ΤΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟ ΕΡΓΟ ΜΑΣ!

 

«(Ο όσιος της εποχής μας μέγας Γέρων Παΐσιος ο αγιορείτης) καλλιεργώντας τη μετάνοια διάβαζε συχνά τον Μεγάλο Κανόνα τον οποίο έμαθε απ’  έξω. Επίσης του άρεσε και τον βοηθούσε στη μετάνοια η προσευχή του Μανασσή. Όταν την έλεγε με πνεύμα συντετριμμένο και ψυχή ταπεινωμένη, γονάτιζε, κολλούσε στο έδαφος, ισοπεδώνετο. Το πόση βαρύτητα έδινε ο Γέροντας στη συντριβή και τη μετάνοια, που τη θεωρούσε ως το κυριότερο έργο του μοναχού, φαίνεται και από το εξής χωρίο που είχε γράψει με μολύβι στον τοίχο του μικρού του καλυβιού στη Σκήτη των Ιβήρων. “Και ποία μελέτη υπάρχει ανωτέρα της μελέτης του κλαυθμού; Και ευκαιρεί ο μοναχός από τον κλαυθμό;”» (Ιερομ. Ισαάκ, Βίος Γέροντος Παϊσίου του αγιορείτου, Άγιον Όρος, σελ. 418).

Δεν μεταφέρουμε κάτι άγνωστο όταν λέμε ότι ο αγαπημένος άγιος Παΐσιος ο αγιορείτης ήταν κατεξοχήν άνθρωπος της μετάνοιας. Η μετάνοια γι’ αυτόν ήταν ο αδιάκοπος αγώνας της καθημερινότητάς του, ο οποίος θεμελιωνόταν στην επίγνωση του τι σημαίνει χριστιανική ζωή. Χριστιανική ζωή σημαίνει πορεία μετανοίας, κατά την προτροπή και εντολή του ίδιου του Κυρίου Ιησού Χριστού, από τη στιγμή που ξεκίνησε τη δημόσια δράση Του στον κόσμο. «Μετανοείτε˙ ήγγικε γαρ η Βασιλεία των Ουρανών» ήταν τα πρώτα λόγια Του. Με τον ερχομό του Κυρίου ήλθε και η Βασιλεία του Θεού – ο Χριστός είναι η Βασιλεία του Θεού – και ο μόνος τρόπος εισόδου στη Βασιλεία αυτή, σχέσεως δηλαδή με Εκείνον,  είναι ο δρόμος της μετάνοιας. Κι ασφαλώς μετάνοια σημαίνει όχι απλώς μία αποδοχή κάποιων σφαλμάτων και αμαρτημάτων μας αλλά δυναμική και έμπονη πορεία διαρκούς επιστροφής μας  προς τον Θεό Πατέρα, το σπίτι μας και τον εαυτό μας – βρίσκουμε την ταυτότητά μας και τη θέση μας διά της μετανοίας. Το «εις εαυτόν ελθών» του προτύπου της μετανοίας ασώτου υιού κατά τη γνωστή ομώνυμη παραβολή του Κυρίου, και το «αναστάς πορεύσομαι προς τον Πατέρα μου» συνιστούν τα κεντρικά και δομικά στοιχεία που συνθέτουν την όντως μετάνοια, πέραν των όποιων «καρικατούρων» αυτής.

Λοιπόν ο άγιος μέγας Γέρων ήταν ο άνθρωπος της μετανοίας. Την θεωρούσε μάλιστα, όπως σημειώνει το παραπάνω απόσπασμα, «ως το κυριότερο έργο του μοναχού», αλλά και κάθε χριστιανού θα προσθέταμε. Σε ερώτηση για παράδειγμα ηλικιωμένου μοναχού προς αυτόν για το τι ζητά στην πνευματική του ζωή απάντησε: «Ζητώ από τον Θεό να γνωρίσω τον εαυτό μου. Αν γνωρίσω τον εαυτό μου, θα ’χω μετάνοια. Αν έρθει η μετάνοια, θα έρθει η ταπείνωση, μετά η χάρη. Γι’ αυτό ζητώ μετάνοια, μετάνοια, μετάνοια. Μετά ο Θεός στέλνει τη χάρη Του».

Η εκζήτηση της μετάνοιας από τον Θεό όμως – κι αυτό είναι το ιδιαίτερο που βλέπουμε και στο αρχικό κείμενό μας – δεν εξαντλείτο στο συγκεκριμένο αίτημα: «δώσε μου μετάνοια». Αξιοποιούσε ο όσιος οποιαδήποτε άλλη προσευχή που αναφερόταν στη μετάνοια, όπως και εφεύρισκε τρόπους που θα υπενθύμιζε στον εαυτό του τη μοναδική αυτή οδό εύρεσης του Θεού μας – με τη συμμετοχή πάντοτε και του ίδιου του σώματός του διά της γονυκλισίας και του «ισοπεδώματός» του στο πάτωμα. Κι είναι χαρακτηριστική η επιλογή των προσευχών: ο Μέγας Κανών του αγίου Ανδρέου Κρήτης που η Εκκλησία μας προβάλλει κατεξοχήν την πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών˙ η προσευχή του Μανασσή που επίσης ιδίως διαβάζεται στο Μεγάλο Απόδειπνο της Μεγάλης Σαρακοστής. Δύο προσευχές, εκτεταμένη η μία, πιο σύντομη η άλλη, που στοχεύουν στην «καρδιά» του ανθρώπου, όταν αυτός είναι καλοπροαίρετος και θέλει τον Θεό στη ζωή του, και τον προκαλούν να προχωρεί από μετάνοια σε βαθύτερη και καθαρότερη μετάνοια, για να θυμηθούμε και τον όσιο Συμεών τον νέο θεολόγο.

Κι ακόμη, η εφευρετικότητά του στο θέμα αυτό: να γράψει με μολύβι στον τοίχο της καλύβης του, για διαρκή πρόκλησή του, τα πατερικά λόγια που θυμίζουν τα δάκρυα και το πένθος της μετάνοιας. Πέραν του φωτισμού που είχε από τον Κύριο, πρέπει στο συγκεκριμένο σημείο να πήρε αφορμή από την Κλίμακα του αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου, ο οποίος αναφέρει την περίπτωση μοναχού που έλεγχε τον εαυτό του, γράφοντας στον τοίχο κι αυτός του κελιού του όλα τα ονόματα των μεγάλων και υψηλών αρετών. Κάτι παρόμοιο δεν έκανε και ο σύγχρονος του Παϊσίου μέγας κι αυτός όσιος Γέρων Πορφύριος, ο οποίος είχε αναρτήσει στο κελί του με καλλιγραφικά γράμματα απόσπασμα από τον άγιο Συμεών τον νέο θεολόγο, που παρακινούσε στο να βλέπει ο χριστιανός όλους τους ανθρώπους με τον τρόπο που λέει ο Κύριος: ως εικόνες δικές Του!

Το παράδειγμα του αγίου Παϊσίου εν προκειμένω είναι και για κάθε χριστιανό κάθε εποχής: χρειάζεται κι εμείς να θεωρήσουμε τη μετάνοια ως την προτεραιότητα της ζωής μας, γιατί αυτό ζητά ο Κύριος, και να θέτουμε σε λειτουργία το μυαλό μας ώστε να εφευρίσκουμε δικούς μας τρόπους υπενθύμισης της προτεραιότητας αυτής. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι την πίστη μας τη λαβαίνουμε υπ’ όψιν μας σοβαρά.