«Οι
άγιοι αυτοί έζησαν, όταν αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο Τραϊανός και ηγεμόνας ο
Μάξιμος. Συνελήφθη πρώτα ο άγιος Πρόκλος, ο οποίος ομολόγησε την πίστη του στον
Χριστό ενώπιον του βασιλιά, οπότε και παραδόθηκε από αυτόν στον Μάξιμο τον
ηγεμόνα για να τον βασανίσει. Στην αρχή, του καίνε τη γαστέρα και τα πλευρά,
έπειτα ξέεται, κρεμάται επί ξύλου, και με λίθους βαρείς, στη συνέχεια, στα
πόδια, οδηγείται για να τοξευτεί. Στον δρόμο συναντά τον ανεψιό του Ιλάριο, που
συρόταν και αυτός από τους ειδωλολάτρες. Και ο μεν άγιος Πρόκλος, αφού
καταπληγώθηκε από το πλήθος των βελών, εκδήμησε προς τον Κύριο, ο δε άγιος
Ιλάριος, αφού ρωτήθηκε και ονόμασε τον εαυτό του χριστιανό, κρεμασμένο τον
κτύπησαν και για τρία μίλια τον έσυραν. Έπειτα, αφού κόπηκε η κεφαλή του, κατατέθηκε
μαζί με τον άγιο Πρόκλο».
Οι
άγιοι Πρόκλος και Ιλάριος ανήκουν στη μεγάλη χορεία των μαρτύρων, που έδωσαν τη
ζωή τους για τον Κύριο Ιησού Χριστό και που φανέρωσαν έτσι ότι αυτό που τους
κινούσε για να φτάσουν μέχρις αυτό το σημείο ήταν η βαθειά αγάπη προς Εκείνον.
Χωρίς αυτήν την αγάπη, τον πόθο του ουρανού, δεν θα δικαιολογείτο το μαρτύριό
τους, ή, κι αν υπήρχε, δεν θα χαρακτηριζόταν χριστιανικό. Διότι πολλά είδη
μαρτυρίων γνωρίζουμε, αλλά δεν είναι βεβαίως όλα χριστιανικά. Για παράδειγμα,
μπορεί κάποιος να δώσει τη ζωή του για την πατρίδα του, αλλά θα ανήκει στους
λεγόμενους εθνομάρτυρες, κι όχι βεβαίως στους μάρτυρες του Χριστού, συνεπώς
σ’ αυτούς που εντάσσονται στη χορεία των αγίων. Οι άγιοι Πρόκλος και
Ιλάριος λοιπόν είναι μάρτυρες Χριστού, για την αγάπη Εκείνου έδωσαν τη ζωή
τους, με πολλά βασανιστήρια μάλιστα, και γι’ αυτό τιμώνται και γεραίρονται από
την Εκκλησία μας.
Η
αγάπη τους αυτή προς τον Χριστό ήταν η δύναμη που τους έδινε φτερά ν’
ανεβαίνουν την κλίμακα του ουρανού, που σημαίνει ότι οι άγιοι σκέφτονταν
διαρκώς τον Χριστό, ανάπνεαν τη χάρη Εκείνου, όλες οι επιθυμίες και τα
συναισθήματά τους ήταν προσανατολισμένα προς τον Θεό. Αποτέλεσμα αυτής της
πνευματικής ανόδου ήταν αφενός η αδιάκοπη αύξησή τους στη θέωση, αφετέρου η
υπέρβαση της όποιας γοητείας και έλξης ασκεί ο κόσμος στα πάθη του ανθρώπου.
Διότι, για να μπορέσει κανείς να ξεπεράσει τους πειρασμούς του πεσμένου στην
αμαρτία κόσμου, απαιτείται μία ισχυρότατη δύναμη, η οποία δεν είναι άλλη από
τον πόθο του Θεού. Στους αγίους αυτούς – μάλλον και σ’ αυτούς – βλέπουμε
να υλοποιείται αυτό που έλεγε ο απόστολος Παύλος για τον εαυτό του: «ηγούμαι
πάντα σκύβαλα είναι, ίνα Χριστόν κερδήσω». Μπροστά στον Χριστό, στη χάρη
και την αγάπη Του, όλα θεωρούνται όχι απλώς δεύτερα, αλλά κυριολεκτικά
σκουπίδια.
Την
παραπάνω πραγματικότητα επισημαίνει και η υμνολογία της σημερινής εορτής: «επτέρωσεν
υμάς ο ουράνιος πόθος. Όθεν πάντα τα τερπνά του βίου, Αθληταί, ελογίσασθε
σκύβαλα, νεύσεσι ταις προς το Θείον θεωθέντες και άπασαν των αθέων ισχύν
ταπεινώσαντες». Δηλαδή: Σας έδωσε φτερά ο ουράνιος πόθος. Γι’ αυτό
όλα τα τερπνά του βίου, Αθλητές (του Χριστού), τα θεωρήσατε σκουπίδια, αφού
θεωθήκατε με τη στροφή σας προς τον Θεό και ταπεινώσατε όλη τη δύναμη των
αθέων. Είναι ευνόητο βεβαίως ότι η ζωή των αγίων Πρόκλου και Ιλαρίου αποτελούν
δυνατό παράδειγμα και για εμάς σήμερα, που ταλαιπωρούμαστε μέσα στις προκλήσεις
της ανισόρροπης εποχής μας, που θα πει ότι μας υπενθυμίζουν πρώτα απ’ όλα τον
ορθό προσανατολισμό μας – προς τον Τριαδικό Θεό και την εν Εκκλησία παρουσία
Του – κι έπειτα τη μόνη δύναμη απεμπλοκής από τα του βίου μας τερπνά και
παράλογα - την αγάπη και τον πόθο μας για τον Χριστό.
