«Ο
Μιχαήλ ο διαπρεπέστατος Ταξίαρχος των ασωμάτων Δυνάμεων, και κατά την Παλαιά
Διαθήκη και κατά την Καινή της χάριτος, έδειξε και δείχνει τις πολλές
χάριτες και ευεργεσίες του στο ανθρώπινο γένος. Όταν λοιπόν ο αντίπαλος και
εχθρός της σωτηρίας μας επαναστάτησε κατά του Δημιουργού και φέρεται να είπε το
πρωτοφανές «Θα βάλω τον θρόνο μου πάνω από τις νεφέλες» και καυχήθηκε με το «θα
γίνω όμοιος με τον Ύψιστο», τότε ξέπεσε από το αρχαγγελικό αξίωμα, όπως
λέει ο Κύριος «Έβλεπα, λέει, τον σατανά να έχει πέσει από τον ουρανό σαν
αστραπή», όπως τα ίδια με αυτόν έπαθε, λόγω της αλαζονείας του, και
το υπό αυτόν τάγμα αγγέλων. Αυτός λοιπόν ο πανσέβαστος, φυλάσσοντας σαν πιστός
δούλος την ευγνωμοσύνη του προς τον Κύριο, και δείχνοντας την πολλή
φροντίδα του για το δικό μας ανθρώπινο γένος, τάχθηκε από τον Παντοκράτορα να
είναι ο πρώτος των νοερών και Αρχαγγελικών τάξεων. Διότι όταν είδε τον αποστάτη
να έχει πέσει, μάζεψε τους χορούς των Αγγέλων και αφού είπε «Πρόσχωμεν», ας
προσέξουμε, ύμνησε με δυνατή φωνή τον Κύριο των όλων, σαν να έλεγε: Ας
προσέξουμε εμείς που είμαστε κτιστοί τι πάθανε αυτοί που μέχρι τώρα ήταν φως
μαζί με εμάς και τώρα γίνανε σκοτάδι. Αυτή η συγκρότηση λοιπόν ονομάστηκε
Σύναξις των Αγγέλων, δηλαδή προσοχή και ομόνοια και ένωση. Αυτός λοιπόν ο μέγας
προστάτης και ευεργέτης της σωτηρίας μας, κάνοντας διαρκώς και περισσότερες και
πιο εκτεταμένες σωτηριώδεις ευεργεσίες προς όλους, φαίνεται να εμφανίζεται σε
πολλούς. Φάνηκε δηλαδή στον Αβραάμ και τον Λώτ κατά την καταστροφή των Σοδόμων.
Φάνηκε στον Ιακώβ, όταν προσπαθούσε να ξεφύγει από τον αδελφό του. Προπορευόταν
του λαού των Ισραηλιτών, όταν λυτρώνονταν και ελευθερώνονταν από τη σκληρή
δουλεία των Αιγυπτίων. Φάνηκε στον Βαλαάμ που πήγαινε να καταρασθεί τον Ισραήλ.
Προς τον Ιησού του Ναυή που ζητούσε να μάθει είπε: «Εγώ είμαι ο αρχιστράτηγος
του Κυρίου, μόλις έφτασα». Αυτός και τους ποταμούς που αφέθηκαν ελεύθεροι από
τους δυσσεβείς κατά του αγιάσματος και του προσκυνήματος, τους οδήγησε αλλού,
κάνοντας άνοιγμα στη γη. Κι είναι πολλά άλλα ακόμη στη θεόπνευστη Γραφή που
ιστορούνται γι’ αυτόν. Για τον λόγο αυτό ακριβώς και εμείς, προβάλλοντάς
τον προστάτη και φύλακα της ζωής μας, εορτάζουμε την πάνσεπτη τώρα πανήγυρή
του, εκζητώντας με τις προστασίες και τις πρεσβείες του και κατά τον παρόντα
αιώνα να βρούμε απολύτρωση από τις δυσχέρειες, και κατά τον μέλλοντα να
καταξιωθούμε της επουράνιας χάρης και τάξης. Αμήν.»
