ΚΥΡΙΑΚΗ Α´ ΛΟΥΚΑ (Η ΣΥΛΛΗΨΙΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΟΥ)

“Εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα”

 Κατά παρέκκλιση ἀπό τό ἀποστολικό ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς Α´ Λουκᾶ, ὁ ἀπόστολος σήμερα ἀπό τήν πρός Γαλάτας ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου εἶναι σέ σχέση μέ τήν ἑορτή πού ἑορτάζει ἡ ᾽Εκκλησία μας, τή σύλληψη τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννου τοῦ Προδρόμου στή γαστέρα τῆς μητέρας του ᾽Ελισάβετ. Πρόκειται γιά ἑορτή πού ἔχει ἁγιογραφική προέλευση, ἀφοῦ ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς καταγράφει τό περιστατικό τῆς ἀναγγελίας, ἀπό τόν ἀρχάγγελο τοῦ Κυρίου στόν πατέρα τοῦ ᾽Ιωάννη ἱερέα Ζαχαρία, τῆς γεννήσεως τοῦ υἱοῦ του ἀπό τή στείρα γυναίκα του ᾽Ελισάβετ. Κι ἡ ᾽Εκκλησία μας εἶδε ἀκριβῶς τόν παραλληλισμό: ὅπως ἡ στείρωση τῆς ᾽Ελισάβετ δέν τήν ἐμπόδισε νά γεννήσει τόν ᾽Ιωάννη, γιατί ὁ Θεός θέλησε κάτι τέτοιο, ἔτσι κι ἡ στείρωση τῆς ᾽Εκκλησίας – αὐτό τονίζει ὁ ἀπόστολος στούς Γαλάτες στό ἀνάγνωσμα -  ὅσο βρισκόταν σέ ῾ἀνενεργή᾽ κατάσταση μέχρι τήν ἔλευση τοῦ ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, δέν τήν ἐμπόδισε νά γεννήσει τούς υἱούς τοῦ Θεοῦ, γιατί ἀκριβῶς ὁ Θεός καί πάλι εὐδόκησε τοῦτο. Μέ τά λόγια μάλιστα τοῦ προφήτη ῾Ησαΐα: ῾εὐφράνθητι στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα...᾽ Νά εὐφραίνεσαι εσύ ἡ ᾽Εκκλησία, ἡ ὁποία πρίν ἔλθει ὁ Χριστός καί πρίν δοθεῖ τό ῞Αγιον Πνεῦμα ἤσουν στείρα καί δέν γεννοῦσες παιδιά.

 1. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος μᾶς ὑπενθυμίζει καταρχάς στό συγκεκριμένο κείμενο τή στενή σχέση μεταξύ τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης, μέ τήν ἔννοια ὅτι πολλά πρόσωπα καί γεγονότα τῆς Πρώτης συνιστοῦν προτυπώσεις καί προεικονίσεις τῆς Δευτέρας. Θέλουμε νά ποῦμε ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν κεντρική της ἄρθρωση καί προοπτική ἀποτελεῖ μία προφητεία γιά τήν Καινή: εἴτε ἄμεσα μέ τίς προφητεῖες τῶν προφητῶν εἴτε ἔμμεσα μέ πρόσωπα καί γεγονότα (σάν ἕνα εἶδος προφητείας χωρίς λόγια - ὅ,τι χαρακτηρίζεται προεικόνιση καί προτύπωση) ἡ Παλαιά Διαθήκη προαναγγέλλει τόν ἐρχομό τοῦ ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, δηλαδή τῆς Καινῆς Διαθήκης, γεγονός πού τόνιζε καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: ῾ὅ,τι ἔγραψαν ὁ Μωϋσῆς καί οἱ προφῆτες γιά ᾽Εμένα τό ἔγραψαν᾽. ᾽Από τήν ἄποψη αὐτή ἡ Παλαιά Διαθήκη εἶναι προσανατολισμένη στήν Καινή καί χωρίς τόν Χριστό δέν μπορεῖ νά κατανοηθεῖ. Γι᾽ αὐτό καί ἀφενός ἡ ᾽Εκκλησία πάντοτε μιλώντας γιά τήν ῾Αγία Γραφή ἀναφερόταν ἐξίσου καί ἰσότιμα τόσο στήν Παλαιά ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη, ἀφετέρου χαρακτήριζε ὡς ἐκτός τῆς ἀλήθειας ἐκείνους πού ἐπέλεγαν τή μία εἰς βάρος τῆς ἄλλης.

