«Ο άγιος γεννήθηκε στη Νάξο το 1851, από ευσεβείς γονείς που είχαν ένα εμπορικό καΐκι.
Στο κτήμα τους είχαν και παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Τον
περισσότερο χρόνο του ο άγιος από μικρός τον περνούσε μέσα σ’ αυτό, ενώ προείπε στους γονείς του τον καταποντισμό του καϊκιού
τους έξω από την Πόλη.
Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε από τον εκ μητρός παππού του
ιερέα Γεώργιο Μελισσουργό, κοντά στον οποίο έμαθε όλα τα εκκλησιαστικά
τελετουργικά. Δεκατεσσάρων ετών ορφάνεψε από πατέρα και η οικογένεια αναγκάστηκε
να μετακομίσει στην Αθήνα. Νεαρός νυμφεύτηκε κι απόκτησε έναν γιο, αλλά σύντομα
έχασε τη σύζυγό του. Χειροτονήθηκε διάκονος (1879) και πρεσβύτερος (2 Μαρτίου
1885) και τοποθετήθηκε στον άγιο Παντελεήμονα Ιλισσού. Λειτουργούσε όμως και στον άγιο Ιωάννη
Βουλιαγμένης, όπως και στον άγιο Ελισσαίο Πλάκας, όπου γνώρισε ως ιεροψάλτες
τους μεγάλους Αλέξανδρους, Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδη.
Διέπρεψε ως εκκλησιαστικός λειτουργός, αφήνοντας σε όλους
την εικόνα του αφιλάργυρου, ταπεινότατου, φιλάνθρωπου και απλού ανθρώπου του
Θεού. Η ακτινοβολία του κατά τη Θεία Λειτουργία ήταν τέτοια που κυρίως τα
παιδιά τον έβλεπαν κάποιες φορές να μην πατάει στο έδαφος.
Η φιλανθρωπία του, η παροιμιώδης απλότητά του, η
αφιλαργυρία του ήταν καρπός του Πατερικού του ήθους, το οποίο εδραζόταν στη
μεγάλη ταπείνωσή του και την απέραντη αγάπη του στον Χριστό. Δεν είναι τυχαίο
ότι λειτουργούσε καθημερινά στον άγιο Ελισσαίο, ενώ η λειτουργία ήταν πολύωρη
από το πλήθος ονομάτων που μνημόνευε.
Χωρίς σπουδές ο άγιος αλλά με σοφία Θεού, χαριτώθηκε από
Εκείνον με τα χαρίσματα της προόρασης και της διόρασης, αλλά και της
θαυματουργίας. 2 Μαρτίου του 1932, Κυριακή του ασώτου, κοιμήθηκε οσιακά. Τα τελευταία του λόγια ήταν: «Τον δρόμο τετέλεκα.
Δόξα Σοι ο Θεός. Η Θεία Χάρις να σας ευλογεί!» 29 Αυγούστου 1992, χρονιά που
διακηρύχθηκε επισήμως η αγιότητά του, τα λείψανά του τοποθετήθηκαν σε ασημένια
λάρνακα στον Άγιο Ιωάννη Βουλιαγμένης».
Ο άγιος επιβεβαιώνει τον Παύλειο λόγο «τα πτωχά του κόσμου και τα εξουθενημένα εξελέξατο ο
Θεός, ίνα καταισχύνη τα ισχυρά». Δεν είχε προσόντα που θαυμάζει ο κόσμος. Το
απόλυτο προσόν του ήταν η απλότητα και η ταπείνωσή του, που μαγνητίζουν τη χάρη
του Θεού. Διότι «ταπεινοίς ο Θεός δίδωσι χάριν». Μπροστά στον άγιο Νικόλαο
δηλαδή τοποθετούμαστε ενώπιον του Θεού και αναπνέουμε την ατμόσφαιρα Εκείνου. Μια
διαφάνεια του ουρανού ήταν όλη η ζωή του. Η υμνογραφία για τον άγιο αυτό πρώτα απ’ όλα θίγει: «Αξίωσες, Χριστέ, με τη χάρη
Σου, τα ασθενή του κόσμου να γίνουν ανώτερα από τα ισχυρά και
να φθάσουνε τον
ουρανό».
