“Ο άγιος Δωρόθεος ζούσε κατά τους χρόνους του βασιλιά Λικίνιου και ήταν
επίσκοπος Τύρου. Επί των βασιλέων Διοκλητιανού και Μαξιμιανού, λόγω του διωγμού
που επρόκειτο να ξεσπάσει, άφησε την οικία του και τον τόπο του και απήλθε στη
Δυσσόπολη. Μετά την καταστροφή αυτών, πήγε στην Τύρο και κατεύθυνε την Εκκλησία
του μέχρι την εποχή του Ιουλιανού του παραβάτη. Τότε ξαναπήγε στη Δυσσόπολη,
όπου αφού συνελήφθη από τους άρχοντες του Ιουλιανού και υπέμεινε πολλά βασανιστήρια,
σε βαθύτατο γήρας έλαβε το στεφάνι του μαρτυρίου, προσφέροντας την ψυχή του
στον Θεό την ώρα που έπασχε, σε ηλικία ήδη εκατόν επτά ετών. Άφησε διάφορα
εκκλησιαστικά συγγράμματα και ιστορίες, στα ελληνικά και τα ρωμαϊκά. Διότι
γνώριζε και τις δύο γλώσσες, από τη μεγάλη σπουδή του και την κλίση της φύσης
του”.
Ο άγιος Ιωσήφ ο υμνογράφος, όπως γίνεται συνήθως στην
εκκλησιαστική υμνολογία, αξιοποιεί το όνομα του αγίου Δωροθέου, προκειμένου να
τον τοποθετήσει από πλευράς πνευματικής: ο άγιος υπήρξε το δώρο του Θεού στην
Εκκλησία για να βοηθήσει τους πιστούς στη σωτηρία τους, ο ίδιος προσφέρθηκε ως
δώρο στον Θεό με την ασκητική του διαγωγή και το μαρτύριό του. ῾Αυτός που από
την πλούσια αγάπη Του παρέχει τα δώρα ως Θεός σ᾽ αυτούς που έχουν ανάγκη,
δώρισε εσένα, Δωρόθεε, σαν θεϊκό δώρο στην Εκκλησία, για τη φανερή σωτηρία των
πιστών᾽(῾Σε ως θείον δώρον, Δωρόθεε, ο τα
δώρα ως Θεός παρέχων πλουσία χρηστότητι τοις δεομένοις εις πιστών εναργή
σωτηρίαν, τη Εκκλησία εδωρήσατο᾽) (ωδή θ´). ῾Πρόσφερες τον εαυτό σου, παμμακάριστε
Δωρόθεε, ως καθαρότατο δώρο στον Θεό, με τον τέλειο βίο σου και το ιερό
μαρτύριό σου᾽(῾Δώρον Θεώ, παμμάκαρ,
σεαυτόν προσήξας καθαρώτατον, διά βίου τελείου και σεπτού μαρτυρίου, Δωρόθεε᾽)
(ωδή α´). ῾Πρόσφερες τον εαυτό σου ως άγιο θεϊκό δώρο στον Δημιουργό, αφού
προηγουμένως διέπρεψες στην άσκηση και ύστερα άθλησες με δύναμη στο μαρτύριο᾽ (῾Δώρον θείον άγιον σαυτόν προσήξας τω Κτίστη,
πρότερον εν τη ασκήσει ενδιαπρέψας, ύστερον τω μαρτυρίω στερρώς αθλήσας᾽)
(κοντάκιο).
Έτσι είναι σαφές ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για τον
Θεό από την αγιασμένη ζωή ενός πιστού ανθρώπου, που σημαίνει ότι ο Θεός δεν
ευαρεστείται με τις υλικές προσφορές μας αλλά με τη ζωή μας τη σύμφωνη με το
άγιο θέλημά Του. Πολλές φορές πέφτουμε στην παγίδα να νομίζουμε ότι θα έχουμε
τον Θεό προστάτη και συμπαραστάτη μας, αν του κάνουμε δώρα με τα οποία
ευαρεστείται: ακριβά καντήλια, ωραίες εικόνες, οικοδομή ναών. Χωρίς να αρνείται
κανείς και αυτές τις προσφορές, όταν πηγάζουν από την αγάπη μας – ο ίδιος ο Κύριος δεν απέπεμψε το ακριβό δώρο
της πόρνης γυναίκας που αγόρασε μύρο και το άλειψε στα πόδια Του, ως έκφραση
της αγάπης της – όμως το καίριο και ουσιαστικό είναι η καλή και αγία ζωή μας, η
θεμελιωμένη στη μετάνοια και τις εντολές του Χριστού. Θέλουμε να κάνουμε τον
Θεό μας να χαίρεται; Ας ζούμε σύμφωνα με το άγιο θέλημά Του. Και η χαρά Του
πολλαπλασιάζεται όταν μας βλέπει να μένουμε στο θέλημά Του αυτό, έστω και με
θυσία της ζωής μας. Κι από την άλλη: δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευεργεσία που δίνει
ο Θεός στον κόσμο μας από την δωρεά ενός αγίου Του. Ο άγιος είναι η ευλογημένη
απάντηση του Θεού στον παραπαίοντα και αμαρτωλό κόσμο μας, το ακριβότερο δώρο
Του σε εμάς, αφού με την παρουσία του αγίου διακρατείται και ο ίδιος ο κόσμος.