2. ῎Ετσι, στό προκείμενο ἀνάγνωσμα, τά τέκνα τοῦ ᾽Αβραάμ, ὁ ᾽Ισμαήλ ἀπό τή δούλη του ῎Αγαρ καί ὁ ᾽Ισαάκ ἀπό τήν κανονική γυναίκα του Σάρρα,  ἀποτελοῦσαν τέτοιες προτυπώσεις καί προεικονίσεις γιά τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη ἀντίστοιχα. ῾Ο ᾽Ισμαήλ προφήτευε τούς ᾽Ιουδαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἐκείνους δηλαδή πού σχετίζονταν μέ τήν ἐπίγεια ᾽Ιερουσαλήμ καί θεωροῦνταν ὡς τέκνα πού προῆλθαν μέ φυσικό τρόπο, συνεπῶς δούλευαν στήν ἀνθρώπινη φθορά,  ὁ ᾽Ισαάκ προφήτευε τά μέλη τῆς ᾽Εκκλησίας, τούς χριστιανούς, ἐκείνους δηλαδή πού σχετίζονταν μέ τήν ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ ὅτι θά εἶναι τά γνήσια παιδιά του καί οἱ κληρονόμοι τῆς Βασιλείας Του, συνεπῶς μετεῖχαν στήν ὑπέρβαση κάθε φθορᾶς καί ἁμαρτίας.  ῾Οὐ μή γάρ κληρονομήσει ὁ υἱός τῆς παιδίσκης μετά τοῦ υἱοῦ τῆς ἐλευθέρας᾽. Μέ ἄλλα λόγια ἡ σωτηρία δέν θά εἶναι γεγονός φυσικό καί αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἀλλά γεγονός ὑπέρ φύσιν ὡς καρπός ἐπεμβάσεως τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ, συνεπῶς ὅλοι καλοῦνταν νά γίνουν τέκνα τῆς ἐλευθέρας, τῆς Σάρρας, δηλαδή τῆς ᾽Εκκλησίας.

