«Οι άγιοι αυτοί άθλησαν επί Δεκίου βασιλέως, στη
νήσο Κρήτη, προερχόμενοι από διαφορετικά μέρη αυτής και όχι από μία μόνο πόλη της.
Πέντε ήταν από τη μητρόπολη Γορτύνης, ο Θεόδουλος, ο Σατορνίνος, ο Εύπορος, ο Γελάσιος
και ο Ευνικιανός. Από την Κνωσό ήταν ο Ζωτικός. Από το Επίνειο Πανόρμου ο Αγαθόπους.
Από την Κυδωνία ο Βασιλείδης και από το Ηράκλειο ο Ευάρεστος και ο Πόμπιος. Αυτοί
παραδόθηκαν από τους απίστους στον άρχοντα της νήσου, ο οποίος επέτρεψε στον δήμιο
να τους περιφέρει στους βωμούς των ειδώλων, κι αν δεν θυσιάζουν, να τους βασανίζει
με παντός είδους βασανιστήρια. Τριάντα ημέρες λοιπόν γύριζαν συρόμενοι από τους
άτακτες υβριστές, οι οποίοι τους κορόιδευαν και τους έσερναν κατά γης
μέσα στις κοπριές, κι ύστερα, επειδή είδε ο δικαστής ότι είχαν αμετακίνητο και στέρεο
το φρόνημά τους, παρ’ όλα τα κτυπήματα και τους λιθοβολισμούς, τους στρέβλωσαν
τα μέλη του σώματος, τους υπέβαλαν σε άλλα φοβερά μαρτύρια και τέλος τους έκοψαν
το κεφάλι. Τελείται δε η σύναξή τους στο ναό του αγίου Στεφάνου, πλησίον των Πλακιδίων».
Η
αγαπημένη σκέψη του Ιωσήφ του υμνογράφου, να συνδέει τις εορτές των αγίων με τα
προεόρτια των Χριστουγέννων, συνεχίζεται. Ό,τι είδαμε και με την αγία Αναστασία
την φαρμακολύτρια, να προβάλλεται δηλαδή από τον υμνογράφο ως φως που φωτίζει την
Γέννηση του Κυρίου, το ίδιο βλέπουμε και εδώ με τους αγίους δέκα μάρτυρες τους εν
Κρήτη: «εφέστηκεν η μνήμη – τονίζει –
των Μαρτύρων, κηρύττουσα την Γενέθλιον ημέραν
του Σωτήρος∙ και τη τούτων αθλήσει προοιμιάζεται ημίν Δεσποτική εορτή» (έφτασε
η μνήμη των Μαρτύρων, που κηρύσσει τη Γέννηση του Σωτήρος. Και η Δεσποτική εορτή
κάνει την εμφάνισή της σε εμάς με την άθλησή τους). Με ποιον τρόπο οι άγιοι
μας παραπέμπουν στα Χριστούγεννα; Μα με την προσφορά των δώρων τους στον εκ Παρθένου
γεννηθέντα: τη θυσία του εαυτού τους. «Μάγοι
τα δώρά σοι προσήγον, οι δε Μάρτυρες τα αίματα τω γεννηθέντι επί γης εκ Παρθένου
εν τη πόλει Δαυίδ» (Οι μάγοι σου πρόσφεραν τα δώρα, οι δε μάρτυρες τα αίματα
του μαρτυρίου τους, σε Σένα που γεννήθηκες επί γης από Παρθένο κόρη στην πόλη του
Δαυίδ). Κατά τον άγιο Ιωσήφ το μαρτύριο των δέκα μαρτύρων λειτουργεί ως τύπος της
Γέννησης του Κυρίου: είναι το νέο αστέρι, που κηρύσσει στους πιστούς Αυτόν που η
Παρθένος εκύησε. «Αστήρ μεν το πριν τοις μάγοις
επέστη, οδηγών εν Βηθλεέμ, πόλει Ιούδα∙ ούτοι δε ημίν κηρύττουσιν εν βασάνοις, ον
η Παρθένος ασπόρως εκύησεν» (Ο αστέρας παλαιά φανερώθηκε στους μάγους, οδηγώντας
τους στη Βηθλεέμ, την πόλη Ιούδα. Αυτοί δε κηρύσσουν σε εμάς με τα βάσανά τους Αυτόν
που η Παρθένος εκύησε χωρίς συνάφεια ανδρός).
