“Η Αγία Μεγαλομάρτυς Ειρήνη άθλησε κατά τον
4ο αιώνα μ.Χ. Ήταν θυγατέρα του Λικινίου, που ήταν βασιλιάς κάποιου μικρού
βασιλείου, και της Λικινίας. Καταγόταν από την πόλη Μαγεδών και αρχικά
ονομαζόταν Πηνελόπη. Όταν η Αγία έγινε έξι ετών, ο πατέρας της Λικίνιος την
έκλεισε σε ένα πύργο και ανέθεσε την διαπαιδαγώγησή της σε κάποιον γέροντα,
ονόματι Απελλιανό, ο οποίος και έγραψε τα υπομνήματα του μαρτυρίου αυτής.
Μια νύχτα η Ειρήνη είδε
το εξής όραμα: μπήκε στον πύργο ένα περιστέρι κρατώντας με το ράμφος του κλαδί
ελιάς, το οποίο και άφησε επάνω στο τραπέζι. Επίσης, μπήκε και ένας αετός
μεταφέροντας στεφάνι από άνθη, το οποίο τοποθέτησε και αυτός επάνω στο τραπέζι.
Έπειτα μπήκε από άλλο παράθυρο ένας κόρακας, ο οποίος έβαλε επάνω στο τραπέζι
ένα φίδι. Το πρωί που ξύπνησε απορούσε και σκεπτόταν τι άραγε να σημαίνουν αυτά
που είδε. Τα διηγήθηκε λοιπόν στον γέροντα Απελλιανό και εκείνος τα ερμήνευσε
ως προάγγελμα των στεφάνων της δόξας και του μαρτυρικού τέλους αυτής μετά τη
βάπτισή της.
Στο Χριστιανισμό
ελκύσθηκε από κάποια κρυπτοχριστιανή νέα, η οποία, λόγω της τιμιότητας και των
αρετών της, έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως από τους γονείς της Πηνελόπης και είχε
τοποθετηθεί από αυτούς ως θεραπαίνιδα της θυγατέρας τους. Ένας ιερεύς, ονόματι
Τιμόθεος, βάπτισε κρυφά τη νεαρή ηγεμονίδα και τη μετονόμασε Ειρήνη.
Το γεγονός δεν άργησε
να πληροφορηθεί ο πατέρας της Λικίνιος, όταν μάλιστα η Αγία Ειρήνη συνέτριψε τα
είδωλα της πατρικής της οικίας ομολογώντας με αυτό τον τρόπο την πίστη της στον
Χριστό. Για τον λόγο αυτό διέταξε να τη δέσουν στα πόδια ενός άγριου αλόγου, να
τη σκοτώσει με κλοτσιές. Αλλά από θαύμα το άλογο στράφηκε εναντίον του και
σκότωσε αυτόν. Τότε επικράτησε μεγάλη σύγχυση μεταξύ των εκεί παρεβρισκομένων
ανθρώπων. Αλλά η Ειρήνη τους καθησύχασε με τα λόγια του Χριστού: «Πάντα δυνατά
τω πιστεύοντι» (Μαρκ. θ΄ 23). Δηλαδή όλα είναι δυνατά σ’ εκείνον που πιστεύει.
Και πράγματι, με θαυμαστή πίστη προσευχήθηκε και ο πατέρας της σηκώθηκε
ζωντανός. Τότε, οικογενειακώς όλοι βαπτίστηκαν χριστιανοί. Στη συνέχεια έπαθε
πολλά από τους Πέρσες και τους βασιλείς αυτών Σεδεκία και Σαπώριο Α'.
Έπειτα η Αγία Ειρήνη
πήγε στην Καλλίπολη του Ελλησπόντου, όπου βασίλευε ο Νουμεριανός. Εκεί
παρουσιάσθηκε σε αυτόν και ομολόγησε με παρρησία την πίστη της στον Χριστό. Οι
ειδωλολάτρες την έκλεισαν διαδοχικά σε τρία πυρακτωμένα χάλκινα βόδια. Το τρίτο
όμως βόδι, τη στιγμή που βρισκόταν εντός του η Μεγαλομάρτυς, όλως παραδόξως
κινήθηκε, ενώ ήταν άψυχο ανθρώπινο κατασκεύασμα. Στη συνέχεια αυτό σχίσθηκε και
βγήκε από μέσα του η Αγία εντελώς αβλαβής από την κόλαση της πυράς. Το γεγονός
αυτό είχε ως αποτέλεσμα να προσέλθουν στην πίστη του Χριστού χιλιάδες ψυχές.
