«Ο άγιος Τιμόθεος που ανήκε στους κληρικούς, ήταν δάσκαλος των ιερών λόγων,
καταγόταν από την κώμη των Πεναπέων, και μόλις είχε έλθει σε γάμου κοινωνία με
την Μαύρα. Δεν είχαν περάσει ούτε είκοσι ημέρες από το γάμο του, και
κατηγορήθηκε ότι ήταν χριστιανός, οπότε οδηγείται προς τον ηγεμόνα της Θηβαΐδος
Αρριανό. Όταν πρόσταξε αυτός να του φέρει τα βιβλία που διαβάζει στους
χριστιανούς, δεν το έκανε βεβαίως, αντείπε μάλιστα στον Ηγεμόνα ότι θεωρεί τα
βιβλία σαν παιδιά του, από τα οποία αντλεί στήριγμα, ότι αυτά φρουρούνται από
τους Αγγέλους, επειδή η δύναμη των γραμμένων σ᾽αυτά τους καλεί σε βοήθεια, κι
ότι ασφαλώς κανείς δεν παραδίδει μόνος του τα παιδιά του σε θάνατο. Γι᾽ αυτόν
τον λόγο πέρασαν στα αυτιά του σίδερα πυρωμένα, από τα οποία οι κόρες των
οφθαλμών ξεράθηκαν και έπεσαν. Έπειτα δένουν τους αστραγάλους του σε τροχό,
περνάνε χαλινάρι στο στόμα του και το κρεμάνε στο κεφάλι του, αφού του
πρόσδεσαν στον τράχηλό του και μία πέτρα.
Καθώς όμως δεν υποχωρούσε με όλα αυτά, ήλπισε ο Ηγεμόνας ότι θα εξαπατήσει
τη γυναίκα του Μαύρα, την οποία προσπάθησε να πείσει με κολακείες, ώστε να την
οδηγήσει σε λατρεία των ειδώλων. Αυτή βεβαίως δεν τον άκουσε, κι αφού πείστηκε
μάλλον στις παραινέσεις του αγίου, ομολόγησε ενώπιον του Ηγεμόνα ότι είναι
χριστιανή. Της έκοψαν λοιπόν τις τρίχες της κεφαλής, τις απέκοψαν και τα
δάκτυλα και την έριξαν μέσα σε βραστό νερό. Έμεινε όμως άφλεκτη μέσα σ᾽αυτό,
τόσο που ο Ηγεμόνας υπενόησε ότι το νερό
στο οποίο ρίχτηκε δεν ήταν θερμό αλλά ψυχρό. Γι᾽ αυτό προστάζει να ραντιστεί στο χέρι με το νερό.
Όταν λοιπόν η αγία πήρε νερό με το χέρι της από τον λέβητα και το έριξε πάνω
στο δικό του χέρι, αμέσως έσκασε το δέρμα του Ηγεμόνα. Μετά από αυτό λοιπόν
σταυρώνει και τους δύο, τον Τιμόθεο και την Μαύρα, κι αφού παρέμειναν εννέα
ημέρες πάνω στο ξύλο, προέτρεπαν και συμβούλευαν ο ένας τον άλλον διαδοχικά να
υπομένουν με καρτερία τα βασανιστήρια και να μην υποχωρήσουν, και έτσι
παρέδωσαν τα πνεύματά τους στον Κύριο.
