό κατόρθωμα τῶν ἐκδόσεων Σταμούλη, προσφορά τοῦ ἱεροῦ ἡσυχαστηρίου Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος τοῦ ἁγίου Γέροντος Πορφυρίου, στόν ὁποῖο ἄλλωστε ῾μέ πολλή εὐλάβεια᾽ σάν ῾ἕνα ταπεινό μελισσοκέρι᾽ τό ἀφιερώνει.

Παναγιώτατε, σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν ὑπομονή σας καί παρακαλοῦμε νά δώσετε εὐχήν, ὁ συγγραφέας μας νά μᾶς χαρίσει καί ἄλλο ἀνάλογο βιβλίο, πού μαζί μέ τό προηγούμενό του παρόμοιο: ῾᾽Οσμή ζωῆς᾽, νά ἀποτελέσουν μία εὐλογημένη τριλογία.