Στην πόλη Μεσημβρία της Θράκης η Αγία Ειρήνη θανατώθηκε, αλλά με τη δύναμη του
Θεού αναστήθηκε και είλκυσε στην πίστη το διοικητή και ολόκληρο το λαό. Τέλος,
η Αγία κατέφυγε μαζί με το δάσκαλό της Απελλιανό στην Έφεσο της Μικράς Ασίας,
όπου διέμεινε επιτελώντας πολλά θαύματα και τιμώμενη ως αληθινή ισαπόστολος.
Εκεί ανέπτυξε μεγάλη δράση μέχρι την ημέρα της κοιμήσεως αυτής, το 315 μ.Χ.
Στο Συναξάρι της
αναφέρεται ότι στην Έφεσο η Αγία βρήκε μία λάρνακα, στην οποία δεν είχε ως τότε
ενταφιασθεί κανένας, μπήκε μέσα σε αυτήν και κοιμήθηκε με ειρήνη. Πριν δε από
την κοίμησή της η Αγία Ειρήνη είχε δώσει εντολή να μην μετακινήσει κανένας την
ταφόπετρα, με την οποία θα σκέπαζε τη λάρνακα ο δάσκαλός της Απελλιανός, προτού
περάσουν τέσσερις ημέρες. Μετά όμως από δύο ημέρες επισκέφθηκαν τον τάφο ο
Απελλιανός και οι άλλοι, οι οποίοι είδαν ότι η ταφόπετρα ήταν σηκωμένη και η
λάρνακα κενή.
Κατά τα δυτικά
Μαρτυρολόγια η Αγία Ειρήνη μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη, αφού ρίχθηκε στην πυρά
ενώ κατά το Μηνολόγιον του αυτοκράτορα Βασιλείου Β', η Αγία Ειρήνη τελειώθηκε
μαρτυρικά δι' αποκεφαλισμού”.
(Από το
ιστολόγιο: ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ)
Ο εκκλησιαστικός ποιητής
θεωρεί προτεραιότητα στην ακολουθία της αγίας να εξηγήσει την αλλαγή του
ονόματός της από Πηνελόπη σε Ειρήνη. Στο απολυτίκιό της, το οποίο συνήθως
συνοψίζει σε κάθε άγιο τα βασικά στοιχεία της ζωής του, τούτο τονίζει απαρχής: ῾Ο
ίδιος ο Χριστός σε ονόμασε Ειρήνη. Διότι πρώτον, έμοιασες σε Εκείνον που είναι
η ίδια η ειρήνη και δεύτερον, δίνεις την ειρήνη της ψυχής σε όλους εκείνους που
επιτελούν τη μνήμη και προστρέχουν με
ύμνους και ωδές πνευματικές στον θείο ναό σου, με το δεδομένο της μεγάλης
παρρησίας που έχεις ενώπιον της Τρισηλίου Θεότητος, ώστε να πρεσβεύεις γι᾽αυτούς᾽.
῾Ο Χριστός, η ειρήνη, σε Ειρήνην εκάλεσε· συ γαρ την ειρήνην
βραβεύεις τοις τελούσι την μνήμην σου, και ύμνοις και ωδαίς πνευματικαίς
προστρέχουσι τω θείω σου ναώ, και πρεσβεύεις υπέρ πάντων, τη Τρισηλίω
παρισταμένη θεότητι᾽. Το ίδιο κάνει και στον άλλον
συνοπτικό ύμνο, το κοντάκιο: ῾Από τον Θεό έλαβε η νύμφη Χριστού την ονομασία
που έχει ο Ίδιος. Διότι άγγελος Θεού ήλθε και την ονόμασε από Πηνελόπη σε
Ειρήνη᾽(῾Θεόθεν έλαβε, η νύμφη Χριστού,
την Χριστώνυμον κλήσιν. Ο του Θεού γαρ ´Αγγελος ελθών, εκ Πηνελόπης Ειρήνην
εκάλεσεν᾽).
Είναι περιττό ως ευνόητο
να τονίσουμε για μία ακόμη φορά ότι ο άγιος υμνογράφος επιμένει για τη
μεγαλομάρτυρα ότι εκείνο που ερμηνεύει την κατά Χριστόν ζωή και πολιτεία της,
όπως και τα μαρτύριά της, είναι ο θερμός έρωτάς της προς τον Κύριο και η
προσήλωσή της προς εκείνα που ο Ίδιος υποσχέθηκε για εκείνους που Τον αγαπούν.