Συνέβη δε σαν σε έκσταση να έλθει ο διάβολος στην αγία μάρτυρα, όταν ήταν
ακόμη στον σταυρό, και να της προσφέρει ποτήριο γεμάτο από μέλι και γάλα,
προτρέποντάς την να το πιει. Αυτή όμως τον απώθησε με προσευχή. Και πάλι συνέβη
να την οδηγήσει σε ποτάμι που έρρεε τους ίδιους χυμούς, το μέλι δηλαδή και το
γάλα, και την προέτρεπε να πιει. Αυτή τότε είπε: ᾽Δεν πίνω από αυτά, αλλά απο
το ποτήριο που με κέρασε ο Χριστός᾽. Και έτσι ο διάβολος απήλθε ηττημένος από
αυτήν. Ήλθε τότε άγγελος του Θεού και φάνηκε να οδηγεί την αγία στον ουρανό,
κρατώντας την από το χέρι, και της έδειξε θρόνο και λευκή στολή και στεφάνι και
της είπε: ῾Αυτά ετοιμάστηκαν για σένα᾽. Έπειτα την οδήγησε σε υψηλότερο μέρος
και πάλι της έδειξε άλλο θρόνο και ωραιότατη στολή και στεφάνι, λέγοντάς της
πάλι: ῾Αυτά κληρώθηκαν για τον άνδρα σου. Η διαφορά του τόπου σού δείχνει ότι ο
άνδρας σου έγινε μάλλον για σένα πρόξενος της σωτηρίας᾽. Τελείται δε η σύναξή
τους στο αγιότατο μαρτυρείο τους, που βρίσκεται πέραν στις Ιουστινιανές».
Ο άγιος Ιωσήφ ο υμνογράφος
αξιοποιεί για μία ακόμη φορά τα ονόματα των αγίων, προκειμένου να χαρακτηρίσει
με αυτά το ποιόν της αγιότητάς τους. ῾Τίμησαν τον Θεό και μαύρισαν την πλάνη –
σημειώνει – ο Τιμόθεος βεβαίως και η ένδοξη Μαύρα᾽(῾Τιμήσαντες Θεόν απημαύρωσαν πλάνην, Τιμόθεος σαφώς και η ένδοξος Μαύρα᾽)
(κάθισμα όρθρου). Επανειλημμένως χρησιμοποιεί τα σχήματα του λόγου, κατεξοχήν
την αντίθεση μεταξύ του φωτός και του σκότους, για να δείξει ότι παρ᾽όλον ότι
Μαύρα ονομάζεται η αγία, είναι γεμάτη από το φως του Θεού. ῾Με αστράπτουσα
μορφή, σεμνή Μαύρα παμμακάριστη, και με το φως της χάρης που είχες μαύρισες τις
όψεις του φοβερού τύραννου᾽(῾Μορφή
αστραπτούση, ω σεμνή Μαύρα παμμακάριστε, και τω φωτί της σης χάριτος, όψεις
ημαύρωσας του δεινού τυράννου᾽) (στιχηρό εσπερινού). ῾Απέρριψες τη σκοτεινή
κακή γνώμη, θεομακάριστε, και έγινες φως με το μαρτύριο᾽ (῾Την ζοφώδη κακόνοιαν απορριψαμένη, φως εχρημάτισας διά του μαρτυρίου,
θεομακάριστε᾽) (ωδή ε´).
Το φως του Θεού με το
οποίο ήταν γεμάτοι οι άγιοι υπήρξε αποτέλεσμα του πνευματικού τους αγώνα. Ο
άγιος υμνογράφος τονίζει ότι αν αξιώθηκαν ῾οι
μεγαλομάρτυρες του Χριστού᾽(ωδή δ´) να μετάσχουν στη δόξα και το φως
Εκείνου ήταν γιατί τήρησαν τις εντολές και τους νόμους Του και έγιναν στο τέλος
κοινωνοί και των παθημάτων Του. ῾Αξιωθήκατε να δείτε την δόξα Αυτού που άδειασε τον εαυτό Του από αγάπη για εμάς,
πανεύφημοι. Διότι φυλάξατε τους νόμους Του και γίνατε κοινωνοί των παθημάτων
Του᾽ (῾Ιδείν την δόξαν κατηξιώθητε του
