“Αυτοί, κατά τους χρόνους του βασιλιά Λικινίου και του ηγεμόνα Λυσία, ομολόγησαν τον Χριστό. Πρώτοι δε από αυτούς ήσαν αυτοί που ήσαν πρώτοι και στην πόλη, ο Λεόντιος, ο Μαυρίκιος, ο Δανιήλ και ο Αντώνιος. Αφού εξετάστηκαν με διάφορα βασανιστήρια, ύστερα τους έριξαν σε κάμινο πυρός και, τέλος, βρήκαν το τέλος του δρόμου της άθλησης”.
Η ῾θεοστεφής φάλαγξ᾽ των αγίων σαράντα πέντε μαρτύρων μπορεί να παραβληθεί μόνο με αντίστοιχες πολυπληθείς ομάδες μαρτύρων, σαν τους αγίους σαράντα που μαρτύρησαν στη λίμνη της Σεβαστείας, ή σαν τους αγίους τρεις παίδας τους εν καμίνω της Παλαιάς Διαθήκης, λόγω της τόλμης τους και της εν χάριτι υμνολογίας τους προς τον Θεό, την ώρα που καίονταν και αυτοί σε κάμινο πυρός. ῾Στην κάμινο, Χριστέ, οι αθλοφόροι υμνολογούσαν: Ευλογητός ο Θεός, ο των Πατέρων μας᾽(῾Εν τη καμίνω, Χριστέ, οι αθλοφόροι, εμελώδουν: Ευλογητός ο Θεός, ο των Πατέρων ημών᾽) (ωδή ζ´). Εκείνο που τους οδήγησε στο μαρτύριο ήταν, κατά τον υμνογράφο Ιωάννη τον μοναχό, ο πόθος τους για την αληθινή και αιώνια ζωή λόγω της βαθιάς αγάπης τους προς τον Θεό, γεγονός που τους έκανε να είναι και μεταξύ τους τόσο μονοιασμένοι, ώστε ούτε και ο θάνατος να μπορεί να τους χωρίσει. Με τα ίδια τα λόγια του αγίου υμνογράφου: ῾Αήττητοι μάρτυρες, ποθήσατε την αληθινή ζωή που παραμένει αιώνια᾽ (῾Αήττητοι μάρτυρες, ζωήν αληθή ποθήσαντες και εις αεί διαμένουσαν᾽) (στιχηρό εσπερινού). ῾Κρατιόταν από την αγάπη του Θεού και έτσι νίκησε ο χορός των αθλοφόρων τον αντίθεο εχθρό᾽(῾Φιλοθέου αγάπης κεκρατημένος τοις θεσμοίς, τον αντίθεον εχθρόν των αθλοφόρων ο χορός ετροπώσατο᾽) (ωδή δ´). ῾Συνδεδεμένοι πιστά με την ομόνοια της ψυχής, προχωρήσατε κατά της πλάνης᾽ (῾Ομονοία ψυχής συνδεδεμένοι πιστώς, κατά της πλάνης εχωρήσατε᾽) (ωδή α´).
Η φιλοθεΐα τους αυτή και ο πόθος τους για τα αιώνια τους έκανε να μπορούν να κρίνουν ορθά τα πράγματα της ζωής τους: να επιλέξουν το μαρτύριο για τον Χριστό, αντί να ζήσουν ως αρνησίχριστοι λίγα χρόνια επί της γης χωρίς νόημα και σκοπό. Διότι πράγματι τότε, κατά την πίστη μας, λειτουργεί ορθά η κρίση του ανθρώπου, όταν βλέπει την επίγεια ζωή υπό το πρίσμα της αιώνιας ζωής. Αν με άλλα λόγια δεν μεταθέσει κανείς το κέντρο της ζωής του στον Χριστό, ώστε εν Χριστώ να ζει, να κινείται και να υπάρχει (῾εν Αυτώ γαρ ζώμεν και κινούμεθα και εσμέν᾽, κατά τον απόστολο Παύλο), τότε ο πιστός πρέπει να αμφισβητήσει την πίστη του, ευρισκόμενος σε κατάσταση σκότωσης και πλάνης. Κι αιτία για την εν Χριστώ αυτή οπτική είναι το γεγονός ότι ο πιστός βαπτισμένος στο όνομα του Χριστού έχει γίνει μέλος του ζωντανού σώματός Του, της Εκκλησίας, συνεπώς είναι και νιώθει οργανικά δεμένος με Εκείνον. Η σύνεση αυτή των αγίων σαράντα πέντε μαρτύρων που τους έδινε τη φωτισμένη κρίση για τη ζωή τους τονίζεται επαρκώς από τον υμνογράφο της ακολουθίας τους: ῾Κοσμηθήκατε από σύνεση, στρατιώτες του Χριστού, και πνίξατε τον καταστροφέα διάβολο, τον αρχαίο όφι, μέσα στα ποτάμια των αιμάτων σας᾽(῾Συνέσει στρατιώται Χριστού κεκοσμημένοι, τον αλάστορα αρχαίον όφιν επνίξατε εν τοις ρείθροις των αιμάτων υμών᾽) (ωδή γ´).
Κι εκείνο που τους έδινε την εν Χριστώ σύνεση και τη φωτισμένη διάκριση ήταν που ως μέλη Χριστού ενεργοποιούσαν στη ζωή τους τη χριστιανικότητά τους με τη συνεχή μελέτη του λόγου του Θεού που την μετουσίωναν σε πράξη. Οι άγιοι μάρτυρες δηλαδή ζούσαν το μαρτύριο της συνειδήσεως διά της τηρήσεως των εντολών του Χριστού πριν φθάσουν στο μαρτύριο του αίματος. Που σημαίνει: δεν είναι εύκολο να φτάσει κάποιος στο χαρισματικό σημείο της προσφοράς και της ζωής του για την πίστη του, αν δεν έχει ασκηθεί πάνω στην ετοιμότητα αυτή με την προσαρμογή της ζωής του σε ό,τι επιτάσσει ο λόγος του Θεού. Κατά τον άγιο υμνογράφο μας μάλιστα: ῾Θρεμμένοι οι μάρτυρες, με τα λόγια του αγίου Πνεύματος κατάργησαν την αλογία των ειδώλων᾽(῾Λογίοις τεθραμμένοι του Πνεύματος του Αγίου, ειδώλων οι μάρτυρες την αλογίαν κατήργησαν᾽) (ωδή ε´). Γι᾽ αυτό και ο υμνογράφος επισημαίνει μία ιδιαίτερη χάρη που ο Χριστός έδωσε στους μάρτυρες, όσο ακόμη βρίσκονταν στη φυλακή, προκειμένου να τους ενισχύσει για να φτάσουν μέχρι το τέλος: να δουν το άκτιστο φως. ῾Είδαν το απρόσιτο φως οι αθλοφόροι στη φυλακή, αποκτώντας ισχύ από τη δύναμη του Θεού, κι έτσι διέλυσαν το πολύθεο σκοτάδι της ειδωλολατρικής μέθης᾽(῾Φως απρόσιτον ιδόντες οι αθλοφόροι εν φρουρά, την πολύθεον αχλύν ειδωλικής παροινίας διεσκέδασαν, θεία δυναστεία νευρούμενοι᾽) (ωδή δ´). ῾Ταις αυτών αγίαις πρεσβείαις ο Θεός, ελέησον ημάς. Αμήν᾽.