Ο
άγιος υμνογράφος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, με δυνατή πίστη και γνώση όλης της
Αγίας Γραφής, Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, μας ανοίγει τα μάτια να δούμε νοερώς
τον πνευματικό κόσμο των αγγέλων και αρχαγγέλων, όπως και των λοιπών επουρανίων
δυνάμεων ασωμάτων. Να δούμε δηλαδή εκείνη τη δημιουργία του Θεού, η οποία
προηγήθηκε της υπόλοιπης κτιστής δημιουργίας και του ανθρώπου, δημιουργία
τέτοια που βρίσκεται σε απόλυτη υπακοή προς το θέλημα του Θεού και σε διαρκή
δοξολογία του αγίου ονόματός Του. Κατεξοχήν όμως τονίζει τη θέση
και το έργο των αρχιστρατήγων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Και για μεν τον Μιχαήλ
προβάλλει τον τριπλό χαρακτηρισμό, όπως κάνει άλλωστε σε κάθε αναφορά σ’ αυτόν,
όπως στο γνωστό εν Χώναις θαύμα του, του παραστάτη, του πρωτοστάτη και του
προστάτη, δηλαδή ότι ο άγιος Μιχαήλ είναι «παραστάτης της Τρισηλίου θεότητος
φαιδρότατος», «πρωτοστάτης των ταξιαρχιών των αγγέλων», και βεβαίως «ημέτερος
προστάτης», «καθ’ εκάστην μεθ’ ημών πορευόμενος και φυλάττων τους
πάντας εκ πάσης του διαβόλου περιστάσεως». Για δε τον άγιο Γαβριήλ
υπενθυμίζει ότι ήταν εκείνος ο οποίος «ανεκάλυψεν ημίν θείον και μέγα όντως
μυστήριον»: «να σωματούται ο ασώματος Θεός εν μήτρα Παρθενική και να
γίνεται άνθρωπος εις το σώσαι τον άνθρωπον», και πριν ακόμη από αυτό «να
φέρει τη χαρμόσυνη είδηση της γεννήσεως τέκνου στον Ζαχαρία τον ιερέα»,
ώστε «να γεννηθεί η φωνή του Λόγου, ο Ιωάννης».
Ο
σκοπός όμως της εορτής της συνάξεως των αγγελικών δυνάμεων, κατά τον άγιο
υμνογράφο, δεν είναι μόνον η γνώση του πνευματικού αυτού κόσμου και η έκφραση
ευγνωμοσύνης μας για τις πολλές και ποικίλες ευεργεσίες τους απέναντι στο
ανθρώπινο γένος. Το προέχον γι’ αυτόν είναι εκείνη η δική μας πρακτική, η
οποία όντως τους ευχαριστεί και η οποία δεν είναι άλλη από τη μετάνοιά μας: να
φύγουμε από την αμαρτία και να ζήσουμε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Διότι «την
ημών σωτηρίαν αδιαλείπτως πρεσβεύουσιν και τη μετανοία συγχαίρουσι». Για τη
σωτηρία μας πρεσβεύουν πάντοτε στον Θεό και χαίρονται για τη μετάνοιά μας. Από
την άποψη αυτή, ο κύριος σκοπός της εορτής τους είναι η πρόκληση της βουλήσεώς
μας να τους μιμηθούμε: να ζούμε και εμείς, όσο είναι δυνατόν, ως άγιοι
στον κόσμο, νεκρώνοντας μέσα μας κάθε αμαρτωλή κίνηση. «Οι επί γης
μιμησώμεθα ως εφικτόν τούτων την αγιότητα, νεκρούντες πάντα τα μέλη τα της
σαρκός». Κι όπως το λέει κι αλλιώς ο ποιητής: «Των αγγέλων ζηλώσωμεν τον
βίον, και τας φρένας πτερώσωμεν εις ύψος, και συν αυτοίς αΰλως
αναμέλψωμεν, Κύριον υμνούντες και υπερυψούντες εις πάντας τους αιώνας». Δηλαδή: Ας ζηλέψουμε
τον βίο των αγγέλων, και ας δώσουμε φτερά στο νου μας να φτάσουμε ψηλά, ώστε
μαζί με αυτούς να υμνήσουμε με άυλο τρόπο τον Κύριο, υμνολογώντας Τον και
υπερυψώνοντάς Τον εις πάντας τους αιώνας.