Ο άγιος Νικόλαος δεν ήταν απλός βεβαίως με την έννοια του
αφελούς. Την απλότητά του την «έδεσε» με την αγάπη προς τον Θεό, ώστε δι’ αυτής να φανερωθεί η σοφία Εκείνου. Γι’ αυτό και τίποτε επίγειο δεν τον γοήτευε. «Εσένα ο κόσμος
δεν σε έλκυσε κι ούτε σε έκανε φίλο του. Την καρδιά σου όμως την έδωσες στον
Σωτήρα σου» σημειώνει ο υμνογράφος του μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος
Βαλληνδράς. Οπότε όλοι τον ονόμαζαν «άνθρωπο
του Θεού», με όλες τις αρετές ενός τέτοιου ανθρώπου. «Ελάτε να δείτε άνθρωπο
πράγματι του Θεού. Γνήσιο υπηρέτη Του, αγιασμένο λειτουργό της Χάρης Του, απλό
στους τρόπους και αφιλάργυρο, με αγάπη στον Χριστό και διακονία Εκείνου μέσω
των ελεημοσυνών και των προσφορών του στους πτωχούς».
Ο εμπνευσμένος υμνογράφος αφορμάται από το όνομά του
αφενός για να τονίσει την ιδιαίτερη αγάπη του αγίου προς τον ομώνυμό του άγιο - «ζήλεψες τον ομώνυμό σου Νικόλαο, τον κανόνα της πίστης
και τον πυρσό της εγκράτειας, αλλά και την εικόνα της πραότητας» – αφετέρου από την προσωνυμία του «Πλανάς», για να
χαρακτηρίσει τον βίο του. «Με ύμνους ας τιμήσουμε τον αγιασμένο Νικόλαο,
τον Πλανά μεν στην κλήση του, απλανή όμως στην πίστη του». Και: «Πορεύτηκες τη ζωή σου απλανώς, πατέρα μας».
Ο άγιος ήταν βραδύγλωσσος σαν τον Πατριάρχη Μωυσή. Ο
υμνογράφος δεν διστάζει να τους παραλληλίσει: «Με τον ατελή του λόγο έμοιαζε
στον βραδύγλωσσο Μωυσή και δεν υστέρησε στο να φωτίσει πολλούς για να γνωρίσουν
τον Κύριο». «Ο Ααρών έγινε συμπαραστάτης του Μωυσή και ο Παράκλητος ήλθε αρωγός
στον Νικόλαο» - πιο μεγάλος και από τον Μωυσή!
Τέλος, ως λειτουργός υπήρξε μοναδικός. Όχι γιατί ήταν
καλλίφωνος ή σπουδαίος ιεροκήρυκας, αλλά γιατί «κατέβαζε στη γη τον ουρανό», έχοντας σαν τον άγιο Σπυρίδωνα «αγγέλους να
συλλειτουργούν μαζί του». Όχι τυχαία λοιπόν σπουδαίοι άνθρωποι της εποχής του,
σαν τους Παπαδιαμάντη και Μωραϊτίδη, αυτόν προτιμούσαν για λειτουργό στις
λειτουργίες, αυτόν κυρίως ένιωθαν μύστη των αρρήτων μυστηρίων, αυτόν βοηθούσαν
στο ψαλτήρι. Ο
υμνογράφος επισημαίνει «συνεσκιασμένα». «Είχες άξιους συνεργάτες, που έψελναν
καρδιακά στον Κύριο. Τα ονόματα αυτών είναι πασίγνωστα στους εραστές των
γραμμάτων, αλλά και γραμμένα από τον Θεό στο βιβλίο της ζωής».