Λόγω των αγίων που σε κάθε εποχή υπάρχουν, ο Θεός μακροθυμεί και δίνει
περισσότερο χρόνο, ώστε να κινητοποιηθούν περισσότεροι άνθρωποι σε μετάνοια και
να σωθούν. ῾Έδωκα χρόνον ίνα μετανοήσωσιν
οι άνθρωποι᾽(πρβλ. Αποκάλυψη Ιωάννη, κεφ. 2,21). Κι αυτό ιδιαιτέρως πρέπει
να τονίζεται στην εποχή μας, την τόσο περίεργη από πλευράς πνευματικής και
οικονομικής κρίσεως. Η απάντηση του Θεού δεν θα έρθει με τον πολλαπλασιασμό των
χρημάτων και των υλικών αγαθών, αλλά με τη δημιουργία συνθηκών μετανοίας στην
καρδιά μας. Αν αρχίσει η εσωτερική αλλοίωσή μας και η επιστροφή μας προς τον
Θεό, τότε πράγματι θα σημαίνει ότι ήλθε η ώρα της υπέρβασης της όποιας κρίσεως.
Ο άγιος Ιωσήφ δεν επικεντρώνει την προσοχή του στο όντως
παράδοξο: ένας γέροντας 107 ετών να δέχεται τη μήνη του περιβάλλοντος του
παραβάτη αυτοκράτορα και να υφίσταται τόσα βασανιστήρια. Ίσως γιατί γνωρίζει καλά ότι όταν κάποιος
ξεφεύγει από την πίστη και αρνείται τον Χριστό, σαν τον Ιουλιανό τον
αυτοκράτορα, δεν έχει πια περιθώρια
ανθρωπιάς μέσα του. Επικεντρώνει όμως αρκετά στα συγγράμματα που άφησε ο άγιος
Δωρόθεος, διότι επίσης γνωρίζει ότι τα γραπτά που μένουν στους αιώνες, είναι
εκείνα που βοηθούν τους ανθρώπους σε κάθε εποχή στο να βρίσκουν τον δρόμο του
Θεού, ενώ τους απομακρύνουν από τις πλάνες του διαβόλου. ῾Αναδείχτηκες,
θεομακάριστε Πατέρα, πυξίδα του αγίου Πνεύματος, γράφοντας τα θεία δόγματα με
γνώση θεϊκή᾽(῾Πυξίον θείου Πνεύματος,
θεομακάριστε, εδείχθης, Πάτερ, τα θεία δόγματα εγγεγραμμένα φέρων εν γνώσει
θεϊκή᾽) (στιχηρό εσπερινού). ῾Η φωνή των λόγων σου και η δύναμη των ωραίων
διδασκαλιών σου έφτασε, παμμακάριστε, σε όλη τη γη με τη χάρη του Θεού᾽(῾Ρημάτων ο φθόγγος και τερπνών δογμάτων η
δύναμις, πάσαν επέδραμε, παμμακάριστε, την γην θεία χάριτι᾽) (ωδή ς´). ῾Κράτησες
τα ρεύματα της απάτης, Δωρόθεε, με το ρεύμα της πάνσοφης γλώσσας σου και πότισες
καλά τις διάνοιες των πιστών᾽(῾Ρεύματα
της απάτης έστησας, Δωρόθεε, τω ρεύματι της πανσόφου σου γλώττης, και πιστών
διανοίας κατήρδευσας᾽) (ωδή α´).
Και τι ήταν εκείνο που έγραψε ο άγιος και φώτισε τόσο πολύ
τις διάνοιες των πιστών; Τους βίους των αγίων, μάλιστα των εβδομήκοντα μαθητών
του Χριστού. Την πίστη της Εκκλησίας και τα δόγματα της πίστεως ο άγιος
Δωρόθεος τα πρόσφερε μέσα από το ενσαρκωμένο ευαγγέλιο, τη ζωή των αγίων. Κι
είναι τούτο μία πολύ μεγάλη αλήθεια: σε κάθε εποχή, κι ίσως ακόμη περισσότερο
στην εποχή μας, η σημαντικότερη προσφορά είναι η προσφορά της ζωής των αγίων
μας. ῾Φανέρωσες με τις ιερές σου συγγραφές, θεόπνευστε Πατέρα, τον τρόπο ζωής
των αγίων, γιατί φωτιζόσουν στην ψυχή από τη θεία γνώση᾽(῾Αγίων πολιτείας ιεραίς συγγραφαίς εδήλωσας, Πάτερ θεόπνευστε, θεία
γνώσει την ψυχήν φωτιζόμενος᾽) (ωδή ς´).