Η
καταγωγή των δέκα μαρτύρων από την Κρήτη δεν μένει αναξιοποίητη από τον άγιο υμνογράφο.
Παίρνει αφορμή να θυμηθεί τον μεγάλο απόστολο Παύλο και τους μαθητές του, οι οποίοι
πέρασαν από την Κρήτη και ίδρυσαν την τοπική Εκκλησία. Στο πρόσωπο των δέκα αυτών
ο Ιωσήφ βλέπει την προέκταση του αποστόλου των εθνών, τα κλήματα που ανήκουν
στη φυτεία εκείνου. «Τίτου και Κάρπου κλήματα
ώφθητε, μάρτυρες, ως εκ της Παύλου φυτείας αναθάλλοντες, καρπούς ομολογίας εκ χειλέων
τω Χριστώ προσενέγκαντες» (Φανήκατε κλήματα του Τίτου και του Κάρπου, μάρτυρες,
σαν να βλαστήσατε από τη φυτεία του Παύλου, αφού προσφέρατε από τα χείλη σας στον
Χριστό τους καρπούς της ομολογίας σας). Η επισήμανση του αγίου υμνογράφου είναι
ιδιαιτέρως σημαντική: εκείνος θεωρείται γνήσιος συνεχιστής της παράδοσης των αποστόλων,
όταν έμπρακτα, και μάλιστα με τη θυσία της ζωής του, φανερώνει την πίστη που αυτοί
παρέδωσαν. Μία αλήθεια που πρέπει πάντοτε να έχουμε κατά νου, δεδομένου ότι συχνά
οι νεώτεροι καυχόμαστε για τους πατέρες μας, χωρίς καμία προσπάθεια συντονισμού
μας με τη ζωή εκείνων.
Η αποστολικής καταγωγής πίστη στον Χριστό των αγίων μαρτύρων
προβάλλεται από τους ύμνους της ακολουθίας τους και με μία εξαίσια εικόνα: μοιάζει
η πίστη τους με πλοίο ευρισκόμενο σε απάνεμο λιμάνι, και γι’ αυτό προφυλαγμένο από
τα άγρια κύματα της θάλασσας. Η πίστη στον Χριστό δηλαδή ήταν εκείνη που έδινε τη
δύναμη στους μάρτυρες να ξεπερνούν όλα τα κτυπήματα των αθέων, που σαν κύματα έρχονταν
εναντίον τους. «Κυμαινομένης ως θαλάσσης κατά
της ομολογίας Χριστού της τυραννίδος του εχθρού, ως φιλεύδιοι λιμένες αυτή, επέστησαν
αθρόως οι αθληταί, ως ναυν την πίστιν αυτών συναιρούντες» (Σαν κύμα της θάλασσας
ήταν η τυραννίδα του εχθρού που κτυπούσε την ομολογία του Χριστού. Οι αθλητές όμως
φάνηκαν όλοι σαν απάνεμα λιμάνια, κρατώντας την πίστη τους σαν πλοίο).
Όλη η ιστορία της Εκκλησίας και της ανθρωπότητας αδιάκοπα επιβεβαιώνει ότι πράγματι
η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο, αυτή που έκαμψε σιδηρόφρακτες αυτοκρατορίες και
υπερίσχυσε θεωρουμένων πανίσχυρων αυτοκρατόρων και βασιλέων, είναι η πίστη στον
Χριστό. Όταν βεβαίως αυτή δεν εξαντλείται στα λόγια – τούτο συνιστά βλασφημία –
αλλά φανερώνεται ως ζωή. Και δικαίως: είναι η πίστη που συνιστά τη δίοδο της παρουσίας
του ίδιου του Θεού μέσα στον κόσμο.