Το έχουμε επισημάνει και άλλοτε, και όχι μία μόνο φορά: στη χριστιανική πίστη
αν βγάλει κανείς το στοιχείο της θερμής αγάπης προς τον Χριστό, ως το βασικό
κίνητρο κάθε αγίου - ό,τι με άλλα λόγια ζήτησε ο Ίδιος από τους πιστούς Του: ῾εάν τις αγαπά με τον λόγον μου τηρήσει᾽
- σταματά η χριστιανική πίστη να είναι αυτή που ξέρουμε. Εκπίπτει σε κάτι άοσμο
και άγευστο, σε κάτι από το οποίο ελλείπει η ίδια η ζωή. ῾Θέλχθηκες από τον
έρωτα του Χριστού και μίσησες τους θεούς των ειδωλολατρών και τα άψυχα ξόανα,
Ειρήνη ένδοξη, και παρουσιάστηκες πολύ φανερά σ᾽αυτούς που σε έβλεπαν ως στήλη
θεογνωσίας᾽(῾Εθέλχθης τω έρωτι Χριστού
και θεούς εμίσησας εθνών και άψυχα ξόανα, Ειρήνη ένδοξε, και θεογνωσίας στήλην
εμφανέστατα σαυτήν τοις καθορώσιν ανέστησας᾽). ῾Υπέμεινες, πανεύφημη, την
ορμή της φωτιάς που κατέφλεγε τα πάντα και όλα τα ξεσχίσματα του σώματος, γιατί
ήσουν προσηλωμένη σ᾽εκείνα που υποσχέθηκε και προετοίμασε ο Ιησούς γι᾽ αυτούς
και μόνον που Τον αγάπησαν και Τον πόθησαν σαν τον ωραιότατο νυμφίο των ψυχών
τους᾽(῾Πυρός καταφλέγοντος ορμήν ήνεγκας,
πανεύφημε, ξέσεις τε πάσας του σώματος, ενατενίζουσα προς τας αντιδόσεις τας
εκείσε πάνσεμνε, ας μόνοις Ιησούς προητοίμασε τοις αγαπήσασι και θερμώς αυτόν
ποθήσασι, ως νυμφίον ψυχών ωραιότατον᾽) (στιχηρά εσπερινού). ῾Πυρπολήθηκες,
πανσέβαστη, βρέφος ακόμη από τον έρωτα του νυμφίου Χριστού και έτρεξες σαν
ελαφίνα που διψάει, στις αιώνιες πηγές᾽(῾Του
νυμφίου Χριστού έρωτι, παναοίδιμε, από βρέφους, σεμνή, πυρποληθείσα, έδραμες
δορκάς ως διψώσα πηγαίς αειρύτοις᾽) (οίκος κοντακίου).
Ο υμνογράφος, βλέποντας το
πλήθος των ανθρώπων που πίστευαν στον Χριστό λόγω της καρτερίας της αγίας στα
βάσανα που περνούσε και λόγω των υπερλίαν θαυμαστών που γίνονταν στη ζωή της, δεν
μπορεί παρά να επισημάνει έκθαμβος ότι τελικά η καρτερία της αυτή, αποτέλεσμα
της χάρης του Θεού που ενίσχυε το ανδρειωμένο φρόνημά της (βλ. π.χ. ωδή δ´), ήταν εκείνη που κατεξευτέλισε όλους τους
πιστούς της ματαιότητας και της αθεΐας. Με άλλα λόγια, όταν και ο μεγαλύτερος
άθεος και υβριστής της πίστης προσκρούσει στον ογκόλιθο της θερμής αγάπης προς
τον Χριστό και της χάριν Αυτού θυσίας της ζωής, καταπίπτει και εξευτελίζεται ως
προς την δική του μάταια πίστη. Ό,τι συνέβη δηλαδή με τους εχθρούς της πίστης
μπροστά στην Εσταυρωμένη Αγάπη, τον Ίδιο τον Κύριο: κατέπεσαν και χάθηκαν, το ίδιο συμβαίνει σε κάθε εποχή και μπροστά στους
αγίους: χάνονται και καταπίπτουν, έστω κι αν προσωρινά φαίνονται να κυριαρχούν.
Διότι ο λόγος της Γραφής είναι αψευδής και αιώνιος: ῾Αύτη η πίστις η νικήσασα τον κόσμον, η πίστις ημών᾽. ῾Η καρτερία
σου στα βάσανα, Ειρήνη στεφανηφόρε, ξεφτέλισε αυτούς που πίστευαν στη ματαιότητα
και την αθεΐα᾽(῾Η ση εν βασάνοις
καρτερία, Ειρήνη στεανηφόρε, κατεγέλασε των της ματαιότητος και της αθεότητος αντεχομένων᾽)
(ωδή η´).