εαυτόν κενώσαντος δι᾽ οίκτον, πανεύφημοι. Τους αυτού γαρ νόμους εφυλάξατε και
κοινωνοί των τούτου παθημάτων γεγόνατε᾽) (ωδή θ´). Η κοινωνία των παθημάτων
του Κυρίου από το ιερό ζεύγος, με αποκορύφωση τον σταυρό τους, είναι κάτι στο
οποίο επιμένει ο υμνογράφος. Όχι μία και δύο, αλλά πολλές φορές προβάλλει τον
εξεικονισμό του πάθους του Κυρίου από τους μάρτυρες. ῾Σας κρέμασαν πάνω στο
ξύλο του σταυρού, πανεύφημοι, για πολλές ημέρες και εξεικονίσατε έτσι το σεπτό
πάθος Εκείνου που έπαθε με τη θέλησή Του᾽(῾Επί
ξύλου ταθέντες σταυρού, πανεύφημοι, επί πλείστας ημέρας εξεικονίσατε πάθος το
σεπτόν του παθόντος βουλήματι᾽) (ωδή η´). Και ποια η αιτία της τήρησης του
νόμου του Κυρίου και του με σταυρό μαρτυρίου τους; Όχι άλλο από εκείνο που
συνιστά, όπως γνωρίζουμε, το κίνητρο κάθε αγίου: την θερμή αγάπη προς τον Θεό. ῾Συνδέσατε
τις ψυχές σας τελείως με την αγάπη του Χριστού᾽(῾Τη αγάπη τέλεον του Χριστού ψυχάς συνεδήσατε᾽) (ωδή ς´). ῾Πυρπολείτο
η ψυχή σου από ένθεο πόθο, μάρτυς᾽(῾Ενθέω
πόθω την ψυχήν πυρπολούμενος, μάρτυς᾽) (ωδή γ´). ῾Έφερες στην καρδιά σου
σαν φωτιά την αγάπη του Χριστού᾽(῾Πυρ
εγκάρδιον την αγάπην φέρουσα Χριστού᾽) (ωδή ζ´).
Ο άγιος Ιωσήφ προβάλλει το
ιερό ζεύγος ως πρότυπο συζυγίας. Μολονότι δεν μακροχρόνισε η επίγεια σχέση
τους, απέκτησε βάθος αιώνιο, γιατί την στήριξαν στον ζυγό του Κυρίου. Για τον
άγιο υμνογράφο η άριστη συζυγία είναι αυτή που προϋποθέτει την άρση του ζυγού
του Κυρίου. Μόνον όταν το ζευγάρι, ο άνδρας και η γυναίκα, θέσουν ως θεμέλιο
της σχέσης και της ζωής τους τον Χριστό, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε σωστή και
αρμονική συζυγία, πράγματι άριστη συζυγία. ῾Συνδεδεμένοι σαφώς με άριστη
συζυγία, σηκώσατε μαζί τον ελαφρότατο ζυγό του Κυρίου στους αυχένες σας, και
έτσι ενωθήκατε με το πλήθος των μαρτύρων᾽. (῾Συζυγία αρίστη σαφώς συνδούμενοι, τον ζυγόν του Κυρίου τον ελαφρότατον
ήρατε ομού επαυχένιον, μάρτυρες, και ταις των μαρτύρων συνήφθητε αγέλαις᾽)
(ωδή η´). Αν δεν υπάρχει ο Χριστός στη συζυγία, τότε έχουν μπει τα θεμέλια της
διάλυσης, ήδη απαρχής της κοινής ζωής. Διότι τι θα κρατήσει την ενότητα του
ζεύγους μέσα σε τόσα προβλήματα και τόσους πειρασμούς ιδίως της σημερινής
εποχής; Χωρίς Χριστό εκείνο που κυριαρχεί δεν είναι η αγάπη, αλλά ο εγωισμός.
Και όπως λέει ένα λαϊκό άσμα, ῾όπου ο εγωισμός, εκεί κι ο χωρισμός᾽. Οι άγιοι
Τιμόθεος και Μαύρα συνιστούν παράδειγμα ενότητας και συζυγίας. Μακάρι όλοι οι
έγγαμοι κι όλοι που συνάπτουν σχέση με το άλλο φύλο να τους είχαν ως πρότυπο
και κανόνα ζωής. Η ζωή τους ίσως γινόταν από εδώ ένα κομμάτι Παραδείσου.