Αφήνοντας
κατά μέρος σπουδαιότατα σημεία της έμπνευσης του αγίου ποιητή, θα επισημάνουμε
κάτι που έχει άμεση σχέση και με την κρίση που διερχόμαστε ως κοινωνία και
έθνος. Στο δεύτερο ανάγνωσμα του εσπερινού της εορτής, παρμένο από το βιβλίο
της Παλαιάς Διαθήκης «Κριταί» (κεφ. 6, 6, 11- 24), διαβάζουμε για το πώς
κλήθηκε ο κριτής Γεδεών από άγγελο Κυρίου, προκειμένου να σώσει το έθνος του
που χειμαζόταν από τις διαρκείς επιθέσεις των Μαδιανιτών. Ο άγγελος ήλθε και
κάθισε κάτω από μία βαλανιδιά, βλέποντας τον νεαρό Γεδεών, που ετοιμαζόταν να
φύγει και εκείνος, λόγω της κυριαρχίας των εχθρών του Ισραήλ. Του φανερώθηκε
τότε λέγοντάς του ότι ο Κύριος που είναι ο παντοδύναμος Θεός είναι μαζί του. Ο
Γεδεών εκφράζει τη λογική απορία: Αν είναι ο Κύριος μαζί μας, γιατί τότε μας
βρήκαν τα κακά αυτά; Και πού είναι όλα τα θαυμάσιά Του, όσα μας διηγήθηκαν οι
πατέρες μας, που έκανε για να μας βγάλει από την Αίγυπτο; Άρα τώρα μας έκανε ο
Θεός πέρα και μας παρέδωσε στα χέρια της χώρας της Μαδιάμ. Ο άγγελος δεν δίνει
άμεση απάντηση στον προβληματισμό του Γεδεών. Του δίνει όμως τη λύση: Εσύ θα
πας με τη δύναμη του Θεού και θα σώσεις τον Ισραήλ από τα χέρια της Μαδιάμ.
Ιδού λοιπόν, σου ανέθεσα αυτήν την αποστολή. Ο Γεδεών δεν «παραδίδεται» εύκολα.
Και πάλι απορεί: μα η δική μου οικογένεια είναι πολύ μικρή μέσα στη φυλή του
Μανασσή και εγώ είμαι ο μικρότερος στο σπίτι του πατέρα μου. Ο άγγελος δεν του
αφήνει άλλο περιθώριο: Ο Κύριος θα είναι μαζί σου και θα κτυπήσεις τον Μαδιάμ
σαν να είναι ένας άνθρωπος. Κι αφού βεβαιώνεται ο Γεδεών ότι όντως η κλήση
είναι από τον Θεό, «δοκιμάζοντας» τον άγγελο και με σημάδι, πείθεται και
πράγματι με τη βοήθεια του Θεού και με σχέδιο πέραν της απλής λογικής, νικά
τους Μαδιανίτες.
Γιατί
λέμε ότι το περιστατικό σχετίζεται και με τη δική μας την κρίση; Μα για τον
ευνόητο λόγο ότι και εμείς χειμαζόμαστε από δυνάμεις που μας ταλαιπωρούν και
μας οδηγούν, όπως τότε τους Ισραηλίτες, σε εξαθλίωση. Κι ενώ φαίνεται ότι ο
Θεός δεν είναι μαζί μας, δηλαδή κατά κάποιον τρόπο ότι μας έχει εγκαταλείψει,
όμως μάλλον έχει ξεκινήσει να απεργάζεται τη σωτηρία μας μέσω αγγέλων του, με
τρόπο όμως που το ανθρώπινο μυαλό δεν φτάνει. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι η
λύση θα ερχόταν στους Ισραηλίτες τότε, 1100 περίπου χρόνια π.Χ., από ένα νεαρό
παλληκάρι, αλλά έχοντας τη δύναμη του Θεού; Το ίδιο ίσως και τώρα: η λύση
μάλλον θα έρθει από εκεί που δεν το περιμένουμε. Δεν ξέρουμε τι είναι αυτό,
αλλά δύο πράγματα φαίνονται να είναι σίγουρα: πρώτον, ότι αυτό που θα μας
σώσει, προς το παρόν είναι κάτι που ούτε καν κανείς το υποψιάζεται – σαν τη
σωτηρία του κόσμου που ήλθε μέσα από ένα βρέφος στο πιο άσημο χωριό της
Ιουδαίας – δεύτερον, ότι η σωτηρία μας δεν πρόκειται να έλθει από τους υψηλά
ισταμένους, από τις δυνάμεις που φαίνονται να έχουν τη δύναμη. Άλλωστε ο λόγος
του Θεού διαρκώς εξαγγέλλει: «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς
ανθρώπων, οις ουκ έστι σωτηρία».