3. Ἡ ὑπέρβαση τῆς στείρωσης τῆς ᾽Ελισάβετ μέ τήν ἐπέμβαση τοῦ Θεοῦ πού καθιστᾶ καρποφόρο στά σπλάχνα της τό σπέρμα τοῦ Ζαχαρία -  ὅ,τι ἀποτελεῖ τό περιεχόμενο τῆς σημερινῆς ἑορτῆς – κατανοεῖται ἀπό τήν παραπάνω προοπτική πού ἀποκαλύπτει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Καί ἡ ᾽Ελισάβετ, ὅπως καί ἡ Σάρρα - ᾽Εκκλησία, δέχεται τήν ἐνέργεια τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ καί γεννᾶ ἐκείνον πού θά χαρακτηριστεῖ ὡς ὁ Πρόδρομος τοῦ ἐνσαρκωθέντος Θεοῦ καί θά ὑπηρετήσει στό σωτηριῶδες καί ἀπολυτρωτικό ἔργο Του. Κι αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ στείρωσή της πέραν ἀσφαλῶς φυσικῶν αἰτίων εἶχε πνευματικό χαρακτήρα: συνιστοῦσε τήν ἐκ Θεοῦ ἀπαραίτητη προετοιμασία πού ἀπαιτεῖτο γιά τόν ἐρχομό ἑνός μεγάλου προφήτη. Σάν τήν ἀσφυκτική συμπίεση πού ὑπάρχει σ᾽ ἕνα ἐλατήριο, προκειμένου ὅταν ἀφεθεῖ νά διοχετεύσει μεγάλη ἐνέργεια. Κατά συνέπεια, ἡ ὑπέρβαση τῆς στείρωσης τῆς ᾽Ελισάβετ δέν γίνεται γιά νά κάνει ὁ Θεός ἁπλῶς τό χατίρι σέ μία καλή καί πιστή δούλη Του – χωρίς νά ἀποκλείεται κι αὐτό: ῾εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου᾽ λέει ὁ ἀρχάγγελος στόν Ζαχαρία – ἀλλά γιά νά ὑπηρετηθεῖ τό σχέδιο τῆς σωτηρίας τοῦ σύμπαντος κόσμου. Ἡ σύλληψη τοῦ ᾽Ιωάννη ἀπό τήν ᾽Ελισάβετ μέ θαυμαστό τρόπο παραπέμπει πιά στήν ἐκ Παρθένου σύλληψη τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Κάτω ἀπό τήν προοπτική τῆς γέννησης τοῦ Ἡλίου κατανοεῖται καί ἡ γέννηση τοῦ λύχνου τοῦ ῾Ηλίου. Τό ἀπολυτίκιο τῆς ἡμέρας δέν μᾶς ἀφήνει περιθώρια παρανόησης: ῾᾽Ιδού γάρ συνέλαβες (᾽Ελισάβετ) ῾Ηλίου λύχνον σαφῶς, φωτίζειν τόν μέλλοντα πᾶσαν τήν οἰκουμένην, ἀβλεψίαν νοσοῦσαν᾽( Νά λοιπόν, συνέλαβες ᾽Ελισάβετ τό λυχνάρι τοῦ ῞Ηλιου, τό ὁποῖο πρόκειται νά φωτίζει μέ καθαρότητα ὅλη τήν οἰκουμένη πού ἔπασχε ἀπό τύφλωση).

4. Κι ἐκτός ἀπό τό θεολογικό βάθος τῆς ἑορτῆς τῆς συλλήψεως τοῦ ᾽Ιωάννη: τήν ἀπαρχή τῆς διακονίας τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου ἐν προσώπω ᾽Ιησοῦ Χριστοῦ, ἡ ἑορτή ἔχει πνευματικές καί ἠθικές προεκτάσεις καί γιά ἐμᾶς: ἀφενός γιά μία ἀκόμη φορά μᾶς ὑπενθυμίζει τόν σκοπό τῆς παρουσίας τοῦ ᾽Ιωάννη στόν κόσμο -  τή μετάνοια ὡς δρόμο ἀποδοχῆς τοῦ Χριστοῦ καί σχέσης μαζί Του, πού σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει περίπτωση κάποιος νά σωθεῖ, δηλαδή νά βρεῖ τόν Θεό, χωρίς προσωπική ἀλλαγή μέ ἀγώνα κατά τῆς ἁμαρτίας, ἀφετέρου ἡ στειρότητα πού ζεῖ πολλές φορές ὁ χριστιανός στήν πνευματική του ζωή, ἕνα εἶδος πνευματικῆς ξηρασίας, δέν ἔχει πάντα ἀρνητικό χαρακτήρα. ῎Αν δέν συνιστᾶ καρπό χαλάρωσης καί ἀμέλειας, ἀποτελεῖ τήν προϋπόθεση γιά πλούσια γέννα, τό σημάδι πού δείχνει τήν ἐπικείμενη ἐπομβρία τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ. Ἡ σύλληψη τοῦ ἁγίου ᾽Ιωάννη συνιστᾶ ἔτσι μία ἑορτή ἐλπίδας καί πίστεως στόν Θεό, ὁ Ὁποῖος δέν βραδύνει τόν ἐρχομό Του σ᾽ ἐκεῖνον πού ἐπιμένει ἐν ταπεινώσει, σάν τόν ἅγιο Ζαχαρία καί τήν ἁγία ᾽Ελισάβετ.